تورم در نتیجه علل و عوامل بسیار متنوع و متعدد دولتی و غیردولتی و ساختاری و غیرساختاری بروز می‌کند. سیاست‌های مالی و پولی، تجاری و بازرگانی خارجی، ارزی و حتی سیاست‌های خارجی دولت‌ها و ساختارهای اقتصادی – اجتماعی جوامع از مهم‌ترین این عوامل هستند. بنابراین تحلیل و پیش بینی تورم، نیازمند دیدبانی فنی این عوامل است که کاری سخت و تخصصی است.
اما روش‌های ساده‌ای وجوددارد که با جمع آ وری اطلاعاتی محدود که معمولا توسط دولت‌ها تولید و ارائه می‌شود تا حدودی می‌توان در مورد دلایل تورم و روند تغییرات آ ن در آینده به حدس و گمانه‌زنی پرداخت. همیشه در رسانه‌ها و مطبوعات با کلمه تورم بر خورد می‌کنیم یا این که با جملاتی از این قبیل روبه‌رو می شویم که درجه تورم روبه افزایش است یا این که سازمان اقتصادی برای امسال چند درصد تورم پیش‌بینی کرده است.
کلمه تورم در مباحث اقتصادی روزمره به‌عنوان یک اصطلاح اقتصادی تعابیر مختلفی از قبیل کاهش ارزش پول، افزایش حجم پول درون جامعه، افزایش سطح قیمت و افزایش مصارف و غیره را به‌خود می‌گیرد. پس بدین ترتیب ارائه یک تعریف واحد از تورم مشکل به‌نظرمی رسد. اما در لفظ بسیار ساده، در اقتصاد، افزایش سطح عمومی قیمت‌ها را تورمی گویند.در حالت تورم زمانی که پول ملی یک کشور دچار کاهش ارزش می شود، افراد آن جامعه کوشش می‌کنند تا پول در دست داشته خویش را با اجناس با ارزش‌تر مبادله کنند، با تصور این که در آینده ارزش پول باز هم تنزل خواهد یافت.
در نتیجه همین حرکت، میزان تقاضای اجناس به شدت افزایش می یابد و طی این عمل قیمت‌ها سیر صعودی را به‌خود می گیرد.بنابراین، با توجه به این توضیحات بسیاری از افراد را تصور بر این است که تورم یک شاخص منفی اقتصادی بوده که اثرات نامطلوب اقتصادی را در جامعه به بار می‌آورد و منجر به بی ثباتی اقتصادی می‌شود اما در حقیقت امر، از زاویه دید یک مقتصد، تورم همیشه به‌عنوان یک پدیده نامطلوب تلقی نشده بلکه گاهی می‌تواند اثرات مساعد اقتصادی را از قبیل افزایش میزان سرمایه‌گذاری ، افزایش سطح استخدام و افزایش میزان تولیدات داخلی را در مملکت به بار بیاورد.
عوامل به وجود آورنده تورم
همان طور که بیان شد تورم در نتیجه افزایش حجم پول در جامعه و کاهش ارزش پول به‌وجود میآید. یعنی زمانی که بانک مرکزی دست به نشر پول می‌زند حجم پول در جامعه افزایش یافته و افراد تشویق می‌شوند که میزان مصارف‌شان را افزایش بدهند.به‌دنبال افزایش مصرف و تقاضا، قیمت‌ها نیز در بازار صعود کرده و حالا تورم به‌وجود میآید یا این که در اثر حالات نامساعد سیاسی و اقتصادی پول ملی دچار کاهش ارزش می شود (مثلا در حالت جنگ) و افراد سعی می‌کنند تا پول خود را به سرمایه تبدیل کنند. و از طرف دیگر سرمایه گذاران نیز دست به سرمایه گذاری نزده و سعی می‌کنند، فعالیت‌های اقتصادی خویش را متوقف سازند. از طرف دیگر به‌علت حالت نامساعد سیاسی افراد جامعه سعی می کنند تا از خرید اشیای غیر ضروری و تجملی خودداری کنند که این خود عامل باز دارنده سرمایه‌گذاری‌ها است.
انواع تورم
1) تورم خزنده ( آرام یا خفیف ): به افزایش ملایم قیمت‌ها گفته می‌شود. در تورم خفیف، افزایش قیمت بین 4تا 8 در صد در سال ذکر شده است.
2)تورم شدید (تورم شتابان یا تا زنده ): در این نوع تورم آهنگ افزایش قیمت‌ها تند و سریع است. برای تورم شدید، 15 تا 25 درصد در سال را نوشته‌اند.
3)تورم بسیار شدید ( تورم افسار گسیخته، فوق تورم و ابرتورم ): این نوع تورم شدیدترین حالت تورم به شمار می‌رود. معیار تورم بسیار شدید را 50 درصد در ماه یا دو برابر شدن قیمت‌ها در مدت 6 ماه و... بیان داشته‌اند.
را ه های مبارزه با تورم چیست ؟
این راه‌ها به‌طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
1)سیاست‌های پولی و مالی: هدف این روش محدود کردن تقاضای کل است. این کار ازطریق جمع آ وری پول به شکل سرمایه‌های غیر نقدی صورت می‌گیرد (سیاست‌های انقباضی ).
2)سیاست‌های در آمدی: با دخالت مستقیم در بازار و عوامل تولید کننده، تورم کنترل می‌شود. این روش کاربردی نیست زیرا در آن مناطق زیادی نیاز به اصلاح دارندتا توسعه کشور به حد مطلوبی نرسیده ثبات ارزش پولی غیر ممکن است. البته باید به این نکته نیز توجه کرد که در زمان توسعه ممکن است به جایی برسیم که پایین‌تر رفتن قدرت خرید وقدرت پول خطر ناک باشد. در چنین مقطعی حرکت جامعه از توسعه به ثبات تبدیل می‌شود.سرمایه گذاری در مرحله اول تورم زا و در آ خر خاصیت تورم‌زدایی دارد.
در همه کشورهای جهان چنین بوده که مسایل توسعه و بازسازی، هر دو تورم طلب بوده‌اند.اگر در مرحله اول پول را ثابت نگه داریم خیلی از مسائل کشور را مانند جنگ پشت سر می‌گذاریم.
در تورم پول از جیب مردم به سرمایه‌گذاری منتقل می‌شود. وضع مطلوب در اقتصاد رسیدن به پول ثابت است.معمولا توسعه و پیشرفت نمایانگر تورم پایین است به‌طوری که می توان بیان کرد کسانی به توسعه اقتصادی و اجتماعی مطلوب رسیده‌اند که دارای تورم‌های کمتر از 15درصد بوده‌اند اما چند استثناء نیز وجود دارد از جمله برزیل، آرژانتین و ترکیه.تورم در حد کم ( 2 الی 3 ) ضروری است زیرا نشانه توسعه اقتصادی آن کشوراست. علاوه بر آن، تورم فواید دیگری نیز دارد از جمله ابتدا قدرت خرید پول پایین آ مده و بعد میزان تولید بالا رفته، رسیدن به ثبات و برگشت به حالت طبیعی حتمی است. در اوج مرحله تورم، کارخانه‌ها و مؤسسات و برنامه‌های اساسی اقتصادی شکل می‌گیرد و فرهنگ تولید به وسیله تورم توسعه می‌یابد.
