همین موضوعات سبب شده است پرورش زنبور عسل از دیرباز یکی از مشاغل محبوب و در عین حال دشوار در میان افراد به خصوص ایرانی‌ها به واسطه شرایط مطلوب جغرافیایی این کشور برای زنبورداری باشد. در استان همدان نیز دشت‌های وسیع دامنه الوند و رونق کشت‌وکار علوفه برای زنبورعسل فضای مناسبی را فراهم آورده است تا ضمن گرده‌افشانی و کمک به ازدیاد محصولات کشاورزی، به تولید عسل و سایر محصولات بپردازد و پرورش‌دهندگان را نیز در این موهبت الهی سهیم کند.
اگرچه پرورش زنبور عسل به دلیل ارزش بالای فراورده‌های تولیدی شغلی پردرآمد محسوب می‌شود، اما این حرفه به واسطه اهمیت بالایی که دارد نیازمند علم و آگاهی بسیار و دانستن ظرافت‌های کار بوده و اغراق نیست اگر در رده مشاغل سخت قرار گیرد. عسل و سایر فراورده‌هایی که به واسطه زنبورعسل تولید می‌شوند علاوه بر گرانبها بودن، نیازمند تجهیزات و دانش کافی برای فراوری هستند. این امر گویای توجه بیش از پیش به شغل زنبورداری و فراوری محصولات آن است. در استان همدان که موهبت جغرافیایی برای تولید محصولات مرغوب از زنبور عسل به کمک زنبورداران شتافته است اهمیت حمایت و توجه مسئولان به این صنعت حتی بیشتر احساس می‌شود.
- افزایش تولید گیاهان علوفه‌ای
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی استان همدان با ارائه آماری کلی از شرایط استان همدان می‌گوید: استان همدان با دارا بودن ۷۰۲ هزار هکتار سطح زیر کشت، ۴ میلیون و ۷۵۷ هزار تن محصولات زراعی، باغی و دامی، ۴۱ درصد جمعیت روستایی و دشت‌های وسیع و آب‌وهوای کوهپایه‌ای یکی از استان‌های مطلوب در بحث پرورش زنبور عسل است. پرورش زنبور عسل علاوه بر تولید فراورده‌های باارزش و گرانبها، به سبب گرده‌افشانی سبب ازدیاد محصولات علوفه‌ای می‌شود بنابراین پرورش زنبور عسل را می‌توان مصداق بارز اقتصاد مقاومتی دانست. توسعه این فعالیت در استان همدان یک مزیت تلقی می‌شود، چراکه نه تنها به تولید فراورده‌های زنبورعسل منتهی می‌شود، بلکه به کمک گرده‌افشانی سبب افزایش تولید گیاهان علوفه‌ای نظیر یونجه، شبدر و دانه‌های روغنی می‌شود و پرورش و تولید آن نیز کمترین نیاز را به کشورهای خارجی دارد.
محمد نظرپور می‌افزاید: براساس آمار سرشماری سال ۹۷ استان همدان با دارا بودن ۲۶۷ هزار کلنی زنبور عسل رتبه دهم کشوری را در اختیار دارد و همچنین ۲۱۶۶ نفر زنبوردار در استان در این صنعت فعالیت دارند. همدان با تولید سالانه ۲۸۵۳ تن عسل رتبه نهم کشوری را داراست. علاوه بر این ۳ واحد پرورش ملکه زنبور عسل با ظرفیت ۵ هزار عدد ملکه، یک مرکز ساخت دستگاه و آموزش تلقیح مصنوعی زنبور عسل، ۸ واحد بسته‌بندی عسل به ظرفیت هزار تن، اتحادیه زنبورداران، ۷ تعاونی مرتبط با زنبورداری و ۵ آزمایشگاه آنالیز عسل در استان در این زمینه فعالند.
- آیین شکرگزاری
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی استان همدان در خصوص اقدامات اجراشده در زمینه رونق پرورش زنبور عسل در همدان اظهار می‌کند: اجرای پروژه ثبت مشخصات و رکوردگیری در ۱۵۰ زنبورستان، صدور دفترچه‌های زنبورداری با مشارکت تشکل‌ها، اجرای عملیات کد و پلاک‌گذاری کلنی‌های زنبور عسل، پیگیری تولید محصولاتی نظیر ژل رویال، موم و گرده، توزیع هزار تن شکر طی ۹ مرحله در میان زنبورداران طی سال جاری از جمله اقداماتی‌اند که در این بخش انجام شده است.
وی ادامه می‌دهد: به منظور آشنایی و توجه بیشتر مسئولان استان و همچنین افزایش سرانه مصرف عسل در میان همشهریان، آیین شکرگزاری برداشت عسل را در استان همدان همواره با کمک زنبورداران استان برگزار کرده‌ایم. علاوه بر این با پیگیری انواع برنامه‌های فرهنگی تلاش می‌کنیم سرانه مصرف عسل را افزایش دهیم، زیرا معتقدیم این موضوع مستقیما در رونق کار زنبورداران تاثیر خواهد داشت. همچنین آموزش‌های لازم به متقاضیان کار در این صنعت و ترویج بیمه کلنی‌های زنبور عسل از برنامه‌هایی است که مسئولان استان پیگیری می‌کنند.
- تکنولوژی و تجهیزات
کارشناس علوم دامی که تحقیقات بسیاری در زمینه پرورش زنبور عسل در استان همدان انجام داده است با اشاره اجمالی به تاریخ پرورش زنبور عسل و اهمیت آن می‌گوید: در ایران پرورش زنبور عسل از دوران هخامنشیان و در دامنه‌های رشته‌کوه البرز و زاگرس رواج داشته است. این مساله گواه اهمیت بالای این حشره و تولیدات آن در میان ایرانی‌ها بوده است. در استان همدان نیز از آنجایی که از گذشته کشاورزی گیاهان علوفه‌ای رونق بسیار داشته است، کشاورزان به تجربه دریافته بودند که زنبور عسل به دلیل گرده‌افشانی به افزایش محصولات علوفه‌ای نظیر یونجه و شبدر کمک بسیاری می‌کند بنابراین پرورش زنبور عسل نه تنها برای فراوری عسل، بلکه برای گسترش کشاورزی در این استان رواج یافت. آب‌وهوای مطلوب دامنه‌های الوند و گیاهان مرغوبی که در دامنه این کوه رشد می‌کنند همواره سبب شده است عسل استان همدان جایگاه ویژه‌ای را دارا باشد. مناطقی مانند دشت رزن، کوهپایه‌های اطراف سد اکباتان، منطقه کوهپایه‌ای شهرستان نهاوند، منطقه سنگستان در شهرستان همدان و... از مناسب‌ترین مناطق استان همدان برای پرورش زنبور عسل به شمار می‌آیند.
به گفته معصومه جلالی‌خواه، نه تنها عسل بلکه سایر فراورده‌های زنبور عسل نظیر ژل رویال، موم، بره موم، گرده گل، زهر زنبور عسل و... از اهمیت بالایی خصوصا در صنعت داروسازی برخوردارند و اگر به این موارد توجه شود، می‌توان علاوه بر تامین نیاز کشور، این محصولات را صادر نیز کرد. استخراج فراورده‌ها و استفاده از آنها نیازمند تکنولوژی و تجهیزات لازم است و این امر نشان‌دهنده لزوم توجه و اعتباردهی به این بخش است، اما در ایران و خصوصا استان همدان آن‌گونه که باید به این محصولات توجه نشان داده نمی‌شود و این محصولات همواره در حاشیه قرار می‌گیرند. حتی محصول عسل نیز به دلیل ناخالصی جایگاه خود را در دنیا آنچنان که شایسته است پیدا نکرده و نیازمند توجه بیشتر است. در این خصوص لزوم مبارزه با عرضه عسل‌های تقلبی و آگاهی‌بخشی به مردم درباره ویژگی‌های عسل طبیعی دیده می‌شود.
- چالش‌های صنعت زنبورداری
این کارشناس علوم دامی بیان می‌کند: پرورش زنبور عسل به دلیل گستردگی محصولات و گرانبها بودن آنها جایگاه ویژه‌ای دارد و اگر به آن توجه شود، قادر است سودآوری مطلوبی به همراه داشته باشد. نباید فراموش شود که اطلاع‌رسانی درست درخصوص دشواری‌های این صنعت و آگاهی‌بخشی به زنبورداران سبب می‌شود درک درستی از چالش‌های این حرفه ارائه شود تا این صنعت در دست افرادی قرار گیرد که متبحر و توانمندند. جلالی‌خواه در انتها با اشاره به برخی چالش‌های این صنعت توضیح می‌دهد: اهمیت ندادن برخی از مسئولان به این صنعت، بی‌توجهی به بیمه زنبورداران، ناآگاهی و غیرحرفه‌ای بودن برخی زنبورداران استان، عسل‌های تقلبی و ارزان و... از جمله مشکلاتی است که صنعت زنبورداری استان با آن مواجه است و باید مسئولان به این صنعت توجه بیشتری نشان دهند.
- یک طرح کشوری
مجری طرح توسعه زنبورداری کشور ضمن سفر خود به استان همدان در اشاره به اهمیت حمایت از زنبورداران می‌گوید: سند راهبردی توسعه زنبور عسل کشور در چند ماه اخیر بررسی و تنظیم شده است. طی آن ۸ هدف، ۴۳ استراتژی و ۷۸ اقدام اجرایی نتیجه‌گیری شده است که در مکاتباتی که با دستگاه‌های اجرایی مربوطه داشتیم این اهداف تبیین شده‌اند. فرهاد مشیرغفاری خاطرنشان می‌کند: لازمه برطرف کردن مشکلاتی که در صنعت زنبورداری کشور وجود دارد نظیر عسل‌های تقلبی، باقی ماندن داروها و سموم در عسل و... این است که تشکل‌های زنبورداری تجهیز شوند و همچنین افرادی که واجد شرایط و تبحر کافی در این زمینه هستند به این کار بپردازند.
وی با اشاره به برخی تفاهم‌نامه‌هایی که برای حمایت از زنبورداران منعقد شده است، می‌افزاید: علاوه بر تفاهم‌نامه‌هایی که با بیمه تامین اجتماعی و صندوق بیمه کشاورزان روستاییان و عشایر برای بیمه کلنی‌های زنبورستان‌ها به امضا رسید، تفاهم‌نامه‌ای نیز با موسسه داروسازی رازی منعقد شده است تا بهره‌برداری از زهر زنبور عسل برای پایه داروسازی صورت گیرد، چراکه این زهر هم‌اکنون به صورت وارداتی و با نرخ گزاف در اختیار موسسه داروسازی رازی قرار می‌گیرد. اگر این زهر در کشور استخراج شود نه تنها قادر خواهیم بود نیاز داروسازی داخلی را برطرف کنیم، بلکه می‌توانیم آن را صادر کرده و از این طریق ارزآوری داشته باشیم.
مجری طرح توسعه زنبورداری کشور با اشاره به ظرفیت جغرافیایی مطلوب استان همدان برای پرورش زنبور عسل توضیح می‌دهد: شرایط جغرافیایی استان همدان موقعیت ممتازی را برای این صنعت فراهم کرده است، زیرا علاوه بر تولید محصولات باکیفیت از زنبور عسل به علت دشت‌های وسیع در دامنه الوند، تولیدکنندگان قادرند به علت نزدیکی با مرز عراق بازار فروش مناسبی نیز به خصوص برای عسل داشته باشند. همین ویژگی می‌تواند سبب شود تولیدکنندگان استان‌های مجاور نیز محصولات خود را از طریق استان همدان به فروش برسانند.
نظر شما