ناژوان، پیوند تاریخ و طبیعت

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، ناژوان هم تابستانش دیدنی است و هم پاییزش، به خصوص حالا که بیشه و باغ‌ها به هزار رنگ در آمده و «بِه»های بی‌نظیر ماربین درشت و رسیده از بالای چینه باغ‌ها آویزان شده است. ماربین از گذشته به باغ‌های صد بیشه شهره بوده و از نصرآباد گرفته تا ناژوان در مسیر پیچ و خم مادی‌های روانی که از زاینده رود تغذیه می‌شوند شکل گرفته است. این باغ‌ها به همراه بیشه‌زارهای دو سوی زاینده‌رود از روزگاران گذشته از جاذبه‌های بی‌نظیر شهر اصفهان بوده‌اند. 

بی‌شک یکی از بی‌بدیل‌ترین مناظر اصفهان، کوچه‌باغ‌های ناژوان است؛ دیوارهای گِلی باغ‌ها از دو سوی مادی‌هایی که آب را برای سیراب کردن باغ‌ها و آبادی‌ها هدایت می‌کنند، برافراشته شده‌اند؛ شاخه‌های درختان از بالای چینه‌ها رو به کوچه سرخم کرده‌اند و در سایه‌سار آنها کوچه ‌باغ‌ها تا آنجا که چشم کار می‌کند امتداد پیدا می‌کنند. کوچه‌باغ‌ها به همراه برج‌های کبوترخانه که کود مورد نیاز باغ‌ها را فراهم می‌کنند در کنار یکدیگر چشم‌انداز بی‌نظیری را می‌سازند که فقط در اصفهان می‌توان به تماشای آن  نشست.

در ناژوان کوچه ای مشهور به نام "کوچه‌ باغِ برج ناژوان " از کرانه زاینده‌رود به آتشگاه کشیده شده است. این کوچه زیبا را سه مادی ماربین قطع کرده‌ که به همراه برج کبوتر  و نمای زیبای جایگاه آتش در کوه آتشگاه دیدنی و با ابهت است.

ناژوان با همه بی‌مهری ها، تابلویی زیبا

ناژوان در کنار زاینده‌رود یکی از مهم‌ترین میراث طبیعی اصفهان است که سال‌ها در گیرودار دستکاری‌های غیر ضروری و غیر اصولی و همچنین پیامدهای خشکی زاینده‌رود از هویت طبیعی و تاریخی‌اش فاصله گرفته، اما با همه این بی‌مهری‌ها باز هم ناژوان تابلویی زیبا از کوچه‌ باغ‌ها، مزارع و جوی‌های آبی است که در امتداد زاینده‌رود شکل گرفته‌اند. قلعه‌های اربابی ککنان، قلعه‌آقا، جلالون، ارگ ناژوان مشهور به قلعه مارمار و آسیاب حاجی از آثار دوره قاجار در بیشه ناژوان هستند که در کنار باغ‌ها، برج‌های‌ کبوتر، مادی‌ها، زاینده‌رود و منظر آتشگاه، کماکان، مخروبه و نیمه مخروبه باقی مانده‌اند.

جلوهای بی‌بدیل ناژوان در عبور فصل‌ها

شاهن سپنتا، کنشگر میراث فرهنگی و طبیعی در توصیف ناژوان گفت: بیشه ناژوان به عنوان بخشی از پهنه مهربین، مجموعه‌ای بی نظیر از میراث در هم تنیده طبیعی و تاریخی در دل شهر اصفهان است. شبکه مادی‌های ناژوان که از زاینده رود منشعب می‌شوند، افزون بر این که آب را به دل مزارع و باغ‌های منطقه می‌برند، بر جلوه‌های زیبای این پهنه می‌افزایند، باغ‌های درختان میوه، جالیزهای کشت انواع سبزیجات و صیفی‌جات و حتی شالیزار کوچکی که عطر برنج را در محیط می‌پراکند، نشانه‌ای از رونق کشت و کار در منطقه است.

وی درباره پیوند بلوک ماربین و کوه آتشگاه افزود: بر اساس یک باور قدیمی، از فراز کوه آتشگاه، زاینده‌رود پر پیچ و خم به ماری می‌ماند که بر بستر سرسبز بیشه ناژوان آرام آرام می‌خزد و به پیش می‌رود و شاید از این روی بوده است که نیاکان ما این بلوک را  از دیرباز «ماربین» می‌گفته‌اند. اما زیباترین لحظه برآمدن و فروخفتن مهر تابان را در حالی که تصویرش با آئینه زاینده رود به دیدگان منعکس می‌شود، می‌توان از فراز کوه آتشگاه به تماشا نشست و بر این پایه است که نیاکانمان این جایگاه بلند مرتبه را «مهربین» نام نهاده‌اند.

حشمت‌الله انتخابی، از کوشندگان محیط زیست و میراث طبیعی اصفهان در توصیف باغ‌های ناژوان و بلوک ماربین گفت: بلوک ماربین در بین بلوک آبخور زاینده‌رود بیشترین باغ‌های میوه و محصولات درختی را دارد و از گذشته‌های دور خرمی و سرسبزی آن شهرۀ آفاق بوده است. ماربین بهترین بِه ایران، بهترین گلابی شاه‌میوه به نام انبرود مِلِچی یا مِلِجی، سیبری  و گُنجونی، زردآلوی شکرپاره و شلیل شبرنگ را داشته است. سیب گلاب و سیب آزایش ماربین، حتی ۱۰ قرن پیش مشهور بوده و در توصیف آن در کتاب محاسن اصفهان سخن رفته است.

نویسندۀ کتاب «پا به پای زاینده‌رود» همچنین یادآور شد: ماربین با این ‌باغ‌های صدبیشه همیشه علاوه بر داشتن بهترین میوه‌ها، ریه تنفسی شهر اصفهان بوده است. متاسفانه باغ‌های این ناحیه به دنبال خشک شدن زاینده‌رود بر اثر سوءِ مدیریت، در معرض نابودی قرار گرفته و اصفهان، علاوه بر کم‌آبی از نفس هم افتاده است.

شهر اصفهان و آبادی‌های اطراف آن که در پایین دست زاینده‌رود قرار دارند به سه بلوک آبخور تقسیم می‌شوند؛ بلوک "جی" در شمال زاینده‌رود، بلوک "برزرود جی" در جنوب زاینده‌رود و دیگری همین بلوک ماربین است که بسیاری از باغ‌های میوه اصفهان را در دل خود جای داده و در شمال غربی زاینده رود قرار دارد. هر کدام از بلوک ها سهم خودشان را برای آبادی‌ها، باغ‌ها و مزارع از زاینده‌رود دارند و بلوک ماربین چهار سهم از کل زاینده رود دارد که این سهم به بیست و نه سهم مادی هایی که در آن جریان دارند تقسیم می‌شود و از این طریق که شیوه‌ای کهن برای تقسیم‌بندی آب زاینده‌رود است، باغ‌ها و آبادی‌های ماربین سیراب می‌شوند.

ناژوان سرمنشا مادی مهم دیگری به نام مادی فرشادی هم هست که در جوار و از زیر دست مادی ناجوان می‌گذرد و می رود تا با گذر از خیابان چهارباغ و با عبور از  میان مدرسه‌ی چهارباغ و هتل عباسی راهش را به سوی شرق اصفهان بپیماید. مادی فدن نیز از مادی‌های معروف دیگری است که سردهانه آن در ناژوان و از زیردست مادی تیران است و آبخور آن روستاها و آبادی‌های شرق اصفهان.

بیشه ناژوان با وسعتی در حدود ۱۲۰۰ هکتار یکی از مهمترین آثار طبیعی اصفهان است. زاینده رود با عبور از میان ناژوان، باغ های میوه و بیشه‌های طبیعی را سیراب می‌کند. آثار باستانی کوه آتشگاه مربوط به دوران پیش از اسلام مشرف بر ناژوان است و پیوند این اثر تاریخی با بیشه طبیعی ناژوان یکی از زیباترین مناظر اصفهان است.