کرمانشاه و کردستان به عنوان ۲ استان هم‌مرز با عراق از مهم‌ترین بخش‌های درگیر این جنگ نابرابر بودند. کرمانشاه با ۳۷۱ و کردستان با ۲۰۰ کیلومتر مرز مشترک در این ۸ سال آسیب‌های جبران‌ناپذیری دیدند و ساکنان این ۲ استان پس از ۳۰ سال همچنان از زخم‌های این جنگ رنج می‌برند. چنان‌که اخیرا «محمد شریعتمداری» وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی آمار بالای بیکاری در کرمانشاه را ناشی از جنگ دانسته است. مین‌های منفجر نشده، بیماران شیمیایی و از بین رفتن زیرساخت‌های این استان‌ها در طول جنگ تحمیلی، همچنان معضل‌هایی جدی هستند.
- ۱۲۰۰ بار بمباران کرمانشاه
فرحناز چراغی- کرمانشاه- خبرنگار:
جنگ در کرمانشاه آغاز شد و در کرمانشاه نیز با عملیات مرصاد خاتمه یافت. کرمانشاه در جنگ تحمیلی ۱۲۰۰ مرتبه مورد حملات بمباران موشکی و هوایی صدام قرار گرفت. ۱۷۰ هزار سرباز از این دیار در این جنگ با دشمن بعثی جنگیدند. ۹ هزار و ۸۰۰ شهید و بیش از ۲۱ هزار نفر جانباز حاصل جنگ ۸ ساله برای مردم کرمانشاه بود. سردار «علی مراد محمدی» مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس کرمانشاه در گفت‌وگو با همشهری از جنگ ۸ ساله در این استان می‌گوید.
وی با بیان این‌که مردم کرمانشاه نقش تعیین‌کننده‌ای در حماسه ۸ سال نبرد و دفاع‌جانانه داشتند، می‌گوید: جنگ در کرمانشاه ۴ مرحله و مقطع سرنوشت‌ساز داشت. در مرحله اول مقاومت‌های مردمی و یگان‌های نیروهای مسلح عامل زمینگیر شدن دشمن بود. عراق به طور رسمی در ۳۱ شهریور جنگ علیه ایران را آغاز کرد. ارتش بعث برای تامین امنیت پایتخت خود، بغداد، کرمانشاه را مورد تهاجم گسترده سپاه دوم قرار داد و حتی قبل از شروع رسمی جنگ، بخش‌هایی از این استان را در محورهای منتهی به نفت‌شهر- قصر شیرین تصرف و اشغال کرده بود.
وی اضافه می‌کند: ارتش عراق با پشتیبانی هوایی و حجم سنگین آتش توپخانه، هجوم سراسری خود را از ۵ محور برای تصرف شهرهای مرزی نفت‌شهر، قصر شیرین، سرپل ذهاب، گیلانغرب، سومار همچنین ارتفاعات سرکوب منطقه و گردنه پاتاق آغاز کرد که در پاسگاه‌ها و دروازه‌های شهرهای مرزی با مقاومت نیروهای نظامی شامل سپاه، ارتش، کمیته، شهربانی، ژاندارمری و نیروهای مردمی و عشایر منطقه مواجه شد.
سردار محمدی بیان می‌کند: در این مرحله با مقاومت‌های مردمی پیشروی دشمن در هفته اول متوقف شد. در نهایت با عملیات‌های ایذایی، نبردهای شبانه به دشمن برخی مناطق تصرف شده پس‌گرفته شد و دشمن از تصرف شهرهایی چون سرپل ذهاب و گیلانغرب بازماند. وی مرحله دوم جنگ در کرمانشاه را مربوط به سال ۱۳۶۱ می‌داند و می‌گوید: در مرحله بازپس‌گیری مناطق اشغال شده استان، در کرمانشاه نیز هماهنگ با جبهه جنوب غرب عملیات‌هایی توسط نیروی مردمی و مسلح انجام گرفت.
عملیات نیمه‌گسترده بازی‌دراز یک در ارتفاعات بازاری‌دراز، عملیات محدود روح‌الله خمینی کبیر در نوسود، عملیات نیمه‌گسترده بازی‌دراز ۲ در ارتفاعات بازی‌دراز، کوره‌موش و قراویز، عملیات نیمه‌گسترده مطلع الفجر در ارتفاعات شیاکوه و بازی‌دراز، محمدرسول الله در بیاره- طویله و عملیات محدود امیرالمومنین در ارتفاعات گامیشان از جمله عملیات‌هایی بودند که در طول سال ۱۳۶۰ در کرمانشاه انجام شد.
در نتیجه سال ۱۳۶۱ بیشتر مناطق اشغالی غرب کشور آزاد شد. همچنین دشمن از مناطق عملیاتی چون بازی‌دراز، قراویز، کوره‌موش و ارتفاعات مشرف به گیلانغرب تا قصر شیرین احساس آسیب می‌کرد، به صورت تاکتیکی عقب‌نشینی و در ارتفاعات سرکوب مرزی پدافند کرد. وی در ادامه به مرحله سوم جنگ در کرمانشاه اشاره می‌کند و می‌افزاید: در مرحله سوم که مرحله تعقیب دشمن و امنیت‌بخشی به مرزها بود، یگان‌ها و مردم کرمانشاه علاوه بر حضور در عملیات‌های ثارالله، مسلم ابن عقیل، تحریر القدس، کربلای ۶، کربلای ۹، والفجر ۱۰، انتقام، امام مهدی، بیت المقدس که در استان انجام شد، نیز در عملیات ذوالفقار، بیت‌المقدس، والفجر مقدماتی، والفجر۵، خیبر، عاشورا، والفجر۹، کربلای ۴ و ۵، نصر ۴ و ۷ در جنوب و شمال غرب انجام شد، نقش موثری در این عملیات نیز داشتند که پیروزی‌های چشمگیری به دنبال داشت.
- پایان جنگ در مرصاد
مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس کرمانشاه عملیات مرصاد را پایان جنگ در این استان عنوان می‌کند و می‌افزاید: ۳ روز پس از پذیرش قطع‌نامه ۵۹۸، ارتش عراق در ۳۱ تیر ۱۳۶۷ عملیات گسترده‌ای در جنوب و غرب آغاز کرد. در استان کرمانشاه با به‌کارگیری لشکرهای ۱۶، ۲۱، ۲۲ پیاده و لشکر ۱۷دزرهی و تیپ‌های گارد ریاست جمهوری حضور خود را مناطق قصر شیرین و سرپل ذهاب حفظ کرد تا این‌که ارتش به اصطلاح آزادی بخش ملی ایران(منافقین) در روز ۳ مرداد ۶۷ از این یگان‌ها عبور کردند و وارد خاک ایران شدند. به گفته سردار، نیروهای مسلح و نیروهای مردمی در ۵ مرداد برای مقابله و انهدام ارتش آزادی بخش منافقین عملیاتی انجام دادند که نتیجه آن انهدام یگان‌های منافقین و به هلاکت رسیدن تعدادی از آنها بود. ۱۵ مرداد عراق قطع‌نامه ۵۹۷ را پذیرفت و ۱۶ مرداد ۱۳۶۷ از سوی دبیرکل سازمان ملل اعلام شد.
- چرا عراق متجاوز است؟
مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان کرمانشاه در پاسخ به این سوال همشهری که دلایل تجاوز عراق به ایران چیست؟ می‌گوید: ما از اردیبهشت سال ۵۹ در منطقه سومار منطقه گیشه به علت تجاوز نیروی‌های ارتش بعث شهید دادیم. قبل شروع جنگ، یعنی ۱۶ شهریور، بخشی از ارتفاعات میمک توسط دشمن اشغال شد و عراق این تصرف را به عنوان یک پیروزی اعلام کرد. این تجاوز ثبت جهانی نیز شده است. قبل از شروع رسمی جنگ، دشمن نفت‌شهر ما را گرفت و بخشی از جاده نفت‌شهر- قصر شیرین را تصرف کرد و سازمان ملل، عراق را کشور متجاوز معرفی کرد.
سردار محمدی ادامه می‌دهد: دشمنان این جنگ را به مردم ایران تحمیل کردند و در راس آنها بلوک شرق و غرب بود. آنها به دلیل این‌که چون انقلاب اسلامی تنها انقلابی بود که متکی به غرب و شرق نبود و براساس اصول اسلامی داشت حرکت می‌کرد و شعار بین‌المللی انقلاب نیز «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» بود، به این وحدت رسیدند که با ایران بجنگند. دشمنی بلوک شرق و غرب با ایران دیرینه است و به زمان عثمانی‌ها بازمی‌گردد. به همین خاطر صدام را تشویق به حمله کردند. صدام نیز به خاطر قضیه ۱۹۷۵ و به دلیل امضای قرارداد الجزایر که در آن زمان بین خودشان زیر سوال رفته بود، به ایران کینه داشت، جنگ علیه ایران را شروع کرد.
وی درباره تمایل مردم عراق به جنگ با ایران نیز این‌گونه توضیح می‌دهد: عموم مردم عراق با جنگ موافق نبودند. بسیاری از عراقی‌ها در جنگ‌های مشترک ما را کمک کردند. در جنگ‌های نامنظم همکاری خوبی با ایران داشتند. دستاوردهای مشترکی نیز با هم داریم که مستند است و اثبات می‌کند مردم عراق همراه و هم‌جهت با صدام نبودند. مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان کرمانشاه در پاسخ به این پرسش که «آیا ما در جنگ بردیم؟ » اضافه می‌کند: ما خاک خود را پس گرفتیم و یک وجب از این خاک را به دشمن ندادیم. این امر نشانگر پیروزی ماست. دشمن هم به عنوان متجاوز معرفی شد. ما با اقتدار عمل کردیم. جنگ ما ماند و تبدیل به دفاع مقدس و تبدیل به یک فرهنگ شد اما آنجا در عراق کسی اسمی از جنگ عراق و ایران نمی‌برد؛ یعنی افتخاری برای آنها نیست، جز سرشکستگی.
- آن زمان پیشنهاد منصفانه‌ای به ایران نشد
مدیرکل حفظ نشر و آثار دفاع مقدس درباره این‌که چرا ایران پس از فتح خرمشهر به جنگ ادامه داد، می‌گوید: در این باره نشست‌های مختلفی با حضرت امام (ره) برگزار شد و مشاوره‌هایی به ایشان دادند. از طرفی در آن زمان وضعیت خطوط ما به صورتی بود که عراق می‌توانست راحت شهر را بزند. عراق در خرمشهر و شلمچه مستقر شده و پدافند کرده بود. محمدی ادامه می‌دهد: ما در بدترین وضعیت امنیتی بودیم. در آن موقع پیشنهادی به ایران ندادند که بتواند منافع ما را تامین کند.
می‌گفتند آتش‌بس بدید که از نظر مسائل حقوقی آتش تابع قانون خاصی نیست. هر کدام از طرف‌ها اگر بتوانند دوباره خودشان را احیا و سازماندهی کنند دوباره می‌توانند جنگ را شروع کنند. در واقع در آن زمان پیشنهاد منصفانه‌ای به ایران نشد و اعتماد به صدام هم نبود و احتمال این‌که دوباره صدام جنگ را شروع کند وجود داشت؛ چون جوامع بین‌المللی پای کار نبودند. از نظر نظامی نیز در موقعیت برتری بودیم و شعار مردم در آن زمان «جنگ، جنگ تا پیروزی» موید این برتری بود.
- نقش جبهه‌های کرمانشاه در جنگ تحمیلی
سردار «علی مراد محمدی» مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس کرمانشاه در پاسخ به این سوال که چرا نقش جبهه‌های کرمانشاه در جنگ با وجود آن همه تلاش کمتر از جبهه‌های جنوب دیده شده است، گفت: اهداف دشمن عمدتا در جنوب محقق می‌شد، بنابراین تعداد عملیات‌ها در جنوب بیشتر بود و این باعث شده بود که رویکرد نهاد و مسئولان به آن سمت متمایل شود. تعداد عملیات‌ها و شهدای جبهه‌های جنوب ۲ برابر بیشتر بود. از طرفی طی سال‌های پس از جنگ نیز زیرساخت برای دیده شدن مناطق عملیاتی مهیا نشده بود. به عنوان نمونه سال ۸۷ تنها ۵۰ هزار کاروان راهیان نور از مناطق عملیاتی غرب کشور دیدن کردند. این در حالی است که سال گذشته یک میلیون و ۱۵۰ هزار نفر در قالب کاروان‌های راهیان نور از مناطق عملیاتی استان بازدید کرده‌اند.
وی اضافه می‌کند: در زمینه‌های زیرساختی در ۵ سال گذشته هیچ جای کشور به اندازه مناطق عملیاتی استان موفق عمل نکرده است. چاپ و انتشار ۱۱۰ عنوان کتاب در معرفی فرماندهان دفاع مقدس در کرمانشاه، ۱۶ پروژه تحقیقی و... بخشی از تلاش‌های ارزنده استان در معرفی و احیای ارزش‌های دفاع مقدس در استان است. محمدی درباره برنامه‌های هفته دفاع مقدس نیز به برگزاری ۷۰۰ برنامه در استان اشاره می‌کند و می‌افزاید: شعار محوری امسال در هفته دفاع مقدس «ما پیروزیم» است.
- دفاع کردستان در ۲۰۰ کیلومتر
شیما صادقی - سنندج- خبرنگار:
۳۱ شهریور سال ۵۹ در حالی که تنها ۱۹ ماه از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته بود، رژیم بعث با حمله هوایی و تعرض زمینی به شهرهای غرب و جنوب ایران، جنگ ۸ ساله تحمیلی را علیه کشورمان را آغاز کرد. استان کردستان با وجود ۲۰۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق، در دوران جنگ آسیب‌های بیشتری را نسبت به سایر استان‌های کشور متحمل شد. با این حال مردم غیور کُردزبان با تمام توان در برابر دشمن متجاوز ایستادند و از جان و مال خود گذشتند تا از خاک ایران دفاع کنند و امنیت امروز ایران اسلامی مرهون ازخودگذشتگی‌های شهدا و مرزداران کُرد است.
- ترویج ارزش‌های دفاع مقدس
یکی از رزمندگان پیشمرگ مسلمان کُرد در ۸ سال دفاع مقدس با تعریف یکی از خاطرات خود در زمان حضور در جنگ می‌گوید: قبل از انقلاب تکنیسین اتاق عمل بودم که بعد از پیروزی جمهوری اسلامی به سپاه پاسداران پیوستم. «عبدالله جعفری» اظهار می‌کند: فروردین سال ۶۲ از سوی فرمانده سپاه بوکان برای پاک‌سازی جاده بوکان-مهاباد و همچنین رسیدگی به وضعیت آسیب‌دیدگان این روستاها به منطقه اعزام شدم. در یکی از آن روزها ماشینم روی مین‌های دشمن رفت و منفجر شد. من نیز دچار آسیب‌دیدگی و خونریزی شدیدی شدم و توسط اهالی روستا نجات یافتم و به بیمارستان اعزام شدم. وی می‌افزاید: مسئولان باید برای حفظ ارزش‌های دفاع مقدس فعالیت‌های فرهنگی خود را افزایش دهند تا نسل جوان از رشادت‌های این دوران آگاه شود.
جعفری در ادامه می‌گوید: ایثار و جانفشانی در دوران دفاع مقدس در تاریخ کم‌نظیر بود و صدها هزار شهید و جانباز نثار ارزش‌ها و آرمان‌های بلند اسلام و انقلاب اسلامی شد تا امنیت در این کشور برقرار شود. این رزمنده می‌افزاید: در زمان حاضر نشر و ترویج ارزش‌های دفاع مقدس از مهم‌ترین ضروریات جامعه در مقابله با جنگ نرم دشمن به شمار می‌رود و باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که فرهنگ ایثار و شهادت بیش از گذشته در بین نسل امروز نهادینه شود و والدین نیز مراقب فرزندان خود در برابر جنگ نرم و فضای مجازی باشند.
- حضور پررنگ مردم کردستان در جبهه‌های جنگ
فرمانده توپخانه لشکر ۲۸ استان کردستان در دوران دفاع مقدس اظهار می‌کند: پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، جنگ تحمیلی به وسیله استکبار جهانی جهانی، به‌ویژه آمریکا علیه ایران طراحی شد. انقلاب اسلامی در راستای منافع استکبار جهانی نبود، به همین دلیل از همان ابتدا اقدامات مختلفی را برای از بین بردن نظام به کار گرفتند و جنگ داخلی در سراسر کشور یکی از این اقدامات بود. در مقابل، مردم نیز با رهبری حضرت امام توطئه‌های استکبار جهانی را خنثی کردند و محاسبات آنها را به‌هم‌ریختند. سرهنگ «علی حیدر پناهی» ادامه می‌دهد: امروزه وظیفه مردم در قبال رزمندگان، قدردانی و پاسداشت رشادت‌ها، دلاوری‌ها و خون شهدایی است که گران‌بهاترین دارایی، یعنی جان خود را برای تحقق اهداف و حمایت از انقلاب تقدیم کردند و در برابر دشمنان ایستادند.
فرمانده توپخانه لشکر ۲۸ استان کردستان در دوران دفاع مقدس می‌افزاید: تکریم خانواده شهدا و رزمندگان نیز همواره باید مورد توجه قرار گیرد، چراکه امروزه امنیت، پیشرفت و ترقی ایران اسلامی و نیروهای مسلح حاصل مجاهدت امت رزمنده و خون ۲۴۰ هزار شهید در جبهه‌های جنگ بوده و این پیشرفت همواره زبانزد کل عالم است. پناهی تصریح می‌کند: پاسداشت شهدا و خانوادهای آنها و همچنین رزمندگان باید در طول سال تداوم داشته باشد و تنها به یک روز ختم نشود؛ چراکه تداعی یاد و خاطره شهدا باعث می‌شود جوانان راه آنها را ادامه دهند.
فرمانده توپخانه لشکر ۲۸ استان کردستان در دوران دفاع مقدس در مورد رزمندگان کُرد و کردستان در دوران جنگ می‌گوید: به علت وجود برخی از ناآرامی‌های داخل استان کردستان در زمان حمله صدام به کشور، دسترسی به مرزها مقدور نبود. بنابراین ۸ ماه پس از شروع جنگ تحمیلی سربازان به مرزهای مشترک استان با عراق رسیدند و در این مدت نیروهای عراقی کل ارتفاعات و مرزهای استان را که از نظر نظامی اهمیت بسیار بالایی داشت، تصرف کرده بود. مردم و جوانان کردستانی مظلومانه بی‌صبرانه و پا به پای مسئولان و جوانان ایران در جبهه‌های جنگ حضور پررنگی داشتند و نام کردستان را به اوج رساندند، طوری که مقام معظم رهبری در سفر پرخیر و برکت خود به استان، کردستان را استانی فرهنگی، محل مجاهدت‌های خاموش و فداکاری‌های بزرگ دانستند.
- برگزاری ۵۰۰ برنامه در هفته دفاع مقدس
رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس کردستان با تشریح عملکرد این نهاد در راستای تکریم و یادواره شهدای دفاع مقدس می‌گوید: امسال با شعار «ما پیروز هستیم» در هفته دفاع مقدس، بیش از ۵۰۰ برنامه جهت بزرگداشت این هفته در استان برنامه‌ریزی شده است. سردار «ذبیح‌الله مالکی» ادامه می‌دهد: دیدار اعضای ستاد بزرگداشت این هفته و جمعی از فرماندهان با نماینده ولی فقیه در استان، رژه نیروهای مسلح، حضور در گلزار شهدا و عطرافشانی مزار شهدای دفاع مقدس، دیدار با خانواده شهدا و حضور فرماندهان در نمازجمعه و سخنرانی آنها پیش از خطبه‌های نمازجمعه از جمله برنامه‌های این هفته است.
وی اظهار می‌کند: امسال ۵۰ عنوان کتاب در حوزه دفاع مقدس به چاپ رسیده که در قالب نمایشگاهی در سراسر استان در اختیار مردم قرار خواهد گرفت. رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس کردستان یادواره شهدای روستای نشور و تجلیل از پیشکسوتان دوران دفاع مقدس را از دیگر برنامه‌های بزرگداشت این هفته عنوان می‌کند و می‌افزاید: ۶ هزار و ۷۲۵ پیشکسوت دوران دفاع مقدس در استان کردستان زندگی می‌کنند که بیشترین تعداد آنها با ۲ هزار و ۹۰۰ نفر در شهرستان سنندج ساکن هستند و علاوه بر آن ۳۴ شهید گمنام در کردستان وجود دارد. مالکی با اشاره به باغ‌موزه دفاع مقدس در استان می‌افزاید: زمین مورد نیاز برای این مجموعه فراهم شده است و انتظار داریم در ردیف بودجه ملی قرار گیرد و کار احداث آن آغاز شود.
نظر شما