اشکان جهان‌آرای-همشهری آنلاین:
۱۳ سال از روزی که دماوند به‌عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی قرار گرفت، می‌گذرد. دوستداران دماوند برنامه‌ریزی‌های جشن ثبت ملی را به‌گونه‌ای رقم زدند که ثبت رسمی این آتشفشان خفته در ماه تیر و مقارن با جشن تیرگان برگزار شود و از همان زمان ۱۳تیر علاوه بر اینکه مناسبت تاریخی-تقویمی جشن تیرگان را دارد، «روز ملی دماوند» هم نام گرفت و توجه به این کوه خاص اساطیری بیشتر شد.
از اوایل دهه۹۰ گام‌های مقدماتی برای ثبت جهانی دماوند برداشته شد، اما از این مرحله به بعد رنج‌ها و زخم‌های دماوند به واسطه سختگیری‌های یونسکو برای ثبت جهانی یک اثر رخ نشان داد. فعالیت‌های متعدد معدنی، حضور بی‌ضابطه گردشگران و کوهنوردان، انجام برخی اقدام‌های تخریبی مانند ایجاد جاده‌های متعدد در دامنه کوه و برخی مسائل دیگر سبب شد یونسکو در نخستین گام، حاضر به پذیرش پرونده ثبت جهانی دماوند نشود. از آن زمان به بعد رفع موانع ثبت جهانی دماوند چه برای قرار گرفتن این دیو سپید پای در بند در فهرست جهانی و چه برای بهتر شدن حال بام ایران به مطالبه‌ای جدی ازسوی دوستداران محیط زیست و به‌ویژه قله دماوند تبدیل شد.
البته دماوند هرسال به شکلی در صدر خبرها قرار می‌گیرد. همین چند روز پیش فیلمی از این قله آتشفشانی منتشر شد که درآن متصاعد شدن گاز از برخی نقاط قله دیده می‌شد و این گمان مطرح شده بود که دماوند درحال فعال شدن است. البته این ادعا ازسوی سازمان زمین‌شناسی مازندران تکذیب شد. مرداد سال قبل هم ماجرای وقفی بودن قله دماوند در صدر اخبار رسانه‌های رسمی و شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان قرار گرفته بود. انتشار تصویر انباشت زباله‌های مسافران و گردشگران در دامنه‌های دماوند، برپایی کمپ‌های پرتعداد در ارتفاعات بالای ۲هزار متر و وقوع زمین‌لرزه‌های پیاپی در آمل نیز برخی از دلایل مورد توجه قرار گرفتن دماوند در بازه‌های زمانی مختلف سال‌های اخیر هستند که همه این موارد حساسیت جامعه نسبت به این قله که یکی از نمادهای اصلی ایران محسوب می‌شود را نشان می‌دهد.
اهمیت تشکیل پایگاه ثبت جهانی
حساسیت روی دماوند و اهمیت پیدا کردن ثبت جهانی آن در واقع به دلیل همین تعدد زخم‌های این قله است. دوستداران دماوند می‌دانند ثبت جهانی به معنای رفع بسیاری از چالش‌های مرتفع‌ترین کوه ایران است. برهمین اساس نیز در سال‌های اخیر اقداماتی ازسوی مسئولان انجام شده که به‌نظر می‌رسد تا حدودی به سرانجام رسیده است.
معاون اداره‌کل میراث فرهنگی مازندران درباره آخرین وضعیت دماوند به همشهری می‌گوید: ثبت دماوند در فهرست میراث ملی گام مهمی بود که روند رو به تخریب این کوه را متوقف کرد. درحال‌حاضر از ارتفاع ۲۲۰۰ متر به بالا هیچ فعالیت مخربی انجام نمی‌شود، اما عشایر و کوهنوردان هنوز دراین مناطق حضور دارند و کمپ‌هایی نیز برپا می‌شود. معتقدیم برای ساماندهی گردشگران و کوهنوردان باید پس از جانمایی مناسب، امکانات و زیرساخت‌های سازگار با محیط ایجاد شود تا شاهد ساماندهی حضور کوهنوردها و اقامت آنها باشیم.
مهدی ایزدی یکی از مهم‌ترین اقدام‌هایی که باید برای سرعت گرفتن روند رسیدگی به پرونده دماوند انجام شود را ایجاد پایگاه ثبت جهانی دماوند در اطراف همین قله می‌داند و می‌افزاید: با راه‌اندازی دفتر پایگاه ثبت جهانی دماوند، می‌توان مدیریت بهتری بر حوزه طبیعی دماوند داشت. برای تحقق این هدف مدت‌هاست از شهرداری «رینه» خواسته‌ایم بخشی از ساختمان قدیمی و ثبت شده زندان قدیمی و متروکه این شهر را در اختیار میراث قرار دهد تا پایگاه ثبت جهانی را دراین منطقه راه‌اندازی کنیم، اما هنوز اقدامی ازسوی این شهرداری انجام نشده‌است. آمادگی داریم در صورت واگذاری مکان این پایگاه را راه‌اندازی کنیم. وی یکی از چالش‌های پیش روی ثبت جهانی دماوند را مشخص نبودن یک متولی مشخص برای تحقق این هدف بیان می‌کند و می‌گوید: این دفتر می‌تواند شورای راهبردی با عضویت منابع طبیعی، شهرداری رینه، میراث فرهنگی، فدراسیون کوهنوردی، شهرداری‌ها، بخشداری‌ها و دهیاری‌های منطقه برای حفاظت از اثر را تشکیل دهد و جایگاه دماوند را در حوزه‌های طبیعی و فرهنگی تبیین کند. هر اقدامی که مرتبط با دماوند باشد، می‌تواند ازسوی این پایگاه به صورت مستقل و با تجمیع نظر دستگاه‌های مرتبط پیگیری شود، اما اکنون برای دماوند متولی ثابتی نداریم.
تعطیلی فعالیت‌های معدنی
البته معاون اداره‌کل میراث فرهنگی مازندران با وجود اینکه موانعی را پیش روی ثبت جهانی دماوند می‌بیند، از روند رو به بهبود شرایط دماوند و کمتر شدن برخی مشکلات آن مانند فعالیت‌های معدنی هم خبر می‌دهد؛ موضوعی که مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران نیز در گفت‌وگو با همشهری آن را تأیید می‌کند. حسینعلی ابراهیمی کارنامی دراین باره اظهار می‌کند: در مورد دماوند ۲معضل مهم و برجسته داشتیم که یکی حضور بی‌ضابطه گردشگران و دیگری فعالیت‌های معدنی در این قله بود.
وی ادامه می‌دهد: وجود جاده‌های دسترسی متعددی که دراین منطقه و اطراف دماوند ایجاد شده بود، سبب می‌شد هرسال در ماه خرداد برای تماشای شقایق‌های وحشی هزاران گردشگر بدون برنامه‌ریزی مناسب و ساماندهی وارد عرصه‌های حفاظت شده دماوند شوند، اما امسال با بسته شدن این جاده‌ها، شاهد چنین فرایندی نبودیم. حتی با همکاری فدارسیون کوهنوردی، مسیر تردد کوهنوردان نیز تعیین شده بود.
این مسئول با اشاره به ضرورت توقف کامل فعالیت‌های معدنی در دماوند از تعطیلی آخرین معدن باقی‌مانده در دماوند خبر می‌دهد و می‌افزاید: از ابتدای تابستان با پیگیری‌های انجام شده، آخرین معدن موجود در ارتفاع بالای ۲هزار متر دماوند نیز تعطیل شد و اکنون می‌توانیم بگوییم دماوند امسال حال و شرایط بهتری نسبت به سال‌های قبل دارد.
در انتظار ثبت جهانی
دماوند نخستین اثر طبیعی ایران است که به ثبت ملی رسید و به‌دنبال آن اقدام‌هایی برای ثبت جهانی آن آغاز شد، اما به دلیل مشکلاتی که در مسیر ثبت آن وجود داشت، هنوز به ثبت جهانی نرسیده و کویر لوت و جنگل‌های هیرکانی به‌عنوان دو اثر ثبت جهانی شده ایران از بام ایران سبقت گرفته‌اند. درحال‌حاضر این کوه ۵۶۱۰ متری همراه با غار اسپهبد خورشید و باغ ۳۳هکتاری رامسر، ۳گزینه میراثی مازندران برای قرار گرفتن در فهرست میراث جهانی هستند.
نظر شما