خطر فساد در شبکه بانکی با سود ۲ نرخی

همشهری آنلاین - رضا کربلایی: در حالی که مردم از بانک مرکزی و شورای دولتی پول و اعتبار، انتظار انضباط بانکی و نظارت دقیق بر دخل و خرج بانک ها را دارند و با وجود آن‌که اقتصاددانان اصلاح مسیر بانکی را در تقویت نظارت و آزادسازی بانک ها می دانند، به نظر می‌رسد برخی بانکداران سودای دیگری در سر دارند.

خبرهای تایید نشده حاکی است برخی بانک‌ها پیشنهادی برای دو نرخی شدن سود بانکی ارائه کرده‌اند. مشخص نیست اقتصاد ایران چه خیری از ۲ نرخی شدن دیده که حالا برخی بانک ها دنبال چیدن میوه درخت فاسد ۲ نرخی هستند.

 شایبه دو نرخی شدن نرخ سود بانکی چندی پیش با انتشار تصویری از صورت جلسه اولیه مدیران عامل بانک ها در بانک مرکزی قوت گرفت،  همان زمان بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای رسمی اما کوتاه و مبهم اعلام کرد: برنامه‌ای برای تغییر در نرخ سود سپرده ها ندارد. اطلاعیه بانک مرکزی می تواند این پیام را داشته باشد که این نهاد برنامه ای برای تغییر نرخ سود سپرده ندارد اما با پیشنهاد احتمالی بانک ها نه تنها مخالفتی نخواهد کرد بلکه ممکن است از آن حمایت کند.

براساس توافق مدیران عامل بانک‌ها، قرار است نرخ سود اول برای اشخاص حقوقی و معادل ۱۵ درصد و نرخ سود دوم هم مربوط به اشخاص حقیقی و بر عهده بانک ها خواهد بود.   فعلا که نشست بانکداران با رئیس کل بانک مرکزی به تاخیر افتاده اما گزینه ۲ نرخی شدن نرخ سود همچنان روی میز است.

پیشنهاد اولیه این بوده که نرخ ابلاغی بانک مرکزی برای سپرده‌های بلندمدت یک‌ساله به میزان ۱۵ درصد رعایت شود اما  به دلیل جلوگیری از جابه‌جایی سپرده‌ها نرخ سود سپرده‌های بلندمدت یک ساله اشخاص حقیقی در گام اول از تاریخ ۱/ ۲/ ۹۹ از ۵/ ۱۷ درصد تجاوز نکند و بانک‌ها در سال ۹۹ ترتیبی اتخاذ کنند تا نرخ این دسته از سپرده‌ها با نرخ بانک مرکزی تطبیق داده شود و  نرخ سود سپرده‌های بلندمدت یک ساله اشخاص حقوقی از ابتدای اردیبهشت امسال، ۱۵ درصد تعیین و اعمال شود.

• پیشنهاد به نفع بانکهای ضعیف

به گزارش همشهری آنلاین، هرچند به نظر می رسد همه مدیران عامل بانک ها در نهایت به دستوری شدن و ۲ نرخی شدن سود بانکی رای مثبت بدهند اما این پیشنهاد در صورت اجرایی شدن به نفع بانک های ضعیف خواهد بود زیرا  بیش از آنکه از محل تسهیلات درآمد داشته باشند، سود به سپرده گذاران خود پرداخت می کنند و حاضر به اصلاح نسبت های مالی و افزایش شاخص کفایت سرمایه و بهره وری پول نیستند و همچنان می خواهند از جیب سپرده گذاران بانکداری کنند.

از سوی دیگر پیشنهاد ۲ نرخی شدن سود بانکی بر خلاف راهی است که بانک مرکزی قول داده در آن مسیر حرکت کند، زیرا بانک مرکزی قول داده از ابتدای امسال از طریق عملیات بازار بازار، با ایجاد یک کریدور نرخ سود، نرخ پول در شبکه بانکی را از کانال کاهش نرخ سود بین بانکی کاهش دهند ولی پیشنهاد ۲ نرخی شدن سود بانکی استفاده از یکی از ابزارهای رایج پولی مستقیم است.

• پیشنهاد فسادانگیز

سید کمال سیدعلی، معاون ارزی اسبق بانک مرکزی در واکنش به این خبر می گوید: اگر قرار باشد که بین نرخ سود سپرده بانکی اشخاص حقیقی و حقوقی ۵ درصد فاصله باشد هم نوعی فرار مقرراتی و هم به نوعی فسادآور است. او یادآور شد: یکی از مسائل مهمی که باید در این طرح لحاظ شود کنترل ورود و خروج سپرده های مردم و جلوگیری از خروج سپرده ها از بانک و عدم هدایت به بازارهای غیرمولد مانند سکه و ارز است.

سیدعلی با تأکید بر اینکه نرخ سود بانکی باید بالاتر از نرخ تورم باشد گفت: نرخ ۱۵ تا ۲۰ درصدی سپرده های بانکی با توجه به نرخ تورم چندان بالا نیست و حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد با تورم فاصله دارد.

معاون ارزی اسبق بانک مرکزی ادامه داد: معمولاً شرکت های شناخته شده بانکها تسهیلات را بازمی گردانند و بانک‌ها هم با دریافت اقساط این تسهیلات، تسهیلات جدیدی پرداخت می کنند اما وقتی فاصله با نرخ تورم خیلی زیاد باشد به معنای رانت است.

او معتقد است بانک‌ها در شرایط فعلی باید مولفه هایی چون رشد تولید، کنترل خروج سپرده های مردم و جلوگیری از هدایت به سمت بازارهای غیرمولد و کنترل و کاهش نرخ تورم را در نظر بگیرند و کاهش نرخ تورم با کاهش نرخ سود بانکی محقق نخواهد شد. این مقام اسبق بانک مرکزی تاکید کرد: همیشه این موضوع مطرح می شود که بانک مرکزی نباید نرخ سود بانکی و نرخ ارز را سرکوب کند اما واقعیت این است که سیاست های مالی و پولی ما با هم هماهنگ نیستند. شاید کاهش نرخ سود سپرده برای بانکها خوب باشد اما در نهایت این کار باعث فشار بیشتر به مردم خواهد شد لذا چاره اصلی کاهش نرخ سود بانکی کاهش نرخ تورم است.

• ۲ نرخی شدن به اقتصاد ضربه می زند

اقتصاد ایران در طول تاریخ از ۲ نرخی شدن و بگیر و ببندهای تعزیراتی کم آسیب ندیده و در صورت تصویب طرح ۲ نرخی شدن سود بانکی، نخستین بار در تاریخ بانکداری ایرانخواهد بود که یک بانک می تواند یک کالا را با ۲ قیمت بخرد؛ حالا باید از بانک مرکزی سوال کرد در کجای دنیا چنین سازوکاری تجربه شده و مهم‌تر اینکه چگونه می تواند جلوی رقابت ناسالم بانک های ضعیف و شورش آنها علیه بانک های سالم و قوی در جذب سپرده ها و خرید پول از بازار آزاد اقدام کند؟ روشن است به هر میزان که ۲ نرخی شدن ارز توانسته به ثبات و استحکام بلندمدت ارزی کمک کند، اجرایی شدن پیشنهاد سود ۲ نرخی هم می تواند به انضباط بانک ها و سلامت بازار پول کمک کند.