قدمت و اهمیت شهر و شهرنشینی، اندیشمندان همه قرون و اعصار را واداشته تا بر جنبه‌های مختلف جسم و روح شهر همت گمارند و بکوشند تا قانونمندی‌های زندگی شهری را دریابند و بر پایه یافته‌های خود به طراحی و برنامه‌ریزی شهری دست یازند و برای چالش‌های شهر و شهرنشینی چاره‌جویی کنند تا از این رهگذر، مدیریت شهری را در جهت فائق‌آمدن بر مشکلات سیستم شهری، یاری رسانند.
ترافیک، آلودگی هوا، بیماری‌های ریوی و اعصاب و سفرهای وقت‌گیر درون‌شهری از معضلات زندگی در کلان‌شهرهاست.
با پیدایش فناوری اطلاعات و ارتباطات، راه‌کار تازه‌ای برای حل این معضل به وجود آمد.
راهکاری که عبارت بود از ارتباطات دور و استفاده از سرویس‌های شهری و دولتی از طریق اینترنت و به عبارتی «شهرالکترونیک».
براین اساس دیرزمانی است که زمزمه‌هایی مبنی بر راه‌اندازی شهرهای الکترونیکی در ایران شنیده می‌شود ولی این طرح هنوز جامه عمل نپوشیده است.
با پیدایش فناوری نوین اطلاعات و ارتباطات، جامعه به سوی عصر جدیدی به نام جامعه اطلاعاتی سوق داده شده است.
ورود فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی گوناگون مانند اینترنت با تمامی کاربردها و تأثیراتش با قدرت رو به رشد، جای خود را در بطن زندگی مردم و جوامع به‌طور افسار گسیخته‌ای باز کرده و همچنین، نگرش جدیدی در عرصه‌های مختلف خلق کرده است.در این راستا جامعه شهری ما ساز و کاری نوین یافته و بر بستری به اصطلاح فناوری الکترونیک سوار شده است.
ابعاد توسعه شهروند الکترونیک
امروزه استفاده از ابزارهای الکترونیکی به جزئی از زندگی روزمره مردم تبدیل شده و شهروندان الکترونیکی اعم از همه افراد جامعه در هر رده شغلی و اجتماعی، می‌کوشند در عصر اطلاعات، شهروندی موفق، پویا و فعال باشند، بنابراین همگی به صرافت فراگیری مهارت‌های لازم برای تبدیل به یک شهروند الکترونیکی افتاده‌اند، زیرا برای زندگی در شهر الکترونیکی، نیازمند استفاده از ابزارهای آن هستند و به همین خاطر ایجاد زیرساخت مناسب برای دسترسی همگان به منابع اطلاعاتی و به خصوص اینترنت، امکان ارائه خدمات یکپارچه و گسترده به صورت الکترونیکی به مردم و مهارت لازم برای استفاده از این زیرساخت‌ها که همان شهروند الکترونیکی است، ضرورتی انکارناپذیر به نظر می‌رسد.
بنابراین، شهرهای الکترونیکی باید زیرساخت‌های مورد نیاز برای زندگی در هزاره سوم را به صورت یکپارچه داشته و کشورها با توجه به موقعیت اقتصادی این شرایط را حاکم کنند. در این میان سازمان الکترونیکی که وظیفه خدمت‌رسانی به شهروندان را دارد، باید بتواند خدمات خود را از طریق بستر الکترونیک به شهروندان ارائه دهد.
به‌واقع، شهری که این خدمات در سازمان‌های آن استقرار یابد، شهر الکترونیکی محسوب می‌شود.
نکته مهمی که باید درباره شهروند الکترونیکی به آن پرداخت، استفاده بهینه مردم از این خدمات است. امروزه در دنیا، آموزش‌های مختلفی برای شهروند الکترونیکی تعریف شده، اما با این وجود، مقوله شهروند الکترونیکی درصورتی قابل اجراست که به‌عنوان اقدامات نخست و متناسب با آن، به آموزش استادانی در این خصوص پرداخته و به فراخور حال هر سازمان و ارگانی برای الکترونیکی‌شدن، گام برداشته شود.
افزایش نفوذ اینترنت و سرمایه‌گذاری در زیرساخت ICT از بسترهای مهم شهر الکترونیکی است.
گسترش خدمات الکترونیکی و تربیت افراد مستعد در این زمینه، از زیرساخت‌های الکترونیکی محسوب می‌شوند که بسترهای مطلوبی برای کسب و کار ایجاد می‌کنند.
توسعه سرویس‌های جدید الکترونیکی در قالب شهر مجازی به همراه زیرساخت‌های مناسب، پیشرفت و ایجاد اشتغال را به‌دنبال داشته و جامعه را به سمت جامعه دانامحور رهنمون می‌سازد.
شهر الکترونیک، نیاز کلانشهرها
دیرزمانی است شهر و شهرنشینی همراه با معضلات کلانشهرها بخصوص تهران عجین شده و رشد فزاینده ابعاد شهرنشینی و شکل‌گیری مقیاس‌های جدیدی از رشد شهری را طی دهه‌های اخیر سبب شده و همین مسئله، شهر و شهرسازی معاصر را با چالش‌های جدیدی مواجه ساخته است.
عمده‌ترین این چالش‌ها، مجموعه معضلاتی است که با سرعتی چشمگیر در حال توسعه و ریشه‌دوانی در لایه‌های بنیادین زندگی شهروندان است و همواره موقعیت خود را استحکام بخشیده تا جایی که هر معضل موجب رشد دیگری شده و مجموعا بستر چالش‌های بسیاری را برای شهروندان مهیا می‌سازد.
به‌عنوان مثال ترافیک به افزایش آلودگی هوا، آلودگی هوا به افزایش بیماری، بیماری به افزایش تقاضا برای درمان و متعاقب آن، افزایش سفرهای درون شهری و در نتیجه افزایش ترافیک می‌انجامد، بنابراین هر کدام از این معضلات، زنجیره چالش‌های فراوانی را در سیستم شهری و به تبع آن، مدیریت شهری پدید می‌آورند.
در دنیای امروز، آدمی خسته از گشت و گذار عادی و زندگی در کلانشهرهایی مملو از آلودگی‌ها، شلوغی‌ها، معطلی‌ها و خستگی‌ها، در جست و جوی مجالی است که جلوه‌های نشاط و سرزندگی را بازیابد.
یکی از ابزارهای جدیدی که کشورهای پیشرفته برای حل یکپارچه معضلات شهری و به تبع آن، فراهم‌آوردن آرامش و آسایش برای شهروندان خود، به آن روی آورده‌اند، فناوری اطلاعات است که با بکارگیری ظرفیت‌های مجازی خود به انتقال سریع اطلاعات می‌پردازد، اطلاعاتی که یکی از اصلی‌ترین عوامل بوجود‌آورنده سفرهای درون شهری و لاجرم، ایجاد ترافیک‌های سرسام‌آور هستند.
این یکی از کوچکترین توانمندی‌های فناوری اطلاعات در ایجاد بسترهای لازم در تسهیل فعالیت‌های شهری است که در شرایط ایده‌آل می‌تواند پدیده‌ای به نام شهر الکترونیک را خلق کند.
چنین شهری، نتیجه برنامه‌ریزی استراتژیک شهری برای کنترل و مدیریت زمان، جابه‌جایی جمعیت و خدمات عمومی در شهر است که بالطبع، افزایش چشمگیر سرعت، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، امنیت و رضایتمندی اجتماعی به نفع شهروندان را به‌دنبال خواهد داشت.
یکی از معضلات سیستم شهری، استفاده گروهی خاص از اطلاعات حوزه‌های گوناگون شهری و به تبع آن، برخورداری از رانت‌های مربوطه است که در جامعه برخوردار از سیستم الکترونیکی منسجم و هدفمند، چنین چالش‌هایی رنگ باخته و جای خود را به عرصه‌ای عدالت محور می‌دهد.
بنابراین، شهرالکترونیک تحقق شعار مردم‌مداری و عدالت اجتماعی را به ارمغان خواهد آورد.
از آنجاکه همواره عواملی متسامح و متساهل در سیستم شهری با قصور در وظایف خود، چهره مدیریت شهری را مخدوش می‌کنند، لذا شهرالکترونیک به مثابه بازوی توانمند و دقیق نظارتی، مدیریت شهری را قادر می‌سازد تا عملکرد زیرمجموعه‌های خود را نظاره و درصدد پالایش بخش‌های ناهمگون و ناسالم برآید.
شهروند الکترونیک، لازمه شهر الکترونیک
دنیای امروز معتقد است: شهروند الکترونیک کسی است که از حداقل دانش لازم در رابطه با مفاهیم پایه ICT، حداقل توانایی لازم در بهکارگیری سیستم عامل ویندوز و مایکروسافت، توانایی کافی برای برقراری ارتباط با اینترنت و وب جهانگستر، مبادله پیامهای الکترونیکی از طریق فناوری پست الکترونیکی، توانایی کافی برای یافتن اطلاعات مورد نیاز با انجام جستجوهای مؤثر در وب، مقابله با پیامدهای منفی و بدآموزیهای احتمالی اینترنت و استفاده از کاربردهای مثبت این فناوری، یافتن اطلاعات راجع به نحوه انجام کارهای مختلف از طریق اینترنت، تکمیل فرمهای آنلاین اینترنتی و انجام کارهای روزمره مختلف از طریق اینترنت برخوردار باشد.
با توجه به این تعاریف، امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان، اغلب شهروندان در حال تبدیل به شهروند الکترونیکی هستند و در کشور ما نیز تا چند سال دیگر شهروندان مجبورند شهروند الکترونیک باشند.
بنابراین تحقق شهر الکترونیک، نیازمند برخورداری شهروندان الکترونیک است.
