آشنایی با لباس و پوشش محلی زنان لرستان

همشهری‌آنلاین- هما گودرزی: پوشاک زنان لر بنا به موقعیت اجتماعی، اقتصادی و از طرفی شرایط سنی از ویژگی‌های مشخصی برخوردار است. این پوشاک در بین زنان جوان لُر با سربندهای زیبا از پارچه‌های الوان در رنگ‌ها و طرح‌هایشاد و در بین زنان مسن‌تر با سربندی سیاه و سفید از پارچه‌هایی به رنگ تیره با طرح‌های ساده است.

• آشنایی با لباس و پوشش محلی لرستان

پوشاک زنان منطقه لرستان عبارت است از کلاهک، روسری، پیراهن، شلوار، جلیقه، یل، کلنچه (سرداری) و پاپوش.  

سرون: دختران و بانوان لرستان گیسوان خود را با چارقدهایی زیبا می‌پوشانند که تنها قسمتی از موهای سر آنها را در برگرفته و گیسوانشان از کنارگوش‌ها بر روی شانه‌ها آویزان است. آنها جلو سرون خود را با قطعه‌های طلا یا نقره و مهره‌های نفیس و زیبا تزیین می‌کنند.

سربندهای زنان لرستان بیشتر شامل تَرَه، گل‌ونیی، کَت و گل‌وَنیی، هراتی و عرق‌چِن است. البته عرق‌چِن کلاهی از جنس مخمل و تکه پارچه‌هاست.  

کَت (Kat): جلو سرون را به وسیله‌ قطعه‌های طلا یا نقره و مهره‌های نفیس و زیبا تزیین می‌کنند. رنگ این چارقدها را با تخت مشکی که دختران و زنان جوان از آن استفاده می‌کنند گُل وَنی و ساده و بزرگ‌تر آن‌ها را که حاشیه‌های رنگی و ریشه‌دار هستند «کَت» می‌گویند که اغلب سرون بانوان لر از این نوع است.

تره و گل‌وَنی : تره روسری یا چارقدی است که زنان لرستان در روزهای معمولی و حالت عادی بر سر می‌بندند، تره را لرها "ساوه" نیز می‌گویند. در روزهای جشن و سرور و مراسم عروسی نوعی سرپوش رنگین و زیبا را بر روی تره با گره‌ای خاص به دور سر می‌پیچند و مابقی آن از پشت سر آویزان می‌ماند؛ به این سربند گل‌وَنی گفته می‌شود. رنگ آن با توجه به سن و سال بانوان انتخاب می‌شود. بدین گونه که زنان مسن‌تر پارچه‌هائی به رنگ تیره و طرح‌های ساده و سربندی سیاه و سفید را ترجیح می‌دهند.

جومه: اصلی‌ترین تن‌پوش‌های زنانه «جُومه» نامیده می‌شود. جومه یا کراس به عنوان تن‌پوش اصلی زنان لُر شناخته می‌شود که شامل پیراهن بلندی از پارچه‌های گلدار و رنگی که اندازه و بلندی آن تا روی پا و آستین‌های بلند و گشاد است. بریدگی کم یقه آن به وسیله‌ پولک و اغلب با یک سکه‌ کوچک نقره‌ای بسته می‌شود.

زنان لر از دو پیراهن روی هم رفته استفاده می‌کنند که یکی نقش زیرپیراهن را ایفا می‌کند و از تافته تهیه می‌شود.  پیراهن زنان لُر برشی ساده، بلند و گشاد، با طرح‌های گل‌دار و رنگ‌های الوان دارد. پیراهنی آستین‌دار با برشی ساده در طرفین که در اصطلاح آن را «جُومه تیزر بالادار» می‌گویند. این پیراهن دو درز در جلو با نام تیزر و قسمت میانی به نام بالادار دارد. یقه‌ آن گرد است و تا حد سینه به وسیله‌ دکمه یا دگمه یا گژک (خرمهره) و سکه در قسمت جلوی گردن بسته می‌شود. برای راحتی در زیر بغل مرغکی لوزی شکل (سیچه) اضافه می‌کنند. جنس و دوخت پیراهن بستگی به نوع استفاده‌ آن دارد. چنانچه برای حضور در مهمانی و جشن باشد، آن را از جنس مرغوب و گران قیمت مانند مخمل کرپ، شال، زرین و ساتن و گل‌دار تهیه می‌کنند و با یراق‌دوزی سر آستین‌ها و یقه می‌دوزند.

کلنجه: کت مخملی است که بر روی پیراهن زنان لر پوشیده می‌شود و یقه و لبه‌های دم آستین و دور شکاف آن یراقدوزی و نواردوزی شده است.   

کت: «کت» که نیم‌تنه را می‌پوشاند، نواردوزی ندارد و با دکمه در جلو بسته می‌شود.

سرداری: «سرداری» پوششی است بلند تا به پشت پا. جلوی آن بدون دکمه با آستینی تا آرنج که اغلب از مخمل با رنگ‌های مشکی، سبز و قرمز است. دوره‌های آستین و دامن آن به پهنای دو تا سه انگشت یراقدوزی و نواردوزی شده است.

جلیقه یا جلیزقه: نیم‌تنه‌ای بدون آستین است که جلوی آن همیشه باز است و آن را با سکه و یراق‌دوزی تزیین می‌کنند.  

بال کل: اهالی لرستان به آستین "بال" می‌گویند. بال کل، لباس آستین کوتاهی از جنس مخمل و تا سرزانو با آستین کوتاه و جلویاز است که روی پیراهن می‌پوشند. برای تزیین آن سر آستین‌ها و حاشیه جلوی آن را کرمَک‌دوزی می‌کنند. بال کل را در برخی مناطق لرستان به نام سرداری میشناسند که رنگ آن بیشتر مشکی، سبز و قرمز است.

یال: شامل کت مخملی است که نوعروسان و زنان جوان لرستانی عمومأ هنگام مراسم شادی چون عروسی‌ها از مخمل قرمز دوخته و به تن می‌کنند. معمولأ بانوان و زنان مسن نیز اغلب رنگ مشکی و سرمه‌ای آن را می‌پوشند.

شاوال: شلوار یا به زبان محلی لرستان “شاوال” عبارت است از زیر جامه‌ای لیفه‌دار یا کمری‌دار به مدل شلوارهای کردی از پارچه‌های الوان رنگی که زیر پیراهن می‌پوشند. شلوار زنان لر از لحاظ ترکیب و جنس پارچه دو قسمتی و دو رنگی است به طوری که از دمپا تا حدود بالای زانو، پارچه ساده با نقشبندی و نواردوزی شده است و قسمت بالاتر به رنگ دیگر و گلدار است.

چارشو: زنان لر روی تمامی لباس‌هایشان یک چادرشبِ سفید و گل‌دار می‌پوشند تا حجابشان کامل باشد و روی لباس عروس هم می‌اندازند.

کفش‌های زنانه

آژیه/ آجیده: کفش زنان لر از جنس نخِ پنبه‌ای تابیده شده با کفِ چرمی است. رویه‌ آن را جوراب باف می‌بافند و زیره آن را که چند لایه چرم خالص و آج‌دار است، هنرمندانی به نام آژیه کَش، آماده و پرداخته می‌کنند. آژیه، از جمله سوغات بسیار مشهور و مرغوب ویژه لرستان است. رویه آژیه از نظر بافت به دو نوعِ زنانه و مردانه تقسیم شده که نوع زنانه آن را نوعروسان، بیشتر استفاده می‌کنند.