به گزارش همشهری آنلاین، دکتر نیما فاتح و دامون افضلی در ادامه مجموعه گزارش‌ها از تجربیات مقابله‌ای کشورهای جهان با کرونا، تجربه موفق ژاپن را ترجمه و در اختیار ما قرار داده‌اند:
کمی بیش از یک ماه قبل، متخصصان بهداشت و سلامت می‌گفتند ژاپن در معرض خطرِ بدل‌شدن به یکی از کانون‌های فاجعه کروناویروس قرار دارد.
- جاستین مک‌کوری (۲۲ می ۲۰۲۰)
دولت این کشور قبلاً هم بابت تصمیم‌اش برای قرنطینه‌کردن مسافران و خدمه‌ی خارجی کشتی تفریحی دایموند پرینسس با انتقادات فراوانی روبه‌رو بود و منتقدانش او را به دست‌کم‌گرفتن کوویدـ۱۹ و دو دستی چسبیدن به امیدِ هرچه کمرنگ‌ترِ میزبانی بازی‌های المپیک در همین تابستان متهم کرده بودند.
منتقدان می‌گفتند دولت ژاپن تست‌های بسیار کمی انجام می‌دهد و عوض تمرکز بر نظام خدمات درمانی‌اش که زیر بار بیمارانی که هیچ علائمی ندارند یا صرفاً علائم خفیفی دارند و طبق قانون باید در بیمارستان پذیرش شوند خم شده، بر [شناسایی] خوشه‌های ابتلا تمرکز کرده است. آن‌ها می‌گفتند واکنش یکی از ثروتمندترین کشورهای جهان ناشیانه بوده است.
اما ژاپن امروز می‌تواند نمونه‌ی قدرتمندی از روایت‌های مهار کرونا باشد، هرچند موفقیت این کشور، برخلاف کره جنوبی و هنگ‌کنگ و تایوان، بازتاب چندانی در سطح جهان نداشته است.
ژاپن، این کشور ۱۲۶ میلیون نفری با یکی از بزرگترین جمعیت‌های سالخورده‌ی جهان، تاکنون ۱۶.۴۳۳ مورد ابتلای تأییدشده داشته است و از بیش از ۳۰۰ هزار نفری که در دنیا قربانی کوویدـ۱۹ شده‌اند، ۷۴۸ نفرشان ژاپنی بوده‌اند. در توکیوی تقریباً ۱۴ میلیون نفری بیش از دو هفته است که شمار مبتلایان جدید همچنان کمتر از ۴۰ نفر است و در این هفته طی دو روز متوالی فقط پنج مورد ابتلای جدید گزارش شده است. این را با اوج بیماری در ۱۴ آوریل مقایسه کنید: در آن روز ۲۰۶ مورد ابتلای جدید گزارش شد. روز جمعه تلویزیون دولتی NHK اعلام کرد در ۲۴ ساعت گذشته فقط سه مورد ابتلای جدید در پایتخت گزارش شده است.
رسیدن به چنین ارقام پایینی در اوایل ماه آوریل تقریباً غیرممکن به‌نظرمی‌رسید: در آن موقع، درست زمانی که همسایه‌ی ژاپن، کره‌ی جنوبی، به لطف رژیم وسیعاً تحسین‌شده‌ی ’تست‌گیری، رصد و درمان‌اش داشت منحنی ابتلا را صاف می‌کرد، شمار مبتلایان در توکیو و چند شهر بزرگ دیگر به‌تندی رو به افزایش گذاشت.
هفتم آوریل شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن، در اقدامی دیرهنگام در پایتخت و سایر مناطق مبتلاشده وضعیت اضطراری اعلام کرد؛ متعاقباً وضعیت اضطراری به همه‌ی ۴۷ استان کشور گسترش یافت.
ولی به‌نظرمی‌رسید نسخه‌ی ’منع تردد کامل‘ در ژاپن [که طبق قانون این کشور] صرفاً محدود به درخواست از مردم برای پرهیز از سفرهای غیرضروری، ماندن در خانه و رعایت فاصله‌گیری است، واکنشی بیش‌ازحد محتاطانه به موقعیتی است که با خطرِ ازدست‌رفتن کنترل اوضاع همراه بود. اقدام دولت در ارسال دو جفت ماسک چندبارمصرف برای هر خانوار مایه‌ی ریشخند و استهزاء شد: ژاپنی‌ها در شبکه‌های اجتماعی شروع به ارسال عکس‌هایی از “Abenomask”های کوچک و بعضاً کثیف کردند؛ این در واقع بازی با نام سیاست اقتصادی شینزو آبه، برنامه‌ی معروف به Abenomics، بود.
به زعم توبیاس هریس، کارشناس مسائل ژاپن در گروه مشاوره‌ی Teneo، عملکرد آبه در خلال این بحران یک‌دست نبوده است: ’’به‌نظرم او از آغاز سعی کرد پیشاپیش وقایع حرکت کند، البته روابط عمومی ضعیفی داشت و معاونین‌اش هم با او همراهی خوبی نداشتند‘‘.
ژاپن با وقفه‌یی که در [موارد جدید ابتلا] اتفاق افتاد خطر اوج‌گیری مجدد کروناویروس را پشت سر گذاشته است. پس کاهش چشمگیر شمار موارد جدید ابتلا، آبه که از اختیارات قانونی برای اعلام منع تردد به سبک دولت‌های اروپایی برخوردار نیست از مردم خواست برای ضربه‌زدن به ویروس از سه چیز پرهیز کنند: ماندن در فضاهای شلوغ و بسته و تماس نزدیک با افراد دیگر.
دولت آبه بابت واکنش‌اش به کروناویروس از نظر سیاسی بهره‌ی چندانی نبرده است؛ در عوض، بیشترِ تحسین‌ها متوجه‌ی عزم و اراده‌ی هدفمندی بوده است که ژاپنی‌ها نشان دادند: مردمی که با رفتار مناسب‌شان، که مدت‌ها قبل از پاندمی در بین‌شان شکل گرفته بود، موفق شدند این ویروس را به چالش بکشند.
در ژاپن ماسک‌زدن در طول فصل زمستان (برای پیشگیری از آنفلولانزا) و در بهار (در میان مبتلایان به تب یونجه) امر مرسومی است. رسم تعظیم ژاپنی به‌جای دست‌دادن یا بغل‌کردن، استانداردهای معمولاً بالای بهداشت فردی و درآوردن کفش‌ها قبل از ورود به منزل، ویژگی‌هایی است که می‌تواند میزان ابتلای پایین ژاپنی‌ها را توضیح دهد.
کارشناسان به سیستم سلامت عمومی جامع، میزان پایین چاقی و مهارت ژاپنی‌ها در درمان ذات‌الریه اشاره کرده‌اند. برخی نظریه‌های تخیلی‌تری هم جلب توجه کرده: مثلاً مصرف غذاهایی نظیر natto که سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند یا این فرضیه که هنگام حرف‌زدن به زبان ژاپنی قطرک‌های کمتری در هوا پخش می‌شود (طبق یک آزمایش غیرعلمیِ انجام‌شده در یک شبکه‌ی تلویزیونی).
ریوجی کیوکه، معاون بیمارستان دانشگاه پزشکی و دندانپزشکی توکیو، می‌گوید: ’’من فکر نمی‌کنم علت پایین‌بودن شمار موارد ابتلا سیاست‌های دولت باشد. به‌نظرم این که به‌نظرمی‌رسد ژاپن کارش را خوب انجام داده، به دلیل عوامل کیفی است: مواردی چون عادت‌های روزانه و «رفتار ژاپنی»‘.
با این حال، عادات فردی و خصیصه‌های فرهنگی فقط بخشی از داستان است. اگرچه دولت اعمال محدودیت برای مسافران خارجی را با تعلل و تعارف بررسی می‌کرد اما خیلی زود به خطرات گردهمایی‌های گسترده پی برد.
موزه‌ها، سینماها، تِم‌پارک‌ها و سایر جاذبه‌های تفریحی ماه‌هاست بسته است. لیگ حرفه‌یی فوتبال ژاپن سه‌هفته قبل از فستیوال چهارروزه‌ی مسابقات اسب‌دوانی چلتنهام در بریتانیا که با حضور ۱۵۰ هزار تماشاگر برگزار شد، به تعلیق درآمد.
لیگ‌های راگبی و بیسبال نیز همین کار را کردند و شروع بازی‌هاشان را به تأخیر انداختند؛ مقامات سومو [نوعی کُشتی ژاپنی] هم تصمیم گرفتند تورنمنت بهاره‌ی اخیر را برای اولین‌بار در تاریخ این ورزش بدون تماشاگران برگزار کنند. از آبه بابت آنچه تعطیلی ’غیرضروری مدارس‘ در اوایل ماه مارس خوانده شده هم انتقاد می‌شد، درحالی‌که بسیاری از کشورهای دیگر هم بعداً همین کار را کردند.
راب فاهِی، از پژوهشگران مؤسسه‌ی اقتصاد سیاسی Waseda در توکیو می‌گوید رمز و راز خواندن توانایی ژاپن در مهار بیماری، نقش کنش‌های فردی و جمعی را نادیده می‌گیرد.
فاهِی این هفته در توکیو ریویو نوشت: ’’هرچند تصدیق این [توانایی] مستلزم نگریستن به عواملی ورای سیاستگذارهای رایج و اقرار به این واقعیت است که واکنش ژاپن روی‌هم‌رفته هنوز هم می‌تواند مثال‌زدنی باشد، حتی اگر عملکرد دولت مرکزی‌اش از حالت مطلوب بسیار فاصله داشته است‘‘.
خروج تدریجی ژاپن از وضعیت اضطراری ادامه دارد. هفته‌ی گذشته، آبه پایان اقدامات کنترلی را در ۳۹ استان اعلام کرد. این هفته ۳ استان دیگر به این فهرست اضافه شد. به گزارش رسانه‌ها توکیو و چهار استان دیگر هم از روز چهارشنبه به این جمع ملحق می‌شوند.
ولی متخصصان هشدار می‌دهند نباید فکر کنیم کار تمام شده است، چون با توجه به میزان پایین تست‌گیری در ژاپن چه بسا میزان ابتلا منبطق با واقعیت نباشد: ترسی که یکی از متخصصان خود دولت هم آن را تصدیق می‌کند. شیگِرو اومی هم قبول دارد که هیچ‌کس نمی‌داند آیا شمار واقعی موارد ابتلا به کروناویروس ’’۱۰ برابر، ۱۲ برابر یا ۲۰ برابر بیشتر از موارد گزارش‌شده است یا نه‘‘.
همچنان که بارها و رستوران‌های واقع در کوچه‌ـ‌پس‌کوچه‌های توکیو این هفته دوباره پر از مشتری شدند (بعضی‌هایشان پس از ساعت ۸ شب هم که توسط فرماندار شهر به عنوان زمان تعطیلی پیشنهادشده همچنان باز هستند) آبه راهی متوازن میان خوش‌بینی‌های محتاطانه و واقعیت‌ها و الزامات پساـ‌پاندمی برگزیده است.
او می‌گوید هفته‌های پیشِ رو را نمی‌توان همچون بازگشت به روزهای قبل از شیوع کوویدـ۱۹ تلقی کرد، ما در آغاز چالش ایجاد ’یک وضعیت عادی جدید‘ هستیم.
- ژاپن چطور کروناویروس را مهار کرد: ردگیری تماس‌های مبتلایان و تأثیرپذیری جمعی شهروندان
تومویا سایتو* (۶ ژوئن ۲۰۲۰)
ردیابی دقیق بیماران، شمار مرگ‌ومیرها را در ژاپن پایین نگه داشته است ولی باید از نقش رسوم و اخلاق اجتماعی هم غافل نشد.
اجمالاً می‌توان ادعا کرد که تدابیر اتخاذشده توسط دولت ژاپن در طول پاندمی کوویدـ۱۹ تاکنون تقریباً قرین موفقیت بوده است. در زمان نوشتن این یادداشت، ما شاهد مرگ ۹۰۳ نفر بوده‌ایم؛ بنابراین میزان مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری در ژاپن، در هر صد هزار نفر ۰.۷۲ است. این رقم یک‌هشتادمِ بریتانیا (۶۰.۱۴) است و از همه‌ی کشورهای G۷ هم کمتر است.
به لطف پایین‌بودن و یکنواختیِ میزان مبتلایان جدید در ژاپن، دولت وضعیت اضطراریِ اعلام‌شده در ۲۵ می را لغو کرد. آزمون‌وخطاهای بسیاری در کار بوده است (مورد کشتی تفریحی دایموند پرینسس را مثلاً در نظر بگیرید که ژاپن بابت آن در معرض انتقادهای بسیاری قرار گرفت). به دلیل آن که از پسِ آنچه نخستین موجِ این بیماری تلقی می‌شود برآمده‌ایم، آن هم بدون اِعمال هیچ منع‌ترددی، اغلب از ما درباره‌ی رازهای موفقیت آغازین‌مان می‌پرسند.
- کار طولانی در حوزه‌ی سلامت عمومی
نخستین اصل در مهار یک بیماری نوظهور شناسایی شیوع و واکنش به آن در مراحل آغازین است. فهم پویش انتقال بیماری از طریق تحقیقات میدانی بسیار اهمیت دارد. ژاپن بابت داشتن ۴۶۹ مرکز بهداشت عمومی، با بیش از ۲۵ هزار پرسنل، بسیار خوش‌اقبال است. کارکنان این مراکز سخت کار کرده‌اند تا ردگیری تماس‌های مبتلایان را حتی قبل از سیطره‌ی ویروس بر کشور انجام دهند. در ژاپن که خبری از اپلیکیشن‌های ردگیری نیست (باتوجه به بی‌میلی بیماران به افشای کامل اطلاعات‌شان) ردگیری تماس‌ها تا حدودی آنالوگ و وقت‌گیر بوده است؛ این کار شامل تماس‌گرفتن با بیماران و درخواست مؤدبانه از آن‌ها برای ذکر نام افرادی است که در چهارده‌روز گذشته ملاقات کرده‌اند. ولی این روش کارگر افتاده و به رویکرد مؤثرِ ’تمرکز بر خوشه‌ها‘ منجر شده است.
- تعیین دقیق خوشه‌ها
در مراحل آغازین [این پاندمی] فهمیدیم تلاش برای پیداکردن مبتلایان از طریق تست‌گیری از افرادی که در تماس با بیماران کوویدـ۱۹ بوده‌اند، کار خیلی مؤثری نیست. تحقیقات بیشتر نشان داد بسیاری از بیماران هیچ کسی را مبتلا نمی‌کنند ولی برخی بیماران موجب ابتلای افراد بسیاری می‌شوند و بدین طریق ’خوشه‌ها‘ی ابتلا، از منبعی واحد، شکل می‌گیرد.
در نتیجه، علاوه بر ردگیری مبتلایان [برای یافتن کسانی که او مبتلاشان کرده است]، بر ردگیری معکوس [برای یافتن کسی که او را مبتلا کرده است] و پیوند بین بیماران متمرکز شدیم و به موارد شناسایی‌نشده‌یی حول منبع احتمالی پی بردیم، و از این طریق، خوشه‌ها را شناسایی کردیم. علاوه‌براین، رصد شمار موارد غیرمرتبط به تشخیص زودهنگام رشد تصاعدیِ شمار بیماران منجر گردید و همین دولت را قادر ساخت در همان مراحل آغازین به مردم هشدارهای مؤثری بدهد.
- اطلاع‌رسانی شفاف و مؤثر
دولت ژاپن از حق قانونی اِعمال اقدامات شدیدی نظیر منع تردد برخوردار نیست. به همین نحو، تمام محدودیت‌های مسافرتیِ اعلام‌شده صرفاً درخواست‌هایی داوطلبانه بود. در نتیجه، تنها کاری که دولت می‌توانست انجام دهد به‌اشتراک‌گذاردن اطلاعات مربوط به این بیماری با عموم مردم و به روشی همه‌فهم بود. از طریق بررسی خوشه‌ها فهمیدیم این سه چیز از عوامل محیطیِ خطرآفرینی هستند که موجب تشکیل خوشه‌ها می‌شوند: حضور در فضاهای بسته، اماکن پرجمعیت و تماس نزدیک با افراد دیگر. دولت شعار “three Cs” را از اوایل مارس اعلام کرد که به عقیده‌ی من در به‌تأخیرانداختن اوج بیماری به‌طرزچشمگیری کمک کرد.
- تأثیرپذیری از جمع [در رعایت محدودیت‌ها]
مسافران خارجی و مهاجران مقیم ژاپن می‌توانند به شما بگویند که ژاپنی‌ها چقدر به هنجارهای اجتماعی نانوشته‌شان وفادارند. در ژاپن هم تدابیر مبتنی بر فاصله‌گیری فیزیکی به موجب قانون اقدامات ویژه وجود دارد، ولی حکومت تنها می‌تواند مردم را به ماندن در خانه تشویق کند؛ دولت می‌تواند خواستار بستن اماکن شود ولی متخلفان جریمه نخواهند شد.
با این حال در طول وضعیت اضطراری اخیر اکثر مردم سعی کردند در خانه بمانند و مراکز خرید در شهرهای بزرگ هم بسته ماندند. این که آیا ژاپن در دومین موج احتمالیِ این پاندمی هم می‌تواند به این روش تکیه کند چیزی است که بعداً معلوم می‌شود.
- رسومات مؤثر: از احوالپرسی به سبک ژاپنی گرفته تا ماسک‌زدن
رسومات اجتماعی نقش مهمی [در این موفقیت] ایفا کرد. ژاپنی‌ها دست‌دادن را سبک غربی احوالپرسی می‌دانند (چه رسد به بغل‌کردن و بوسیدن). علاوه بر این، آمادگی ژاپنی‌ها برای ماسک‌زدن بیشتر است چون این انجام کار برای محافظت از خود در برابر حساسیت‌های ناشی از گرده‌های گیاهان (در بهار) و آنفولانزا (در زمستان) معمول است. این رسومات اجتماعی چه بسا در کاهش انتقال ویروس در جامعه مؤثر بوده و شاید همین‌ها پذیرش واقعیت‌های جدید را برای مردم ساده‌تر کرده است.
طبق گزارش رسانه‌ها اندرِس تِنگِل، مهم‌ترین اپیدمی‌شناس سوئد و طراح رویکرد soft-touch برای مقابله با این ویروس، گفته است: ’’اگر قرار بود با همین دانشی که امروز داریم با همین بیماری روبرو شویم، به نظرم نوع واکنش ما به آن در جایی بین آنچه سوئد انجام داد و آنچه باقی جهان در پیش گرفت، قرار می‌داشت‘‘. نمی‌توانم این سؤال را از خودم نپرسم که آیا تنگل هنگام حرف‌زدن از رویکرد بینابین اقدامات و رسومات ژاپنی‌ها را مد نظر داشته است؟
با این حال نمی‌توانیم و نباید اجازه دهیم تدابیر محافظتی‌مان کاهش یابد. توکیو حالا رفته‌رفته بازگشایی می‌شود. این که آیا ژاپن می‌تواند به‌همان‌اندازه موفق باقی بماند و آیا مردم آن می‌توانند با تأثیرپذیری از جمع [در رعایت محدودیت‌ها]، در طول موج دومی که انتظارش را می‌کشیم به یک ’وضعیت عادی جدید‘ عادت کنند یا نه چیزهایی است که در آینده معلوم می‌شود.
* دکتر تومویا سایتو مدیر دپارتمان مدیریت بحران‌های سلامت در مؤسسه‌ی ملی سلامت همگانی ژاپن است
منابع ترجمه:
(۱) https://www.theguardian.com/world/۲۰۲۰/may/۲۲/from-near-disaster-to-success-story-how-japan-has-tackled-coronavirus
(۲) https://www.theguardian.com/commentisfree/۲۰۲۰/jun/۰۶/contact-tracing-japan-coronavirus-covid-۱۹-patients-social-etiquette
نظر شما