پای سفر افطار هفتاد و دو ملت

رمضان دیگر تنها، ماهی با ویژگی‌های دینی متفاوت نیست؛ این ماه ویژگی‌هایی دارد که در ابعاد مختلف زندگی شخصی و حرفه ای مردم تاثیرگذار شده‌اند. این ویژگی‌ها البته بسته به جغرافیا متفاوتند.

مثلا شاید شما ندانید که مردم افغانستان عادت دارند سر افطار ترشی بخورند و بازرگانانی که به دنبال مشتری پروپاقرص برای کالاهایشان می‌گردند، از هفته‌ها پیش خودشان را آماده صدور ترشی به افغانستان یا فروش خرمای بم در پاکستان کرده‌اند.

مراسم افطاری در تمام شهرهای مسلمان با یک هدف اما با آداب مختلف انجام می‌شود. اولین نکته‌ای که در رمضان کشورهای غرب آسیا مثل سوریه، لبنان و ترکیه خودنمایی می‌کند، اعلام افطار با صدای توپ است.

می‌گویند این رسمی است که از دوره عثمانی در این کشورها مانده است. عادت دیگری که در بسیاری از کشورهای مسلمان رواج دارد(در کشور ما نیز تا چند دهه پیش دیده می شد) بیدارکردن مردم برای سحر با طبل و دهل است. در بعضی از کشورها مثل لبنان، این کار همراه با خواندن اشعاری انجام می‌شود.

اما از همه این رسوم که بگذریم، جالب‌ترین نکته رمضان در هر شهر و کشوری سفره افطاری آنها و غذاها و خوراکی‌های مخصوص رمضان است؛ مثلا لبنانی‌ها، خرما را «آقای سفره» می‌نامند و با آن افطار می‌کنند و پس از آن، سوپ مخصوص‌شان  را که «شوربا» نامیده می‌شود و بسیار متنوع است، میل می‌کنند تا گلویی تازه کرده و معده را برای پذیرش غذا آماده کنند.

سفره لبنانی‌ها که از متنوع‌ترین سفره‌های جهان به شمار می‌رود، در ماه رمضان، تنوع بیشتری به خود می‌گیرد. مردم لبنان علاقه ویژه‌ای به پر بودن سفره، تنوع و زیبایی آن دارند. انواع پیش‌غذاها همچون تبوله، فتوش، سالاد کلم، روکا، حمص، متبل، کبه، دلمه برگ مو، انواع سمبوسه، عرایس و فته، جایگاه ویژه‌ای در سفره لبنانی‌ها دارد. مردم لبنان، به انواع نوشیدنی‌ها نیز علاقه خاصی دارند. خرنوب، سوس، جلاب، آب تمرهندی و لواشک از جمله نوشیدنی‌هایی است که به‌ویژه در ماه رمضان، فراوان یافت می‌شود.

شیرینی‌های لبنانی نیز دارای تنوع بسیاری است و پس از جمع‌شدن سفره افطار، روی میز قرار می‌گیرد. مشبک، قطایف، کنافه، کلاج، شعیبیات، المفروکه، قاروطیه و بحصالینو از جمله شیرینی‌های لبنانی پرطرفدار در ماه رمضان است.

کشیدن قلیان نیز که از جمله تفنن‌های بسیاری از مردم لبنان است، جایگاه خاصی در شب‌نشینی‌های ماه رمضان دراین کشور دارد. هنگام سحر، مردم لبنان تمایل به غذاهای سبک دارند و انواع «منقوش» را که با خمیر و پنیر آماده می‌شود، همراه با زیتون و ماست چکیده، میل می‌کنند.

لبنانی‌ها بعد از افطار برنامه‌های متفاوتی دارند؛ بعضی از آنها در کافه‌ها به قلیان‌کشیدن مشغول می‌شوند و بعضی دیگر به دید و بازدید می‌روند.

مالزی و سفره افطار مساجد

در اکثر مساجد مالزی، هر شب سفره افطار برقرار است. با گفتن اذان مغرب، مردم در مساجد با خرما و شربت، روزه خود را افطار کرده  و در نماز مغرب شرکت می‌کنند  و پس از نماز هم سفره افطار کامل شده و از روزه‌داران با غذا پذیرایی می‌شود .

بعد هم نماز عشاء و نماز تروایی خوانده می‌شود که در بین آن هم پذیرایی مختصری انجام می‌شود. دیدن خیل عظیم روزه‌دارانی که در کشور مدرنی چون مالزی پای ثابت مسجد هستند، به نوبه خود جالب است. در این کشور، چلوگوشت، چلومرغ و فرنی، پرطرفدارترین غذاهای مردم مالزی سر سفره افطار است.

البته غذاهایی مثل کباب، شاورمه و قطائف که دستور برخی از آنها را از کشورهای عربی، ترک‌ها و اروپایی‌ها یاد می‌گیرند و طبخ می‌کنند هم طرفداران خود را دارد. مالزی اگرچه از نظر جغرافیایی از دیگر کشورهای مسلمان دور افتاده است اما مردم آن، مشکلات مسلمانان سوئد را در دیدن هلال ماه رمضان ندارند.

مسلمانان سوئد به دلیل آسمان همیشه ابری این کشور برای اطلاع از شروع ماه رمضان از اخبار کشورهای مسلمان دیگر کمک می‌گیرند. در سفره افطار آنها نیز کلوچه‌های لذیذ و سوپ سبزیجات خوشمزه‌ای پیدا می‌شود. 

نان و خرما و سریال

در کشورهای حاشیه خلیج فارس چیزی که بیش از همه در رمضان خودنمایی می‌کند، سریال‌های شبانه پس از افطار است؛ سریال‌هایی با مضامین درام یا طنز که به پای ثابت برنامه‌های پس از افطار تبدیل شده است.

در کشورهای حاشیه خلیج فارس، رسوم تقریبا مشابهی برای رمضان مشاهده می‌شود. در امارات، زنان هر روز برای تهیه آرد گندم جمع می‌شوند تا آرد مخصوص شیرینی ویژه ماه مبارک رمضان به نام «هریس» را آماده کنند.

مسلمانان اماراتی همچنین با توزیع وعده‌های افطاری خود به منازل یکدیگر، سعی می‌کنند تا همه روزه‌داران بتوانند برای افطار، غذای گرم داشته باشند.همچنین برخی افراد با نزدیک‌‌شدن به اذان صبح، در خیابان‌ها و کوچه‌ها با زدن طبل و با صدای بلند، مردم را برای خوردن سحری و برپایی نماز بیدار می‌کنند.

مردم عربستان هم برخی از غذاها مانند سالاد و شیر را برای خوردن در سحر ترجیح می‌دهند.در این ماه، کودکان منطقه شرقی عربستان، زیباترین لباس خود را می‌پوشند و کیسه‌هایی را به گردن خود می‌اندازند و با خواندن شعر به خانه همسایگان می‌روند و اهالی محل نیز به آنها آجیل و تنقلات دیگر می‌دهند.

در کشور بحرین نیز روز چهاردهم یا نیمه شعبان برای استقبال از ماه مبارک رمضان جشن می‌گیرند. کودکان لباس‌های سنتی خود مانند «دراعه»(بالاپوش گشاد آستین‌دار) را می‌پوشند و با خواندن سرود به منازل همسایگان و آشنایان می‌روند و شیرینی و آجیل می‌گیرند.

زنان بحرینی نیز در این ماه، شیرینی‌های مخصوصی مانند«هریس»(همانی که اماراتی‌ها هم می‌پزند) را برای افطار آماده می‌کنند. در کشور کویت، با آغاز ماه رمضان، گلدسته‌ها و مساجد تزئین می‌شود و فانوس‌های متعددی که با برق و شمع کار می‌کند، در مناطق و محله‌های مختلف این کشور قرار می‌گیرد.

کودکان کویت در 14 تا 16 این ماه با بازی «کرکیعان» که از رسوم و سنت‌های قدیمی این کشور است، جشن می‌گیرند و فروشندگان نیز آجیل مخلوطی از نقل، انجیر خشک، گلبرگ و گردو که به کرکیعان معروف است، می‌فروشند.

عمانی‌ها نیز بعد از اولین روز ماه مبارک رمضان، صله رحم را به جای می‌آورند و هر روز در منزل یکی از دوستان و آشنایان افطار می‌کنند.

عمانی‌ها در زمان سحر، غذاهای خاصی مانند گوشت، برنج، چای و قهوه می‌خورند.

سمبوسه پاکستانی  و پکوره افغانی

در پاکستان پیش از افطار، بازار فروش سمبوسه داغ است. گویا این غذا در این کشور پیش از افطار مثل حلیم در تهران محبوبیت دارد. انواع سمبوسه،  شیرینی، نان برنجی و خرما، زینت‌بخش سفره‌های مردم این دیار است.

غذای دیگر و معروف پکورا که با سیب زمینی، فلفل فراوان، نمک، پیاز و انواع حبوبات درست می‌شود نیز زینت خاصی به سفره روزه‌داران می‌دهد. پکورا غذایی بسیار مقوی است با روغن سرخ‌شده که به شکل‌های مختلف توسط خانم خانواده آماده می‌شود و تزئین‌بخش سفره‌های افطاری مسلمانان پاکستان است. جلیبی که شباهت بسیاری به زولبیای ایرانی دارد، از جمله شیرینی‌های موجود بر سر سفره روزه‌داران است.

راوانی میوه در این کشور و سنت حضور در سفره افطار، امری طبیعی است و فروت چات مخلوطی از موز، سیب، خربزه، انگور، گلابی و دیگر میوه‌ها، هنگام افطار مورد استفاده  قرار می‌گیرد. نوشیدن «دود پتی» مخلوطی از چای و شیر که نوشیدنی روزانه در کشورهای شبه‌قاره است، پس از صرف افطار مصرف می‌شود. پکوره یا همان پکورا، در افغانستان از آرد ، سیب زمینی و سبزی معطر تهیه و در داخل روغن پخت می شود و خیلی هم پرطرفدار است.