همشهری‌آنلاین - علی‌اصغر درویش: پارک ملی یلوستون ایالات متحده آمریکا با بیش از ۱۱۵ سال قدمت پس از این منطقه در نزد کارشناسان حفاظت محیط‌زیست شناخته شده است.
قمیشلو منطقه‌ای بکر و حفاظت شده در جوار دیار نصف جهان است که تازگی نفس اصفهان به طراوت و سرسبزی آن وابسته و علاوه بر حیات‌وحش آثار تاریخی نیز دارد.
پارک ملی کویر، آفریقای کوچک ایران
شاهزادگان قاجار اغلب به شکار می‌پرداختند. یکی از شکارگاه‌های محبوب آن‌ها که در نزدیکی شهر اصفهان قرار داشت پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو بود. مسعودمیرزا پسر بزرگ ناصرالدین‌شاه و حاکم اصفهان (ظل‌السلطان) در این منطقه شکار می‌کرد و حدود ۱۵۰ سال قبل آن را تبدیل به شکارگاه اختصاصی خود (قرق) کرده بود و از چرای دام‌ها نیز در آن جلوگیری می‌کرد. سال ۱۳۴۳ کانون شکار و صید ۳۷هزار هکتار از زمین‌های منطقه را از شاهزادگان قاجار خرید و حفاظت از قمیشلمو آغاز شد. سال ۱۳۵۰ این ۳۷ هزار هکتار و سه منطقه امن آن (رالیاس، کهوک و لاسمیان) تبدیل به پناهگاه حیات‌وحش حیوانات و شکار در آن ممنوع شد. طی تصمیماتی که در سال ۱۳۷۴ گرفته شد وسعت پناهگاه به ۸۶هزار هکتار افزیش یافت و محدوده و نقشه دقیق آن نیز مشخص شد.
تاریخچه و جغرافیا
پارک ملی و پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو ۴۵ کیلومتری شمال غرب اصفهان قرار گرفته است. در اطراف آن شهرهایی قرار دارند که مهم‌ترین‌شان نجف‌آباد و خمینی‌شهر در جنوب پارک و اصفهان و شاهین‌شهر در شرق پارک هستند. نزدیک‌ترین نقطه شهری به پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو شهر تیران در جنوب منطقه است. ارتفاع قمیشلو از سطح دریا ۱۶۸۷متر تا ۲۷۶۷متر است. بخش‌هایی از آن (اغلب غرب) دشتی و بخش‌هایی دیگر ارتفاعات کوهستانی هستند. مسیرهای آبیاری پراکنده نیز در جابه‌جای منطقه به صورت پراکنده وجود دارد تا در فصل‌های کم‌آبی از آن استفاده شود.
در این ناحیه دشت‌ها با ابعاد گوناگون در میان کوه‌ها قرار گرفته‌اند و منبع اصلی تغذیه جانوران دشتی هستند. در میان دشت‌ها چشمه‌های کوچک و گیاهان خاص منطقه وجود دارند. در یک بررسی کلی می‌توان گفت بیش از ۵۷ درصد پارک را دشت و مناظق هموار تشکیل می‌دهند و ۴۳ درصد دیگر تپه‌ها و کوه‌های مرتفع و شیب‌دار است.
آب و هوا
میانگین بارش پارک ملی قمیشلو در طی سال ۳۰۵میلی‌متر است. ماه پرباران آن اسفند و فصل خشک از خرداد تا پایان شهریور است. عمده منطقه را سرزمین‌های خشک سرد و نیمه‌خشک سرد دربرگرفته‌است. طول دوره باراندگی در منطقه حداکثر چهارماه است که از اواخر آبان آغاز می‌شود و تا اواخر اسفند ادامه می‌یابد.
جانوان منطقه
تا به حال ۲ دوزیست، ۸۲ پرنده، ۳۲ خزنده و ۳۷ پستاندار در پارک ملی قمیشلو دیده شده‌اند. معروف‌ترین حیوانی که در این منطقه زیست می‌کند آهوی ایرانی است که متاسفانه برخی شکارچیان با طمع بسیار به شکار جانوران منطقه به ویژه آهوها می‌پردازند. در سال ۱۳۹۰، دو هزار و ۵۶۴ آهوی ایرانی در پارک شمرده شدند. پس از آهوها پر جمعیت‌ترین جانوران منطقه قوچ‌ها و میش‌ها هستند. بزها نیز از نظر فراوانی جایگاه سوم را به خود اختصاص داده‌اند.
از دیگر حیواناتی که در قمیشلو زیست می‌کنند می‌توان گرگ خاکستری، پلنگ، کبک، تیهو و کفتار را نام برد. این مکان مامن پرندگان کمیاب، حیوانات زیبا و چابک و مملو از گیاهان کوهی و مرتعی است که تامین‌کننده غذا و مایحتاج زندگی ساکنان این مجموعه است. هوبره و سبز قبا و شاهین و سار و حتی عقاب نیز در پهنه وسیع این پارک دیدنی خودنمایی می‌کنند.
۳۷ گونه پستاندار در پارک هستند که ۹ مورد از آن‌ها جزو گونه‌های حفاظت شده‌اند.
۸۲ گونه پرنده در پارک زیست می‌کنند که ۲۳ مورد از آن‌ها حفاظت شده و ۳ گونه از آن‌ها در حال انقراض است.
خزندگان این پارک ۳۲ گونه‌اند که یک مورد از آن‌ها حفاظت شده‌است.
تنها ماهی که در پارک هست، یک گونه ماهی قنات از خانواده Cyprinidae است.
گیاهان
پارک ملی قمیشلو در دسته مناطق استپی قرار می‌گیرد و پر از بوته‌زار است. همان‌طور که در بالا گفته شده سرزمین‌های پارک به دو منطقه دشتی و کوهستانی تقسیم می‌شوند که هر یک پوشش گیاهی مختص خود را دارند. مناطقی که ارتفاع آن‌ها بین ۱۶۸۰ تا ۱۸۰۰ متر بالاتر از سطح دریاست جزو مناطق دشتی محسوب می‌شوند. در نواحی دشتی درخت‌ها و درختچه‌های پراکنده وجود دارند. ۳۴۴ گونه مختلف گیاهی در پارک است. گیاهان و علف‌های کوهی مانند: گنبو، کاکوتی، پیاز الیوم، اروانه، دم روباه، سالویا، بومادران و موچه در این منطقه وجود دارد و هر چه به منتهی الیه پارک قمیشلو پیش می‌رویم به فراوانی و تجمع این گیاهان نیز افزوده می‌شود.
منابع آب
کمبود آب دامن‌گیر پارک بین‌المللی قمیشلو نیز شده و باران‌های سطحی و فصلی کمی که می‌آید کفاف استفاده مردم و جانوران را نمی‌دهد. کمبود آن برای حیوانات هنگام خشکسالی اصلی‌ترین علت افزایش مرگ‌ومیر و کم‌شدن تولیدمثل است. تنها منابع آبی رودخانه‌های فصلی، چشمه‌ها، چاه‌ها، قنات‌ها و جوی‌های فصلی است. چشمه‌های زیادی که از منطقه جوشیده‌اند مهم‌ترین منبع تامین آب حیات‌وحش هستند.
پارک ملی قمیشلو علاوه بر آثار تاریخی و فرهنگی که در خود دارد، دارای تنوع و تراکم حیات‌وحش، جوامع و رویشگاه‌های متنوع و شانس دیدن حیات‌وحش ویژه و چشم‌اندازهای زیبای کوهستانی و دشتی نیز هست که از ویژگی‌های بارز این منطقه است. همچنین آثار باستانی موجود در منطقه نظیر قلعه تاریخی قمیشلو چهره ویژه به منطقه داده و اهمیت آن را دو چندان کرده است. در سال ۱۳۴۳ کانون شکار ایران این منطقه را با وسعت ۳۷هزار هکتار به‌عنوان منطقه حفاظت شده در نظر گرفت. سال ۱۳۵۰ منطقه سیاه‌کوه و عمرکوه در مجاور منطقه حفاظت‌شده به‌عنوان منطقه شکار ممنوع تصویب شد. در سال ۱۳۷۴ با الحاق دو منطقه حفاظت‌شده و شکار ممنوع، پناهگاه حیات‌وحش قمیشلو به تصویب رسید و در نهایت در سال ۱۳۸۶ با الحاق سه منطقه امن کرالیاس، کهوک و لاسمیان، محدوده‌ای با وسعت ۲۹,۸۸۶ هکتار طی مصوبه شماره ۲۹۷ مورخ ۱۳۸۶/۱۱/۱۲ از این پناهگاه به پارک ملی ارتقاء سطح پیدا کرد و طی مصوبه شماره ۳۴۳ مورخ ۱۳۸۹/۹/۲۹ مساحت پناهگاه به ۸۳,۸۸۸ هکتار افزایش یافت.
نظر شما