و این برای صنعت نوپای گردشگری کشور ما پیامدهای سنگین‌تری دارد، زیرا تازه قرار بود ما بتوانیم تا پایان سند چشم‌انداز 20 ساله به افق 20میلیونی در گردشگری برسیم.
« هوشنگ غفارپور» فعال عرصه توریسم و رئیس مؤسسه مطالعاتی گابین‌آسیا که در زمینه گردشگری کار مطالعاتی می‌کند، می‌گوید:« حداقل پیش‌بینی کارشناسان برای گذران دوره بحران 2تا 4 سال است و در این زمان ناگزیریم با تغییر تاکتیک، رونق توریستی خود را حفظ کنیم.»
او تاکید می‌کند:« این بحران می‌تواند برای ما سبب خیر باشد تا ما به تکمیل و نوسازی زیرساخت‌هایمان همت گماریم و برای دوره پس از بحران تمرینی مناسب با گردشگری داخلی داشته باشیم.»غفارپور توجه به توریسم داخلی به ویژه گردشگری شهری را راهکار برون‌رفت از این بحران می‌داند و می‌گوید:«در کلانشهرهای ما همه امکانات فراهم است و ما دست‌کم با همین وضع موجود می‌توانیم در یک برنامه 3 تا 6 ماهه این طرح را کلید بزنیم و بعد به ارتقا و افزایش ظرفیت‌های این بخش توجه کنیم.»در گفت‌وگوی حاضر تلاش شده تا رئوس این برنامه یعنی توجه به رویکرد توریسم شهری تشریح شده و اهمیت چنین تغییر تاکتیکی برجسته شود.
- شما از ابتدای وقوع بحران اقتصادی در دنیا هشدار دادید که گردشگری دچار یک شوک 2 تا 4 ساله می‌شود در حالی که بسیاری از جمله مسئولان بخش گردشگری در سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری معتقدند این اتفاق برای گردشگری رخ نمی‌دهد. یا معتقدید که ما نیز از این بحران جهانی متاثر می‌شویم؟
بله متاثر می‌شویم. اروپاییان مثالی دارند که می‌گویند اعتماد با اسب می‌رود ولی با پای پیاده بازمی‌گردد. در حال حاضر مصداق این مثال را در اروپا و آمریکا شاهدیم زیرا افت شاخص‌های بورس برای مردم آمریکا که حدود 40درصدشان از معاملات بورس روزگار می‌گذرانند؛ یعنی توقف درآمد.
وقتی درآمد متوقف شود آن وقت سبد خرید خانوارها تغییر می‌کند. بدین‌ترتیب گردشگری به‌عنوان یک خرید لوکس‌تر به رده‌های پایینی سبد نزول می‌کند و دیگر کسی در شرایط بحرانی دل به سفر و تفریح نمی‌دهد.
- خب این اتفاقی است که در کشورهای اروپایی و آمریکایی رخ می‌دهد. در ایران که وضع اینگونه نیست؟
نه موضوع، شبکه‌های بزرگ توریست است. توجه داشته باشید که سفر و تعریف آن از سوی شبکه‌های بزرگی انجام می‌گیرد که هم حمل‌و نقل را پوشش می‌دهد و هم ظرفیت‌های اقامتی را. وقتی وضع کشورهای بزرگ و مؤثر این عرصه یعنی آمریکا و در اروپا آلمان بحرانی شود شبکه‌های بزرگ درگیر بحران شده‌اند و تعریف سفر و جابه‌جایی مسافر تغییر می‌کند.
- با این اوصاف ما از این بحران در گردشگری خارجی خود آسیب می‌بینیم و شما برای برون‌رفت از آن چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟
همیشه گفته‌اند عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد. این فرصتی برای ماست تا از رکود پیش‌آمده استفاده کنیم و وضعیت خودمان را بهبود بخشیم. ما باید دست‌کم نیمی از انرژی و بودجه خود را متوجه این فرصت کرده و چند کار را در دستور برنامه خود قرار دهیم. نخست تکمیل زیرساخت‌ها یا افزایش ظرفیت‌های این بخش. تمرین از طریق گردشگری داخلی برای روزهای بعد از بحران و برنامه‌ریزی برای رونق گردشگری داخلی باید به‌طور جدی پیگیری شود.
- رونق گردشگری داخلی را چگونه عملی می‌بینید؟
ما از گردشگری شهری غافل مانده‌ایم، در حالی که در شهرهایمان و به ویژه در کلانشهرها بسیاری امکانات فراهم و آماده است و صرفا یک ساماندهی و برنامه‌ریزی می‌خواهد. ما می‌توانیم در حوزه توریسم مذهبی فعالیت خوبی داشته باشیم.
- دقیقا چه چیزی در کلانشهر به‌عنوان امکانات مد نظر شماست؟
بگذارید سؤالاتی بپرسم. برای نمونه در تهران ما چه تعداد موزه داریم. چه تعداد سینما و فرهنگسرا داریم؟ چه تعداد امامزاده و نقاط دیدنی داریم. اصلا تهران قدیم را چه کسی می‌شناسد؟ کافی است تور تهران قدیم راه‌اندازی کنیم. این وظیفه شهردار و شهرداری است که نسل جدید را با فرهنگ شهر آشنا کند. شهرداری به همان‌اندازه‌ای که موظف است پل بسازد موظف است کار فرهنگی و اجتماعی در حوزه شهری بکند. الان کدام یک از بچه‌های نسل جدید را می‌شناسید که بدانند خیابان سنگلج کجاست؟ یا امامزاده صدرالدین کجا واقع شده است؟ پس ما با یکسری پتانسیل‌های آماده مواجهیم که کافی است برای آنها تور تعریف کنیم و برای هر یک راهنما داشته باشیم. آن وقت هنگامی که تردد ایجاد شود می‌توان از آن درآمد کسب کرد و اشتغال به وجود آمده در این زمینه سریع‌الوصول است.
اگر همان بحث موزه‌ها را برنامه‌ریزی کنیم خواهیم دید در حال حاضر به‌دلیل عدم‌دسترسی و عدم‌اطلاع‌رسانی موزه‌ها تعداد اندکی بازدیدکننده دارند و ما می‌توانیم با این کار موزه‌ها را در تورهای خود گنجانده و با ترددهای درون شهری رونق لازم را به وجود آوریم.
- شما به‌طور مستمر بر موضوع گردشگری مذهبی تاکید می‌کنید. در زمان وقوع بحران اقتصادی این زمینه گردشگری چه کمکی می‌تواند به رونق گردشگری کند؟
پاسخش خیلی ساده است. کسی که می‌خواهد به زیارت برود اصلا به بحران و این چیزها فکر نمی‌کند. گردشگر مذهبی براساس اعتقادات قلبی تصمیم به سفر می‌گیرد و چنین توریستی برای این روزها غنیمت است.
- با این اوصاف آیا امکانات حمل‌ونقل شهری پاسخگوی چنین بهره‌برداری در شهرها
به ویژه در تهران هست؟
برای شروع و با یک برنامه 3تا 6 ماهه بله جوابگوست. فقط برنامه‌ریزی و ساماندهی می‌خواهد. ما نباید ابتدای کار ظرفیت‌های غیرقابل لمس تعریف کنیم بلکه باید کاری کنیم این چرخه به حرکت درآید.
- از نظر سرمایه‌گذاری چطور؟ آیا این برنامه‌ها سرمایه‌گذاری خاصی نمی‌طلبد؟
نه. از یک سو این فرصتی است که به مسئولان کشور به ویژه شهرداران رو کرده است تا بتوانند از آن بهره‌برداری کنند. در درجه دوم باید این اطمینان را داشته باشیم که سرمایه‌گذاری در گردشگری شهری سریع‌الوصول و زودبازده است از یک سو نیاز به ظرفیت‌های اقامتی و پشتیبانی ندارد و از سوی دیگر همه امکانات در شهر مجتمع شده است. حتی می‌توانیم توریسم شهری آموزشی برای بچه‌ها را تدارک ببینیم.
- توریسم شهری آموزشی چه نوعی از توریسم است؟
ما مثلا در تهران فقط 2 ساعت با کویر فاصله داریم اما هیچ‌دانش‌آموزی در تهران کویر ورامین را ندیده است. شهرداری می‌تواند با همکاری آموزش و پرورش و سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری این تورها را طراحی کندو به اجرا بگذارد که هم جنبه توریستی دارد و هم جنبه آموزشی. یا تورهای آشنا‌سازی با نحوه تصفیه آب و... خلاصه اینکه ما با توجه به گردشگری داخلی و آن هم در نوع ریز آن یعنی گردشگری شهری می‌توانیم رونق گردشگری را حفظ کنیم و البته در این مدت نباید از بازاریابی و معرفی مقاصد گردشگری خود در دیگر کشورها و نمایشگاه‌ها غافل بمانیم.
- آیا در حوزه گردشگری خارجی، ما با هیچ تحرکی مواجه نخواهیم بود؟
چرا، اینگونه نیست که به صفر برسد. من باز هم تاکید می‌کنم که ما باید تبلیغ برای جذب گردشگر خارجی را در دستور کارمان داشته باشیم ولی این رکود اجتناب‌ناپذیر است. مثلا در ژاپن چند سال قبل وقتی ارزش ین سقوط کرد مردم با این هدف سفر می‌کردند که مقصدشان ارزان‌تر از شهر و کشورشان باشد.
- ما نمی‌توانیم کشورمان را به‌عنوان مقصدی ارزان تبلیغ کنیم؟
نه ایران تا به حال نتوانسته است به‌دلیل ظرفیت‌های اندکی که دارد خود را به‌عنوان یک مقصد ارزان معرفی کند. در حالی که اگر انبوهی از ظرفیت اقامتی، حمل‌ونقلی و... داشتیم می‌توانستیم. تازه ما در ماه‌های آینده باید شاهد عرضه قیمت‌های بسیار ارزان و رقابتی شرکت‌های هواپیمایی و هتل‌های خارجی برای جذب گردشگر باشیم.
