همشهری آنلاین- علی خوشتراش: «یلدا» واژهای است که ریشه در بن فعل عربی «ولد» دارد به معنای متولد شدن. میلاد هم از واژههایی است که از همین ریشه زبانی ساخته شده است. البته دکتر میرجلالالدین کزازی، شاهنامهشناس معتقد است که واژه یلدا برآمده از زبان باستانی سریانی است.
اگر روی واژه یلدا و معنای آن بیشتر دقت کنیم، به این نتیجه میرسیم که این تعبیر به تولد حضرت عیسی (ع) بیشتر نزدیک است تا شب چله ایرانی. این در حالی است که تولد این پیامبر مسیحیان سه روز بعد از شب چله ایرانی اتفاق میافتد. گفتنی است تعبیر تولد خورشید از طولانیتر شدن تدریجی طول روز از فردای شب چله باید تعبیری شخصی و به اصطلاح عامیانه باشد و هیچ پایه علمی ندارد و به هیچ وجه هم در مستندات تاریخی نیامده است.
- اینفوگرافی | شب یلدا در چهارگوشه ایران
- آشنایی با شب یلدا در چهارگوشه ایران
- یلدا دورهمی سرشار از مهر
- مجله شب یلدا
تاریخ ایران از عصر باستان تا امروز نشان میدهد آیینها و جشنهای زیادی پدید آمدند که برخی برجای ماندند و برخی منسوخ شدند و برخی هم فقط در مناطقی از کشور به صورت یک خردهآیین برگزار میشوند. بسیاری معتقدند آیینهای باستانی و قدیمی را فرهنگمداران و دولتمردان اعصار مختلف پدید آوردهاند و تغییرات سیاسی و فرهنگی و همچنین پیدایش عصر جدید در منسوخ شدن آنها بیتاثیر نبودهاند. اگرچه این ادعاها قابل قبول است، اما بهتنهایی نقشی در منسوخ شدن یا زنده ماندن آیینها ندارند. بیشک آیینهای مردمی را خود مردم پدید میآورند و آنها را حفظ میکنند و اشاعه میدهند.
تجربه تاریخی نشان داده است که نبض آیینهای زنده در بازارها میزند. هیچ جشن و آیینی بدون گردش مالی و داد و ستدهای کلان نمیتواند دوام پیدا کند. نگاهی به جشن نوروز خود گویای آن است که گردشهای مالی عظیم در این آیین چقدر در باشکوه و پرعظمت بودن آن تاثیر دارد. با توجه به همین مساله، اگر گردش مالی در جشن شب چله رخ نمیداد، این رسم هم مانند خیلی از رسمها از جمله جشن سده و مهرگان فراموش میشد. تا چند دهه پیش، بسیاری از مردم برای برگزاری مراسم شب چله به خرید یک هندوانه، یکی-دو کیلو انار و مقداری آجیل بسنده میکردند، اما چند دهه است که رویکردها تغییر کرده. سفره ویژه شب چله اکنون به یکی از هزینههای سالیانه خانوادههای ایرانی تبدیل شده است و دراین شب مردم برای مهمانی دادن و دید و بازدید بیشتر اهمیت میدهند که البته این تغییر نگاه تحت تاثیر جاذبه بازار است. به هر حال، شب چله از رسمهای زیبا و دوستداشتنی ایرانی است و از زوایای مختلف میتوان به آن توجه کرد. این آیین و جشن حتما آینده روشنتری در مقایسه با شرایط کنونیاش خواهد داشت و این ظرفیت را دارد که از مرزهای ایران بگذرد و تبدیل به جشنی جهانی شود، درست همانطور که جشن ولنتاین همه مرزها را در جهان درنوردیده است.
شب چله از معدود جشنهای دنیاست که همه تنقلات و خوراکیهای آن گیاهی است و در همه نقاط ایران در این شب مردم گیاهخواری میکنند. اگر دوستداران سبک گیاهخواری در دنیا از وجود چنین جشنی باخبر شوند، به شب چله به چشم جشن گیاهخواران نگاه میکنند و هیچ بعید نیست که آن را به فهرست جشنها و عیدهای خود اضافه کنند.
شب چله ظرفیت فرهنگی و اقتصادی بالایی دارد، اما این ظرفیتها نه کشف و نه شناسانده شدهاند. این همان نقطهای است که باید فرهنگمداران و پس از آن دولتمردان پای کار بیایند و این آیین را با ویژگی بارزش که در بالا معرفی شد، به دنیا معرفی و آن را ثبت جهانی کنند. در این رابطه تاکنون بازار هوشمندی خود را در قبال جشن شب چله نشان داده و وارد مسیری نشده که ماهیت گیاهی اقلام مورد مصرفی در شبنشینی این جشن را تغییر دهد. اگر این جشن با آن ظرفیتی که دارد به دنیا معرفی شود، بیشک نام ایران و فرهنگ ایرانی در بالای فهرست نهضت گیاهخواری دنیا قرارخواهدگرفت، البته به غیراز این شان فرهنگی، دروازههای تازهای به روی بازار کالاهای ایرانی باز خواهدشد و اقتصاد ایران را یک گام از وابستگی نفتی دورتر خواهد کرد.
نظر شما