آیا واکسن‌ها به حفاظت در برابر سویه‌ی اومیکرون کرونا کمک می‌کنند؟

یافته‌های چند بررسی مقدماتی تاکنون نشان می‌دهند که واکسن‌های موجود به همان اندازه سویه‌های پیشین کروناویروس در برابر سویه‌ی اومیکرون محافظت ایجاد نمی‌کنند.

یک بررسی کوچک در آفریقای جنوبی در افرادی که دو دوز واکسن فایزر/بیونتک را دریافت کرده بودند، به بررسی میزان اثربخشی آنتی‌بادی‌های موجود در خون آنها در برابر سویه‌ی اومیکرون در مقایسه با یک سویه‌ی قدیمی‌تر کروناویروس (D614G) پرداختند. از ۱۲ نفری که در این بررسی وارد شدند، ۶ نفر پیش از واکسینه شدن به کووید-۱۹ مبتلا شده بودند. هیچکدام از دوز سوم یادآور یا تقویتی واکسن دریافت نکرده بودند.

این پژوهش نشان‌دهنده کاهش ۴۱ برابر توانایی خنثی‌کنندگی (توانایی آنتی‌بادی‌ها برای پیشگیری از ویروس در آلوده کردن سلول‌ها) خون این افراد در برابر سویه‌ی اومیکرون نسبت به سویه‌ی قبلی بود. همچنین افرادی که سابقه قبلی عفونت با کرونا پیش از واکسیناسیون داشتند، پاسخ ایمنی قوی‌تری نسبت به اومیکرون نشان دادند.

یافته‌های این بررسی تعجب‌آور نیست. واکسن‌های موجود آنتی‌بادی‌ها را تولید می‌کنند که پروتئین گل‌میخی یا شاخکی یا پروتئین اسپایک سطح ویروس را شناسایی و آن را مهار می‌کنند و به این ترتیب مانع ورود ویروس به سلول‌ها می‌شوند. سویه‌ی اومیکرون حاوی جهش‌های بسیاری در پروتئین شاخکی است که شناسایی آن را بوسیله آنتی‌بادی‌ها مشکل‌تر می‌کند.

شرکت‌های فایزر و بیونتک نیز یافته‌های یک بررسی آزمایشگاهی را منتشر کرده‌اند که پاسخ آنتی‌بادی‌ خنثی‌کننده کروناویروس را در افرادی که دو یا سه دوز واکسن دریافت کرده بودند، نسبت به سویه‌ی اومیکرون را مقایسه کرده است. این بررسی هم نشان داد پاسخ آنتی‌بادی نسبت به سویه‌ی اومیکرون پس از دریافت دو دوز واکسن به طور قابل‌توجهی کاهش یافته است. اما پس از دریافت سه دوز واکسن (دو دوز به علاوه یک دوز یادآور)، پاسخ آنتی‌بادی خنثی‌کننده در برابر اومیکرون افزایش یافته بود و قابل مقایسه با پاسخ ایمنی قوی بود که پس از دو دوز واکسن نسبت به سویه‌ قدیمی‌تر ویروس مشاهد می‌شد.

اما دریافت دوز یادآور یا تقویتی چه کمکی می‌کند؟ آنتی‌بادی‌های تولیدشده با دوز یادآور یا تقویتی برای اومیکرون اختصاصی‌تر نیستند، اما خود افزایش میزان آنتی‌بادی‌بادی‌ها هر چند که اختصاصی هم نباشند، مزیتی شمرده می‌شود و پاسخ دفاعی را تقویت می‌کند.

باید توجه داشته باشید که این بررسی‌های درباره آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده خطر عفونت را ارزیابی می‌کنند. بنابراین این نتایج نشان می‌دهند که سویه‌ی اومیکرون می‌تواند در شمار بیشتری از افراد واکسینه‌نشده باعث ایجاد به اصطلاح عفونت رخنه‌ای و از افراد قبلا کرونا گرفته باعث عفونت دوباره شود.

اما واکسن‌ها کارهای بیش از تولید آنتی‌بادی انجام می‌دهند. واکسن‌ها بخش‌های دیگر پاسخ ایمنی از جمله سلول‌های T را هم تحریک می‌کنند که به سلول‌های آلوده به ویروس حمله می‌کنند و باعث حفاظت در برابر بیماری شدید می‌شوند. بخش‌هایی از ویروس که بوسیله سلول‌های T هدف قرار می‌گیرند عمدتا تحت تاثیر جهش‌های سویه‌ی اومیکرون قرار نگرفته‌اند، بنابراین پاسخ سلول‌ T در افراد واکسینه‌شده باید همچنان قوی بماند. در بررسی فایزر/بیونتک نیز تزریق دوز یادآور باعث افزایش میزان‌های یک نوع سلول T شده بود. این مورد هم ممکن است حفاظت بیشتری ایجاد کند.