همشهری آنلاین- گروه استانی:
روز نوجوان (۸ آبان‌ماه) که فرا می‌رسد، مسئولان و کارشناسان درباره ضرورت برخورداری نوجوانان از امکانات مطلوب فرهنگی، ورزشی، آموزشی و... سخن می‌گویند، اما بخش زیادی از این ضرورت‌ها، شکل اجرایی به خود نگرفته است و نوجوانان دراستان‌های مختلف درعمل از امکانات و زیرساخت‌های مطلوب و ویژه این رده سنی برخوردار نیستند. یکی از مهم‌ترین مراحل رشد انسان، دوره حساس نوجوانی است که به‌دلیل تحولات جسمی و روانی، ویژگی‌ها و نیازهای خاص خود را دارد؛ موضوعی که بی‌توجهی به آنها می‌تواند گذر از کودکی به بزرگسالی را با مشکل مواجه کند. نیاز به محبت، امنیت و آسایش خاطر، احترام، استقلال، تشویق و قدردانی، مذهب و فلسفه حیات، هدف در زندگی، احساس هویت و شناخت خود و احساس رشد و خودشکوفایی ازجمله نیازهایی است که برآوردن آنها در قالب خانواده و جامعه ممکن می‌شود. براین اساس از یک‌سو نیاز به ارائه آموزش لازم به خانواده‌ها احساس می‌شود و ازسوی دیگر باید برای رفع نیازهای نوجوانان درسطح جامعه از برنامه‌های مدونی بهره گرفت و زیرساخت‌های لازم را در بخش‌های مختلف مهیا کرد. بررسی‌های میدانی خبرنگاران همشهری در سراسر کشور نشان می‌دهد بهره‌مندی نوجوانان از امکانات و زیرساخت‌های ویژه این رده سنی، در بسیاری از استان‌ها وضعیت مطلوبی ندارد و کاستی‌های موجود، به بروز آسیب‌های اجتماعی دراین حوزه دامن زده‌است.
البرز
کمبود فضاهای آموزشی، فرهنگی، ورزشی و تفریحی در البرز با توجه به رشد جمعیت این‌استان بسیار مشهود است؛ کمبودهایی که درحوزه نوجوانان بیشتر نمود دارد. به‌عنوان مثال، سرانه فضای ورزشی دراستان ۳۸سانتیمتر مربع و در کلانشهر کرج ۵۳سانتیمتر مربع است، درحالی‌که میزان استاندارد سرانه ورزشی یک متر و ۲۰سانتیمتر است. نوجوانان البرزی از کمبود فضاهای تفریحی نیز رنج می‌برند و بیشتر بوستان‌های استان امکانات تفریحی و سرگرمی موردنیاز برای این رده سنی را ندارند. این مشکل در بخش فرهنگی نیز به‌چشم می‌خورد؛ کمبود فرهنگسراها به‌عنوان پاتوق‌های فرهنگی مناسب برای نوجوانان، از دیگر معضلات موجود دراین حوزه است. با این وجود، نوجوانان البرزی درسال‌های اخیر در بخش‌های مختلف هنری، علمی و به‌ویژه ورزشی، برای استان و کشور افتخارآفرینی کرده‌اند.
لرستان
فعالیت‌های فرهنگی - اجتماعی ویژه نوجوانان دراستان لرستان درسال‌های اخیر بسیار محدود بوده و برگزاری یک جشنواره باعنوان «نوجوان سالم» در سال ۱۳۹۸، تنها برنامه‌ای بود که در سال‌های اخیر مختص نوجوانان دراین استان برگزار شده‌است. درحالی‌که یکی از راه‌های مقابله با آسیب‌های اجتماعی درکمین نوجوانان، برگزاری این‌گونه جشنواره‌ها است که به تناسب موضوع‌های مختلف، می‌تواند در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای پرخطر موثر باشد. در حوزه فعالیت‌های ورزشی نیز در خردادماه سال‌جاری مسابقات دوومیدانی ویژه نوجوانان و جوانان لرستان در خرم‌آباد برگزار شد. همه اینها درحالی‌است که به‌نظر می‌رسد در برنامه‌هایی که درسطح استان در حوزه کودکان و نوجوانان برگزار می‌شود، گرایش بیشتر به سمت کودکان است و نیازها و شرایط ویژه رده سنی نوجوانان کم‌تر موردتوجه قرار می‌گیرد.
اصفهان
اصفهان در مقایسه با بسیاری از شهرهای کشور، به‌دلیل برخورداری از فضای کالبدی مناسب، سرانه فضای‌سبز مطلوب و همچنین به‌واسطه عنوان «پایتخت فرهنگی جهان اسلام»، زیرساخت‌های مناسبی در حوزه کودک و نوجوان دارد. ازسوی دیگر درمجموع شهراصفهان ۵۵۵ سایت بازی ویژه کودکان و نوجوانان دارد که منطقه ۱۰ با بیش‌از ۶۰ سایت، بیشترین و ناژوان با ۴ سایت، کم‌ترین تعداد سایت را به خود اختصاص داده‌اند. البته در شهرستان‌های استان، به‌ویژه در شرق اصفهان، ازنظر برخورداری از فضاهای اختصاصی نوجوانان کمبودهای قابل‌توجهی وجود دارد. ازسوی دیگر دراصفهان فعالیت‌ها و آموزش‌های ویژه نوجوانان به سمت مهارت‌آموزی درحال حرکت است. گشایش مراکز خلاقیت کودک و نوجوان، ایجاد کتابخانه تخصصی نوجوانان و راه‌اندازی مراکز آموزش آزاد فنی و حرفه‌ای، ازجمله اقدام‌هایی است که درسال‌های اخیر به‌صورت ویژه در حوزه نوجوانان انجام شده‌است. «یکتا جمالی» نایب قهرمان وزنه‌برداری نوجوانان جهان و «ادیب وفا فلاح‌پور» که مدال نقره المپیاد زیست‌شناسی را کسب کرد، ازجمله نوجوانان موفق اصفهانی به‌شمار می‌روند.
آذربایجان‌غربی
تعداد نوجوانان در هرم جمعیتی استان آذربایجان‌غربی با میانگین کشوری، کمی متفاوت است و نوجوانان سهم کم‌تری در هرم جمعیتی استان، به نسبت کشور، دارند. جمعیت نوجوانان ۱۰تا۱۷سال استان درحدود۳۰۰هزارنفر است که کم‌تر از ۱۰درصد از جمعیت را شامل می‌شوند. با این وجود درچند سال اخیر سهم نوجوانان از زیرساخت‌های فرهنگی - اجتماعی بسیار اندک بوده و به‌جز نوجوانانی که خانواده‌هایی با موقعیت مالی مناسب داشته‌اند، بقیه نتوانسته‌اند از برنامه‌های ورزشی و تفریحی قابل‌توجهی بهره‌مند شوند. ساخت مجموعه‌های اختصاصی برای نوجوانان نیز از حدود ۱۰سال قبل در قالب طرح‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در ارومیه آغاز شد، اما در ۲ سال اخیر و با همه‌گیری ویروس کرونا، عملا فعالیت‌های این مرکز نیز تعطیل و به برخی فعالیت‌های مجازی، ازجمله برگزاری نمایشگاه‌های نقاشی و برپایی کارگاه‌های قصه‌گویی محدود شده‌است. ازسوی دیگر اجرای برخی طرح‌های اختصاصی برای نوجوانان، ازجمله ساخت «مجتمع نوجوانان استان» ازسوی مسئولان شهری همواره درحد طرح و شعار باقی مانده و اگرچه بخش‌خصوصی پارک‌ها و شهربازی‌هایی برای کودکان ساخته، اما این مجموعه‌ها برای نوجوانان۱۰تا ۱۷ساله کارایی چندانی ندارد. این موضوع درحالی‌است که با همه‌گیری ویروس کرونا، حضور نوجوانان در باشگاه‌های ورزشی و زمین‌های بازی هم محدود شده‌است. با وجود همه محدودیت‌ها، نوجوانان آذربایجان‌غربی درسال‌های اخیر در حوزه‌های ورزشی مختلف، ازجمله شمشیربازی، درخشیده‌اند و «دانیال ولی‌نژاد» و «مبین رضوی» برای نخستین‌بار به اردوی تیم‌ملی نوجوانان دعوت شده‌اند.
خراسان‌جنوبی
۲۷ مرکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در خراسان‌جنوبی فعالیت می‌کنند که ۱۲ مرکز آن ثابت و ۱۵ مرکز نیز به شکل سیار در مناطق روستایی پراکنده هستند. کانون پرورش فکری در استان خراسان‌جنوبی بسیارفعال است و حتی در دوران همه‌گیری ویروس کرونا، که مراکز آموزشی در مقاطعی تعطیل بودند، به‌صورت آنلاین به نوجوانان استان خدمت‌رسانی کرده‌است. نوجوانان در کانون پرورش فکری از آموزش‌های فرهنگی-هنری مانند تئاتر، قصه‌گویی، نقاشی، موسیقی و... بهره‌مند می‌شوند و همچنین درسال‌های اخیر موفقیت‌های بسیاری در جشنواره‌های داخلی و خارجی به‌دست آورده‌اند. در حوزه ورزش نوجوانان نیز درسال‌های اخیر اقدام‌های قابل‌توجهی برای تقویت زیرساخت‌های این حوزه انجام شده‌است. به‌عنوان‌مثال در یک سال‌اخیر حدود ۱۲۰ هزارمترمربع به سرانه ورزشی استان افزوده شده و همچنین ۸۰ زمین ورزشی در مناطق مرزی استان نیز ایجاد شده‌است؛ موضوعی که دسترسی نوجوانان به امکانات ورزشی را تسهیل کرده‌است. دراین میان «سپیده طاهری» نوجوان بیرجندی و قهرمان مسابقات جودوی نوجوانان کشور را می‌توان به عنوان یکی از نوجوانان موفق استان معرفی کرد.
قم
در استان قم برنامه‌های ویژه جوانان به‌صورت منسجم توسط اداره‌کل ورزش و جوانان پیگیری می‌شود و «فرهنگسرای جوان» و «خانه جوان» ۲ فضای اختصاصی برای فعالیت جوانان است، اما در حوزه نوجوانان، نمی‌توان نهاد خاصی را متولی اصلی امور این رده سنی دانست. مهم‌ترین زیرساخت‌هایی که برای فعالیت نوجوانان در استان قم وجود دارد، مربوط به بخش‌خصوصی است که به‌صورت پراکنده فعالیت‌های مربوط به غنی‌سازی اوقات‌فراغت نوجوانان، ازجمله در رشته‌های ورزشی و آموزش‌های مهارتی را با دریافت هزینه تعقیب می‌کنند. البته کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان تلاش دارد برای تزریق نشاط و شادابی در زندگی نوجوانان و کشف استعدادها و حفظ و جذب آنان، اقداماتی انجام دهد اما فعالیت‌های فرهنگی و هنری این کانون وسعت چندانی ندارد و این کانون در کلانشهر قم فقط ۱۰ مرکز دارد و دربرخی مناطق پرجمعیت قم شعبه ندارد. بیشترین موفقیت‌های نوجوانان قمی در ۲ بخش ورزشی و فرهنگی - دینی است و بسیاری از نوجوانان دراین بخش‌ها جایگاه برجسته‌ای در کشور دارند. آموزش و پرورش هم سهم قابل‌توجهی در پرکردن اوقات فراغت نوجوانان دارد، اما بسیاری از چالش‌های پیش‌روی این گروه سنی، ازجمله آسیب‌پذیری نوجوانان از زمان همه‌گیری ویروس کرونا، همچنان مغفول مانده‌است.
مازندران
نوجوانان مازندرانی عمدتا زیرساخت مشخص و اختصاصی در محل سکونت خود نمی‌بینند. البته از زیرساخت‌های عمومی مانند سایر رده‌های سنی استفاده می‌کنند، اما به‌جز ۲۸ مرکز ثابت و ۱۸ مرکز سیار کانون پرورش فکری که به هر دو رده سنی کودک و نوجوان توجه دارند، نمی‌توان فضایی ویژه نوجوانان یافت و زیرساخت‌هایی مانند فضاهای ورزشی یا علمی که به‌صورت ویژه به نوجوانان اختصاص داشته باشد، تقریبا وجود ندارد. مهم‌ترین فضاهایی که نوجوانان در ساری به‌صورت یک مکان تقریبا تخصصی امکان استفاده از آنها را دارند، «سینما کانون» است که به اکران فیلم‌های رده سنی کودک و نوجوان اختصاص دارد. علاوه براین، یک سالن «آسمان‌نما» نیز در ساری اخیرا و در هفته ملی کودک به بهره‌برداری رسید که عمده کاربران و مخاطبان آن، نوجوانان علاقه‌مند به نجوم هستند. یک آسمان‌نمای سیار نیز برای استفاده جوانان در همه شهرهای استان همراه با این سالن به بهره‌برداری رسیده‌است. تشکیل ۷ انجمن تخصصی ویژه نوجوانان با هدف پرورش استعدادهای این قشر در زمینه‌هایی مانند پویانمایی، نمایش، داستان و نجوم در مراکز کانون پرورش فکری استان نیز از دیگر برنامه‌های کانون به‌شمار می‌رود که درحال انجام است، اما ازنظر سایر فضاها مانند مکان‌های تفریحی، علمی و ورزشی که ویژه نوجوانان باشد، زیرساخت قابل‌توجهی در استان وجود ندارد.
خراسان‌رضوی
همه‌گیری ویروس کرونا تأثیر قابل‌توجهی بر تغییر رویکرد در فعالیت‌های کانون پرورش‌فکری کودکان و نوجوانان خراسان‌رضوی داشته‌است. براین اساس همه فعالیت‌های این کانون در بستر فضای‌مجازی، برای کودکان و نوجوانان ادامه داشته است که شامل فعالیت‌های فرهنگی، هنری و ادبی است و هرکدام دارای زیرشاخه‌های مختلفی هستند که برای اعضای کانون درحال اجراست. در خراسان‌رضوی ۳۵ مرکز فرهنگی-هنری و ورزشی ثابت فعال وجود دارد که علاوه بر خدمات کتابخانه در زمینه آموزش‌های فرهنگی و هنری فعالیت می‌کنند. همچنین ۹ کتابخانه سیار در مناطق شهری و روستایی در مناطق کم‌برخوردار استان خدمات‌رسانی می‌کنند. به‌تازگی نیز یک تماشاخانه سیار در استان راه‌اندازی شده که فعالیت خود را از ۱۷ مهرماه آغاز کرده‌است. در مراکز فرهنگی استان کارگاه‌ها و کلاس‌های قصه‌گویی، نقاشی، خوشنویسی، سفالگری، تئاتر، شعر و ادبیات، عکاسی، فیلم‌سازی، موسیقی و رشته‌های ورزشی برگزار می‌شود که بخش مهمی از مخاطبان آنها نوجوانان هستند.
آذربایجان‌شرقی
حضور نوجوانان آذربایجان شرقی در عرصه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی، همواره تحت‌تأثیر ۲ گروه سنی دیگر، یعنی کودکان یا جوانان بوده‌است. این گروه سنی اگرچه جمعیتی درحدود ۴۰۰هزارنفر را در استان شامل می‌شوند، اما تاکنون مجتمع یا مجموعه ویژه‌ای برای آنان در تبریز یا شهرهای دیگر ساخته نشده و به‌صورت همزمان از امکاناتی که برای سایر گروه‌های سنی فراهم شده‌است، استفاده می‌کنند. یکی از آسیب‌های مهم این موضوع، عدم احساس هویت نوجوانی است، به‌گونه‌ای که نوجوانان مجبور به همسان‌سازی با کودکان زیر۱۰سال یا جوانان بالای۱۸سال هستند. بی‌ثباتی هویتی سبب شده نوجوانان بیشترین مراجعه به مراکز مشاوره روانشناسی را در تبریز داشته باشند و یکی از گلایه‌های والدین تبریزی، بی‌تحرکی نوجوانان استان است. ساخت ۲ مجموعه اختصاصی کودک و نوجوان ازسوی شهرداری تبریز نیز بیشتر رنگ‌وبوی کودکانه داشته‌است. درحال‌حاضر چند شهربازی ویژه نوجوانان ازسوی بخش‌خصوصی در کنار برخی مجتمع‌های تجاری تبریز ساخته شده که البته تفریح و سرگرمی دراین مراکز هزینه قابل‌توجهی به‌همراه دارد. اینها درحالی‌است که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان در سال‌های اخیر تلاش کرده از مربیان و کارشناسان اختصاصی برای نوجوانان استفاده کند تا بتوان خدمات آموزشی و مشاوره‌ای متناسب به این گروه سنی ارائه کرد. با وجود همه کمبودها، نوجوانان استان توانسته‌اند در زمینه‌های ورزشی و علمی در عرصه‌های ملی و بین‌المللی بدرخشند؛ «فائز محمدی» و «الیار هاشمیان» ازجمله نوجوانان موفق استان بوده‌اند که درسال‌های اخیر در زمینه «طراحی و ساخت استخر خورشیدی» در سطح بین‌المللی درخشیدند.
چهارمحال‌وبختیاری
فعالیت‌های فرهنگی-اجتماعی ویژه نوجوانان در سال‌های اخیر دراستان چهارمحال‌وبختیاری از نمود ویژه‌ای برخوردار نبوده‌است؛ در سال‌های گذشته به‌مناسبت گرامیداشت «روز نوجوان» جشنواره‌ای به همین نام برگزار می‌شد که در ۲ سال اخیر با همه‌گیری ویروس کرونا این جشنواره هم برگزار نشده‌است. نوجوانان این استان مانند سایر قشرهای جامعه، امکانات کمی برای سپری کردن اوقات فراغت خود دارند و دست‌کم به‌جز «پاتوق کتاب» شهرکرد، نمی‌توان مراکز فرهنگی مناسب دیگری ویژه نوجوانان در سطح شهرکرد پیدا کرد. ازسوی دیگر پارک‌ها و مراکز تفریحی چندانی در شهرهای استان متناسب با نیازهای نوجوانان وجود ندارد. سرانه ورزشی دراین استان حدود ۵۰ سانتیمتر است و امکانات ورزشی به‌روز برای استفاده نوجوانان بسیاراندک است. این‌درحالی‌است که به‌نظر می‌رسد در تولید محتواهای فرهنگی - اجتماعی توجه مناسبی به نوجوانان استان نشده‌است. این استان اگرچه دارای نیروی انسانی توانمند و نخبه در گروه‌های سنی مختلف است، اما می‌توان به «اسماء جهانبازی» نوجوان نخبه ۱۵ ساله چهارمحال‌وبختیاری اشاره کرد که تاکنون ۲۶ مقام ورزشی در رشته ووشو کسب کرده و در کنار آن، در حوزه‌های علمی نیز درخشش قابل‌توجهی داشته و در جشنواره خوارزمی نیز ۲ مقام اولی و سومی را از آن خود کرده‌است.
همدان
در استان همدان، به‌دلیل میزبانی چندین ساله از جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان، توجه مناسبی نسبت به فعالیت‌های فرهنگی درحوزه کودکان و نوجوانان اعمال شده‌است، اما باید توجه داشت حتی دراین جشنواره نیز نوجوانان زیرسایه رده سنی کودکان قرار می‌گیرند و هرساله تئاترهایی که در بخش کودک روی صحنه می‌روند، بیشتر از بخش نوجوانان است. همدان سال‌گذشته به‌عنوان «شهر دوستدار کودک» معرفی و دبیرخانه آن در شهرداری تشکیل شد، یک بوستان به نام کودک در همدان وجود دارد و به‌تازگی هم موزه «کودک و هیجان» دراین شهر افتتاح شده‌است، اما درمیان این اقدام‌های ارزشمند، نوجوانان سهم ویژه‌ای ندارند. جای‌خالی یک فرهنگسرا با عنوان «نوجوان» که فعالیت‌های آن متناسب با این رده سنی باشد، در همدان احساس می‌شود. حتی میزبانی مسابقات ورزشی در همدان بیشتر در رده سنی نونهالان انجام می‌شود تا نوجوانان.
سمنان
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سمنان، مانند بسیاری از استان‌ها، تنها مرکزی است که نگاهی تقریبا تخصصی به حوزه نوجوان دارد و به بخشی از علایق تعدادی از جمعیت نوجوان استان توجه می‌کند. در مراکز کانون پرورش فکری سمنان برنامه‌ها، کارگاه‌ها و مسابقات متعددی برگزار می‌شود که ویژه نوجوانان است و از میان نوجوانان عضو این مراکز نیز برخی‌شان به رتبه‌هایی در عرصه‌های ملی و حتی فراملی دست پیدا می‌کنند. آخرین موفقیتی که ازسوی نوجوانان سمنانی به واسطه فعالیت در کانون کسب شد، رتبه دوم المپیاد فیلم‌سازی نوجوانان در بخش «ایده» سی‌وچهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان بود که توسط «شکیباسادات میرحسینی» از شاهرود به‌دست آمد. البته دراین استان از سال ۱۳۹۲ یک جایزه ادبی دوسالانه با نام «آهوی کومش» نیز آغاز به‌کار کرده‌است که اکنون یکی از معتبرترین جشنواره‌های مرتبط با ادبیات نوجوان درایران محسوب می‌شود. اینها درحالی‌است که ازنظر زیرساخت‌ها و فضاهایی که به‌صورت عمومی در اختیار نوجوانان سمنان باشد، فضای مشخصی دراین استان وجود ندارد.
گیلان
نوجوانان گیلانی با کمبودهای قابل‌توجهی در زمینه برخورداری از فضاهای تفریحی، ورزشی، بوستان‌ها و فضای‌سبز، فرهنگسراها و. .. مواجه هستند. این موضوع درحالی‌است که عمده فعالیت‌ها برای نوجوانان استان حول محور مدارس، کانون‌های پرورش فکری، کانون‌های مساجد و باشگاه‌های خصوصی انجام می‌شود. غنی‌سازی اوقات‌فراغت نوجوانان در گیلان با استفاده از فضاهای موجود امکان‌پذیر نیست و کارایی بهتر مدارس و به‌ویژه هنرستان‌های استان دراین بخش، نیازمند تأمین امکانات بیشتری است. این موضوع درحالی‌است که نوجوانان گیلانی بارها در المپیادهای علمی و ورزشی و جشنواره‌های فرهنگی - هنری افتخارآفرینی کرده‌اند.
اردبیل
نوجوانان درحال گذر از کودکی به بزرگسالی، دوره حساسی را طی می‌کنند که این مرحله از رشد جسمی، عاطفی و اجتماعی نیازمند تأمین امکانات فرهنگی، آموزشی و ورزشی مناسبی است. با وجود اهمیت این دوره از رشد، در استان اردبیل امکانات کافی برای این قشر درنظر گرفته نشده‌است. تنها نهادی که دراین بخش فعالیت‌های اختصاصی‌تری برای نوجوانان دارد، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان است که به‌تنهایی جوابگوی نیازهای متنوع این قشر نیست. ضعف امکانات زیرساختی و برنامه‌های متناسب با دوره رشد نوجوانی در اردبیل سبب شده بخش قابل‌توجهی از کودکان استان در گذر از سنین کودکی، مستقیم به مراکز ویژه فعالیت جوانان اضافه شوند و این غفلت از دوره حساس بلوغ و نوجوانی، زمینه‌ساز بروز آسیب‌های اجتماعی جبران‌ناپذیری شده‌است. در شهر اردبیل امکانات شهری و فضای تفریحی مناسب این قشر وجود ندارد.
بوشهر
دربوشهر، مانند بسیاری دیگر از استان‌های کشور، تمرکز اجرای برنامه‌های مختلف در حوزه نوجوانان بیشتر در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان هدفگذاری شده‌است، اما در کنار این دستگاه، سایر بخش‌های فرهنگی مانند اداره‌کل فرهنگ‌و ارشاداسلامی نیز توانسته‌اند دراین حوزه اقدام‌های قابل‌توجهی انجام دهند، ازجمله بخشی از زیرساخت‌های فرهنگی، هنری و قرآنی استان، شامل مجتمع‌ها و تالارهای فرهنگی - هنری، سالن‌ها و پلاتوهای هنری، آموزشگاه‌های خصوصی هنری - سینمایی و همچنین موسسات قرآنی و کانون‌های مساجد، به فعالیت‌های ویژه نوجوانان اختصاص داده شده‌است. علاوه‌براین، استقبال نوجوانان بوشهری از برنامه‌های فرهنگی ۲۳ مرکز کانون پرورش‌فکری کودکان و نوجوانان استان، نشان می‌دهد این کانون در تدارک برنامه‌های فرهنگی- هنری ویژه قشر نوجوان به‌نسبت موفق عمل کرده‌است. اینها درحالی است که درسال‌های اخیر برخی انجمن‌های تخصصی ویژه نوجوانان نیز دراستان راه‌اندازی شده‌است که ازجمله آنها می‌توان به انجمن‌های «شاعران نوجوان» و «نویسندگان نوجوان(بامداد)» اشاره کرد.
هرمزگان
در هرمزگان نیز مانند بسیاری از استان‌های کشور، ساختار ویژه و مستقلی برای ساماندهی فعالیت‌های فرهنگی، ورزشی و تفریحی نوجوانان در بخش‌های دولتی وجود ندارد و بسیاری از خانواده‌ها نیز ناگزیر به استفاده از مراکز خصوصی هستند. دراین استان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با ۳شعبه در بندرعباس و یک شعبه در هریک از شهرستان‌های هرمز، قشم و بستک در زمینه نوجوانان فعالیت می‌کند. دراین میان کانون‌های فرهنگی مساجد با فراگیری درسراسر استان، برنامه‌های منسجم‌تری را برای نوجوانان هرمزگانی اجرا می‌کنند. این‌درحالی‌است که در زمینه تدارک زیرساخت‌های ورزشی، تفریحی، آموزشی و فرهنگی تاکنون اقدام ویژه‌ای برای برخورداری نوجوانان استان از چنین امکاناتی انجام نشده‌است.
کردستان
در استان کردستان سرانه امکانات و زیرساخت‌های فرهنگی، ورزشی و هنری ویژه نوجوانان، در مقایسه با جمعیت این گروه سنی، بسیار پایین است، اما با این وجود درسال‌های اخیر نوجوانان کردستانی در عرصه‌های مختلف کشوری و حتی بین‌المللی خوش درخشیده‌اند. با این وجود کمبود زیرساخت‌های ورزشی ویژه نوجوانان در شهرهای مختلف استان بسیار محسوس است. ازسوی دیگر ضعف امکانات تفریحی و سرگرمی ویژه نوجوانان در برخی از شهرستان‌های استان ازجمله بیجار، دهگلان و مناطق حاشیه‌نشین سنندج بسیار به‌چشم می‌آید. اینها درحالی‌است که نوجوانان کردستانی در زمینه برخورداری از امکانات فرهنگی - هنری نیز با کمبودهای قابل‌توجهی مواجه هستند. در کانون پرورش فکری کودکان‌ونوجوانان کردستان اما فعالیت‌های مناسبی در حوزه‌های مختلف برای نوجوانان انجام شده‌است. برگزاری کلاس‌های مختلف ادبی، قصه‌گویی و داستان‌نویسی ویژه نوجوانان، از برنامه‌های سال‌های اخیر این کانون بوده‌است.
یزد
درسال‌های اخیر برخی دستگاه‌هایی مانند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری‌ها، با تدارک برخی برنامه‌های آموزشی، تلاش می‌کنند نواقص موجود در استان یزد در زمینه فعالیت‌های مربوط به نوجوانان را رفع کنند. یکی از این اقدام‌ها که اخیرا ازسوی شهرداری یزد انجام شده، راه‌اندازی نخستین مدرسه خلاقیت کودکان و نوجوانان با عنوان «شهرآموز» است. این مدرسه در تابستان در راستای ایجاد فرصت بهره‌گیری از ایده‌ها و خلاقیت ۲ گروه یادشده در فعالیت‌های شهری یزد، به‌صورت مجازی فعالیت کرد. فعالیت‌های مدرسه شهرآموز در ۵ محور اصلی ازجمله «شهر و فرهنگ»، «شهر و طبیعت»، «شهر و گردشگری»، «شهر و فناوری» و همچنین «شهر و فراغت» برگزار و کودکان و نوجوانان متناسب با سرفصل‌ها، آموزش‌های استادان مجرب را فرا گرفتند. دراین مدرسه تلاش شد از ایده‌ها و خلاقیت‌های نوجوانان در رویدادهای شهری استفاده شود و به نوعی این قشر با فعالیت‌ها و مسئولیت‌های شهری آشنا شود. با این‌حال همچنان کمبود فضاهای سرگرمی، ورزشی و آموزشی ویژه نوجوانان دراستان یزد محسوس است.
سیستان‌وبلوچستان
براساس آخرین آمارها، استان سیستان‌وبلوچستان بیشترین جمعیت کودک و نوجوان کشور را دارد، اما برای رشد و شکوفایی این استعدادها، استان با چالش‌های فراوانی روبه‌رو است. تقویت فضاهای فرهنگی با امکانات به‌روز، ایجاد زمینه تحصیل با توجه به اینکه بسیاری از نوجوانان به‌دلیل کار، درس را رها می‌کنند، فراهم کردن فرصت‌های مهارت‌آموزی و کسب‌وکار، ایجاد فضاهای علمی و مراکز فناوری ویژه نوجوانان، ازجمله ضرورت‌هایی است که می‌توان در حوزه نوجوانان سیستان‌وبلوچستانی برشمرد. اینها درحالی‌است که کارشناسان اجتماعی و فرهنگی استان معتقدند نوجوانان این منطقه با چالش‌های دیگری نیز مواجه هستند؛ ازجمله اینکه مرزی بودن استان سبب شده برخی نوجوانان، به‌ویژه در شهرهای مرزی، به کار «سوخت‌کشی» مشغول شوند که از دلایل عمده ترک‌تحصیل دراین استان درمیان پسران نوجوان به‌حساب می‌آید. کمبود و حتی نبود فضاهای فرهنگی مناسب مانند مراکز کانون پرورش‌فکری کودکان و نوجوانان در برخی شهرستان‌های استان که رشد قارچ‌گونه قلیان‌سراها را به‌دنبال داشته، از دیگر چالش‌های موجود دراین عرصه به‌حساب می‌آید. کمبود سالن‌های پخش فیلم ویژه نوجوانان از دیگر کاستی‌های این قشر در استان به‌شمار می‌آید.
زنجان
براساس سرشماری سال ۱۳۹۵، بیش‌از ۷/۲۹ درصد از جمعیت استان زنجان را کودکان و نوجوانان دارای میانگین سنی زیر ۱۸سال تشکیل می‌دهند و نیاز به تدوین برنامه‌ریزی‌های منسجم و مناسب با مقتضیات سنی و اجتماعی نوجوانان در استان زنجان بیش‌از پیش احساس می‌شود. این موضوع درحالی است که فعالیت‌های فراگیر ویژه نوجوانان متولی ویژه‌ای ندارد. در شهر زنجان مرکز تفریحی برای نوجوانان وجود ندارد. تنها برنامه‌هایی که ازسوی نهادهای دولتی برای این قشر در نظر گرفته شده‌است ازسوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اجرا می‌شود که برنامه‌های این کانون نیز آن‌گونه که باید، با استقبال نوجوانان زنجانی مواجه نمی‌شود. دراین‌میان «حسین صفدری» را می‌توان یکی از نوجوانان موفق استان دانست. وی عضو سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر استان است که در جشنواره کشوری «رفیق خوشبخت ما» درجمع رتبه‌های برتر قرارگرفت و انگشتر سردارشهید حاج قاسم سلیمانی ازسوی خانواده این شهید بزرگوار، به نوجوان زنجانی اهداء شد.
گلستان
در استان‌گلستان ساختارهای مستقلی که ویژه غنی‌سازی اوقات فراغت یا فعالیت‌های فرهنگی - ورزشی نوجوانان باشد، وجود ندارد. اصلی‌ترین نهادی که دراین زمینه فعالیت می‌کند، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گلستان، با ۲ شعبه در گرگان و یک شعبه در هریک از شهرهای کردکوی، گمیشان، بندرترکمن، آق قلا و گالیکش است. این‌درحالی‌است که سایر شهرستان‌های گلستان حتی از این امکان نیز بی‌بهره هستند. علاوه‌براین در شهرگرگان ۱۳خانه فرهنگ شهرداری گرگان برای ۲ گروه کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند. درچنین شرایطی تنها بخشی که با شمولیت همه شهرهای استان و در بسیاری از روستاها، ویژه‌برنامه‌هایی برای نوجوانان اجرا می‌کند، کانون فرهنگی مساجد استان گلستان است. ازسوی دیگر در اداره‌کل ورزش و جوانان استان هیچ فضای مستقل ورزشی ویژه نوجوانان طراحی نشده‌است. دراین میان نبود ساختار و برنامه‌ریزی مناسب دراستان در حوزه نوجوانان سبب افزایش آسیب‌های اجتماعی و به‌دنبال آن بزهکاری درمیان نوجوانان گلستانی شده‌است.
کرمان
کارشناسان کرمانی معتقدند «اعتماد به نفس پایین» یکی از آسیب‌هایی است که در نوجوانان این استان مشاهده می‌شود و باید با ارائه آموزش‌های ویژه این قشر، برای رفع ریشه‌ای این چالش بسترسازی کرد. بروز آسیب‌هایی از این دست درمیان نوجوانان کرمانی، مسئولان استان دربخش‌های مرتبط را برآن داشته تا با برنامه‌ریزی‌های مناسب، آموزش‌ها و توانمندی‌های لازم را به نوجوانان کرمانی ارائه دهند. برهمین اساس هم بود که مسئولان سپاه ثارالله استان کرمان اخیرا از آمادگی «هیأت‌های اندیشه‌ورز بسیج» این استان برای کاهش جرائم و آسیب‌های اجتماعی در حوزه نوجوانان خبر داده‌است؛ موضوعی که می‌تواند دراین زمینه مثمرثمر واقع شود و با تشکیل کارگروه‌های تخصصی، در حوزه پیشگیری و پیش‌بینی آسیب‌های اجتماعی ویژه نوجوانان اقدام کند. همه اینها درحالی‌است که استان کرمان در زمینه برخورداری از زیرساخت‌های فرهنگی، ورزشی و آموزشی مناسب برای نوجوانان نیز وضعیت مناسبی ندارد.
مرکزی
مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در همه شهرستان‌های استان مرکزی فعال هستند و در روستاها نیز با همکاری شوراهای اسلامی و مربیان مدارس، اقدام‌هایی برای ایجاد زیرساخت‌های فرهنگی برای نوجوانان این مناطق انجام شده‌است. این‌درحالی‌است که تاکنون در زمینه تأمین زیرساخت‌ها و امکانات مناسب برای دختران نوجوان کم‌تر اقدام شده‌است و براین اساس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان در برنامه‌های خود، درصدد ایجاد عدالت جنسیتی در ارائه امکانات است. فضاهای ورزشی استان برای نوجوانان در مرکز استان از وضعیت نسبتا مطلوبی برخوردار است. با این‌حال در برخی رشته‌های ویژه مانند قایقرانی و... امکانات کافی وجود ندارد. ازجمله آسیب‌هایی که کمبود زیرساخت‌های فرهنگی ورزشی برای نوجوانان ایجاد می‌کند، هدررفتن اوقات فراغت و ایجاد احساس تنهایی است که این احساس با توجه به بحران کرونا پررنگ‌تر شده‌است. ازجمله نوجوانان موفق استان مرکزی می‌توان به «کیمیا توتونچی» و «مهدی محمدی» برگزیدگان جشنواره فصلی عکس و «طاها درویشی» برگزیده جشنواره بین‌المللی نقاشی «دست‌های پاک» اشاره کرد.
کرمانشاه
سرانه فرهنگی، ورزشی و هنری در استان کرمانشاه، به تناسب جمعیت نوجوان، در مقایسه با دیگر گروه‌های سنی، بسیار اندک است. اگرچه این کمبود در مرکز استان چشمگیر است، اما در شهرهای مختلف استان، نمود بیشتری دارد. با نگاهی به وضعیت پارک‌های عمومی در شهر کرمانشاه، درمی‌یابیم که این پارک‌ها، بیشتر برای گروه‌های سنی کودک و خردسال طراحی شده‌اند. به‌همین دلیل، تعداد قابل‌توجهی از نوجوانان کرمانشاهی علاقه‌مند به بازی، چاره‌ای ندارند به‌جز اینکه اوقات‌فراغت خود را بیشتر در کوچه‌ها و گیم‌نت‌ها بگذرانند. درچنین شرایطی باید اذعان کرد نهادهای دولتی و خصوصی مربوط، آن‌چنان که باید شرایط مناسب را برای بروز استعدادهای نوجوانان کرمانشاهی، در مقایسه با سایر گروه‌های سنی، فراهم نکرده‌اند. نکته مهم دیگر این است که اگرچه بیشتر اقدام‌های انجام شده ازسوی نهادهای متولی در حوزه نوجوانان در عرصه ورزشی بوده‌است، اما این موضوع نباید سبب غفلت از سایر نیازهای فرهنگی و روحی و روانی نوجوانان شود. کرمانشاه نوجوانان با استعدادی در حوزه‌های مختلف دارد؛ «سارا قره‌تپه» از نوجوانان شاعر کرمانشاهی است که توانسته دراین حوزه در سطح ملی و استانی موفقیت‌های قابل‌توجهی کسب کند. «سام صادقی» نیز نوجوان بوکسور کرمانشاهی است که سال‌گذشته ازسوی کنفدراسیون بوکس آسیا، به‌عنوان یکی از استعدادهای برتر این ورزش و آینده‌سازان بوکس مطرح شد.
قزوین
در قزوین، مانند بسیاری از استان‌های کشور، محدودیت و کمبود امکانات برای قشر نوجوان وجود دارد و بیشتر فعالیت‌های این حوزه در قالب کلاس‌های آزاد یا ورزش و تفریح از طریق مدارس و کانون‌های پرورش فکری کودکان و نوجوانان انجام می‌شود. علاوه‌براین قزوین از کمبود فضاهای ورزشی مخصوص نوجوانان در بوستان‌ها رنج می‌برد؛ موضوعی که به‌ویژه در دوران کرونا، مشکلات زیادی را برای نوجوانان و خانواده‌های آنان به‌وجود آورد. با این‌حال برخی خانواده‌ها سعی کردند دراین ایام کلاس‌های آموزشی و هنری آنلاین را برای نوجوانان خود برقرار کنند. در بخش کتابخوانی و ارائه آموزش‌های فرهنگی - هنری نیز مسئولیت با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است. این کانون هم‌اکنون ۱۶مرکز ثابت در قزوین، آبیک، تاکستان، بوئین‌زهرا، محمدیه، شریفیه، الوند، خاکعلی، اقبالیه، ضیاءآباد، سگزآباد و آوج دارد و این موضوع توانسته پاسخگوی بخشی از نیازهای فرهنگی نوجوانان استان باشد. این موضوع درحالی‌است که کارشناسان معتقدند باید به نوجوانان مناطق حاشیه‌نشین شهر قزوین توجه ویژه‌ای شود تا از آسیب‌های اجتماعی در امان بمانند. براساس پژوهشی که ازسوی دانشکده علوم روانشناسی و پرستاری و مامایی قزوین درمیان بیش‌از ۵۱۰دانش‌آموز دختر و پسر انجام شده، میزان مصرف قلیان، سیگار، مواد مخدر و همچنین تمایل به خشونت فیزیکی درمیان آنان گسترش یافته که یکی از مهم‌ترین دلایل پررنگ‌تر شدن این آسیب‌ها، بی‌توجهی به برنامه‌ریزی برای غنی‌سازی اوقات فراغت این قشر است.
کهگیلویه‌وبویراحمد
استان کهگیلویه‌وبویراحمد محرومیت‌های زیادی در زمینه امکانات موردنیاز بزرگسالان و همچنین کودکان و نوجوانان دارد و این محرومیت‌ها در همه حوزه‌های آموزشی، فرهنگی، هنری، ورزشی و ... دیده می‌شود. ۵ شهراستان فاقد مراکز فرهنگی و هنری مناسب هستند و آنهایی هم که مرکز فرهنگی و هنری دارند، امکاناتی به تناسب جمعیت ندارند. تنها پارک کودک این استان در شهر یاسوج، فاقد امکانات و تجهیزات لازم برای بازی کودکان است و دراین استان هم مانند بسیاری از استان‌ها خبری از پارک نوجوان نیست. کهگیلویه‌وبویراحمد جزو استان‌هایی است که مجتمع فرهنگی و هنری ندارد و کارشناسان معتقدند مهم‌ترین نیاز کودکان و نوجوانان این استان راه‌اندازی بخش‌های مختلف ازجمله سینما، آمفی‌تئاتر، کارگاه‌های آموزشی و نمایشگاه برای پرکردن اوقات فراغت قشر کودک و نوجوان است.
خوزستان
بیکاری، محرومیت و فقر از مهم‌ترین چالش‌های استان خوزستان هستند که نوجوانان این استان را هم درگیر کرده‌است. بسیاری از نوجوانان این استان در پی فقر و محرومیت خانواده‌ها به‌ناچار، به مشاغل کاذب رو آورده‌اند و از تحصیل بازمانده‌اند. خوزستان جزو استان‌هایی است که آمار بازمانده از تحصیل بالایی هم دارد و ازسوی دیگر بسیاری از نوجوانان و جوانان آن به‌دلیل کمبود امکانات ناچار به مهاجرت به شهرهای دیگر هستند. نوجوانان خوزستانی درحالی در کنار میدان‌های بزرگ نفتی زندگی می‌کنند که از امکانات بسیاری محرومند و به‌گفته کارشناسان، ورزش تنها دل‌خوشی آنهاست. با همه مشکلات اما خوزستان امسال توانست در دهمین دوره جشنواره نوجوان سالم رتبه ۸ کشوری را از آن خود کند که نشان از توجه نوجوانان این استان به آسیب‌های گروه سنی‌شان دارد. براساس آخرین خبرها قرار است ۹۰پارک بازی کودکان به‌همت خیران در مناطق کم‌برخوردار استان ساخته شود، اما خبری از ساخت پارک ویژه نوجوانان نیست. ۲ سال پیش تفاهم‌نامه همکاری بین کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان و پارک علم و فناوری خوزستان امضا شد تا بخشی از نیازهای نوجوانان این استان هم دیده شود.
ایلام
نبود زیرساخت‌های فرهنگی مناسب برای نوجوانان در شهرهای مختلف استان ایلام ازجمله مشکلاتی است که این قشر با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. با اینکه وجود زیرساخت‌های فرهنگی و امکانات تفریحی و آموزشی می‌تواند در مشارکت و حضور اجتماعی نوجوانان و کاهش برخی آسیب‌ها موثر باشد، اما این استان از این نظر نیز دارای محرومیت است. با این‌حال تنها مرکز آموزشی و فرهنگی که توانسته تاحدودی برنامه‌های مفیدی برای نوجوانان داشته باشد، کانون پرورش فکری کودکان‌ونوجوانان دراین استان است. با وجود اینکه عمده فعالیت‌های این کانون شامل برنامه‌های حضوری و دسته‌جمعی است، اما با همه‌گیری ویروس کرونا نه‌تنها این فعالیت‌ها متوقف نشد، بلکه با استفاده از ظرفیت فضای‌مجازی تعداد برنامه‌ها افزایش یافت. دراین دوران فعالیت‌های فرهنگی، ادبی و هنری کانون ایلام از ۴۴برنامه به ۶۴مورد افزایش یافت و ۱۰۹کارگاه عمومی در دوران کرونا در ایلام برای کودکان و نوجوانان برگزار شد. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان ایلام در قالب ۵سرفصل فرهنگی، هنری، ادبی، علمی و اسلامی برنامه‌های متعددی را برای اعضا برگزار می‌کند و همواره یکی از موفق‌ترین کانون‌های سطح کشور است که در جشنواره‌های کشوری و بین‌المللی، برگزیدگان متعددی داشته‌است.
فارس
استان پهناور فارس و به‌ویژه شهر شیراز، مرکز این استان، از زیرساخت‌های فرهنگی، اجتماعی و ورزشی خوبی برای نوجوانان برخوردار است و به‌تازگی نیز این شهر میزبان جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان بود که در راستای اجرای برنامه‌های فرهنگی برگزار شد. کانون پرورش‌فکری کودکان و نوجوانان نیز دراین استان حسابی فعال است و برنامه‌های زیادی برای قشر نوجوان برگزار می‌کند. برپایی کارگاه‌های مجازی، کانون‌های ادبی، کارگاه‌های هنری مانند تئاتر و... ازجمله برنامه‌های این مرکز در شیراز و شهرستان‌های مختلف استان است. مدیران استانی فارس همچنین معتقدند توسعه زیرساخت‌های ورزشی زمینه‌ساز کشف استعداد و خلاقیت نوجوانان استان می‌شود و به همین دلیل توسعه عدالت‌محور زیرساخت‌های ورزشی با اولویت احداث این زیرساخت‌ها در مناطق محروم نیز در دستورکار مسئولان قرار گرفته‌است.
خراسان‌شمالی
خراسان‌شمالی با وجود اینکه از محرومیت‌های زیادی برخوردار است، اما تلاش مسئولان این استان برای کشف استعدادها و توانایی‌های نوجوانان موجب شده برنامه‌های فرهنگی، هنری و ورزشی زیادی دراین استان برای این قشر اجرا شود. یکی از برنامه‌هایی که به همت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال‌های اخیر با جدیت درحال اجراست، برنامه کتابخوانی و توزیع کتاب در مناطق مرزی برای نوجوانان است. همچنین پویش قصه‌گویی که با هدف ترویج فرهنگ گفت‌وگو و گفتمان در خانواده و توجه به میراث کهن در استان شکل گرفته، از دیگر برنامه‌هایی است که برای گروه سنی نوجوان در استان به اجرا درمی‌آید.
نظر شما