راه‌اندازی پردیس‌های دانشگاهی با اهدافی نظیر افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو، تنوع‌بخشی در آموزش عالی، ترغیب بازگشت دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در خارج کشور و همچنین پذیرش غیرایرانی‌های داوطلب آموزش عالی، بیش از ۸ سال است که بر اساس مصوبه شورای گسترش آموزش عالی مورد پیگیری قرار گرفته‌اند که دانشگاه‌هایی نظیر دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه شهیدبهشتی و ... از پیشگامان راه‌اندازی این پردیس‌ها هستند.
مرجع قانونی راه‌اندازی این پردیس‌های دانشگاهی بر اساس اسناد بالادستی، به قانون برنامه پنجم توسعه برمی‌گردد؛ به طوری که پردیس‌ها در راستای ماده ۲۰ قانون برنامه پنجم توسعه مبنی بر لزوم تاسیس شعبه‌های دانشگاه‌ها در شهر محل استقرار دانشگاه مادر یا دیگر شهرها و مناطق آزاد داخل و خارج کشور به صورت خودگردان از سوی دانشگاه‌های دولتی تاسیس شده‌اند.
این دانشگاه‌ها بیشتر مناطق آزاد تجاری و مناطق ویژه را به عنوان محلی مناسب برای راه‌اندازی پردیس‌های دانشگاهی که به پردیس بین‌الملل معروف شده‌اند در نظر گرفتند. با این حال که انتظار از عنوان پردیس‌های بین‌الملل، تلاش برای پذیرش دانشجوی غیرایرانی است اما در مصوبات شورای گسترش آموزش عالی آمده است که نیمی از ظرفیت پذیرش این پردیس‌ها به دانشجویان بومی اختصاص پیدا می‌کند. اینکه این پردیس‌های خودگردان که دانشجویانش شهریه‌پرداز هستند تا چه اندازه در تحقق مأموریت‌ها و اهداف مورد انتظار موفق بوده‌اند، محل بحث در میان ناظران آموزش عالی است.
در همین راستا گفت‌وگویی با دکتر زهرا امام جمعه استاد پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران و رئیس پردیس ارس دانشگاه تهران در زمینه میزان تحقق اهداف این پردیس انجام شد.
- همشهری آنلاین: پردیس ارس دانشگاه تهران تقریبا در اوایل ریاست دکتر نیلی با توقف پذیرش دانشجو مواجه شد و از سوی ناظران آموزش عالی چه در آن زمان و چه در حال حاضر عنوان می‌شود که پردیس‌های بین‌الملل از اهداف خود بخصوص پذیرش دانشجوی بین‌المللی دور مانده‌اند. این وضعیت درباره پردیس ارس چگونه است؟
دکتر زهرا امام جمعه، رئیس پردیس ارس دانشگاه تهران: ابتدا اشاره‌ای به پیشینه‌ای که عنوان کردید داشته باشیم. دکتر نیلی رئیس دانشگاه تهران در اواخر سال ۱۳۹۳ نظرشان بر این بود که پردیس‌های کیش و ارس دانشگاه تهران از مأموریت‌های خود انحراف داشته‌اند؛ به همین خاطر در سال ۱۳۹۴ تصمیم گرفته شد که پذیرش دانشجو در پردیس ارس متوقف شود و دانشگاه برای آماده‌سازی زیرساخت‌ها جهت پذیرش دانشجوی بین‌المللی در این پردیس تلاش کند. در بررسی وضعیت فعالیت پردیس ارس مشاهده کردیم که در سال ۱۳۹۶ تنها یک دانشجوی غیرایرانی در این پردیس ثبت‌نام کرده است که آن یک نفر هم هیچ کدام از واحدها را در جلفا که محل اصلی استقرار پردیس ارس است نگذرانده و واحدهای درسی را در تهران گذرانده بود.
برای اینکه پردیس ارس در داخل ریل قرار گیرد و انحراف از ماموریت‌ها در این پردیس دانشگاهی جبران شود، نیازمند اقدام‌های چندجانبه‌ای بود. از این رو، مذاکره با سازمان منطقه آزاد ارس برای جلب نظر و حمایت آنها جهت فراهم ساختن زیرساخت‌ها از سال ۹۴ شروع شد، تا اینکه در سال ۹۶ جرقه‌هایی بروز کرد که نشان می‌داد منطقه آزاد ارس تمایل دارد شعبه‌ای از دانشگاه تهران در این منطقه دایر باشد. به این ترتیب، زمینی از سوی منطقه آزاد به دانشگاه تهران فروخته شد و این توافق حاصل شد که در آن زمین، ساختمانی توسط منطقه آزاد ارس برای پردیس ارس دانشگاه تهران احداث شود و پس از ۱۰ سال فعالیت دانشگاه تهران در این منطقه، آن ساختمان به دانشگاه تهران فروخته شود.
با پیشرفت مذاکرات، دانشگاه تهران از سال ۹۶ البته بدون اینکه ساخت‌وسازی در زمین خریداری شده شروع شود، فعالیت خود را از سر گرفت و نسبت به پذیرش دانشجو اقدام کرد تا مسئولان منطقه آزاد هم در زمینه انجام تعهدات و توافق‌های صورت گرفته، با دلگرمی بیشتری اقدام کنند.
اقدام دیگری که صورت گرفت، تعدیل برخی مقررات بود. بر اساس مقررات، اتباع غیرایرانی اجازه ندارند در مناطق آزاد سکونت پیدا کنند این درحالیست که دانشجوی غیرایرانی چاره‌ای ندارد که در محل تحصیل ساکن باشد. در آغاز مسئولیت در پردیس ارس، این موضوع را به رئیس دانشگاه تهران گزارش دادیم و دانشگاه تهران با وزارت اطلاعات رایزنی کرد و محدودیتی که درباره سکونت اتباع غیرایرانی در مناطق آزاد وجود داشت در سال ۹۷ برای دانشجویان منتفی شد. بنابراین در عمل، دو پردیس ارس و کیش دانشگاه تهران یکسال است که موقعیت دارد نسبت به پذیرش جدی دانشجوی غیرایرانی اقدام کند.
- با توجه به اقدام‌هایی که صورت گرفته است آیا تغییری در علاقمندی داوطلبان غیرایرانی آموزش عالی برای تحصیل در پردیس بین‌المللی ارس ایجاد شده است؟
طی یکسال اخیر با توجه به پتانسیل مناسب منطقه آزاد ارس، تعداد دانشجویان غیرایرانی پردیس ارس به ۹۳ نفر رسید که این دانشجویان از کشورهای عراق، سوریه، یمن و آذربایجان در این پردیس دانشگاهی مشغول به تحصیل شده‌اند. برنامه داریم تا پایان سال آتی تحصیلی، ۲۰۰ دانشجوی غیرایرانی در پردیس ارس داشته باشیم.
به منظور زمینه‌سازی برای افزایش تعداد دانشجویان غیرایرانی پردیس ارس، تفاهم‌نامه با دو دانشگاه ترکیه در راستای پذیرش دانشجوی مشترک منعقد شده است که در حال حاضر پیگیر تصویب دوره‌های مشترک به زبان انگلیسی در مقاطع کارشناسی ارشد صنایع غذایی و MBA در دانشگاه تهران و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هستیم.
البته تمرکز پردیس ارس به منظور جلب نظر غیرایرانی‌های داوطلب تحصیلات دانشگاهی، بیشتر بر روی بازار کشور عراق است؛ هم از این جهت که رفت‌وآمد عراقی‌ها به ایران زیاد است و هم اینکه وزارت علوم از این رویکرد حمایت و تشویق می‌کند و بورس می‌دهد. در زمینه برنامه‌ریزی بر روی بازار داوطلبان آموزش عالی در کشورهای همسایه، موقعیت جغرافیایی ارس به عنوان یک اصل مورد توجه است. از این رو، کشور آذربایجان و کشورهای تازه استقلال یافته حوزه قفقاز به جهت راحتی رفت‌وآمد در کانون تبلیغات قرار دارند. به همین اندازه، در کشورهای عرب‌زبان اعم از عراق، سوریه و یمن نیز تبلیغ می‌کنیم.
همچنین با دانشگاه ملی گرجستان نیز به تفاهم‌های خوبی رسیده‌ایم که اگر تفاهم‌نامه برای پذیرش دانشجوی مشترک با این دانشگاه منعقد شود، این دوره‌های مشترک را در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری برگزار خواهیم کرد.
وزارت آموزش عالی عمان نیز علاقمند است که دانشگاه تهران در این کشور نسبت به راه‌اندازی شعبه‌ای اقدام کند و سفیر عمان نیز این موضوع را تایید می‌کند. همچنین تقاضای جدی از سوی گرجستان وجود دارد که شعبه‌ای از دانشگاه تهران در این کشور راه‌اندازی شود و برای راه‌اندازی و پیشبرد دوره‌های دکتری در دانشگاه‌های این کشور نیازمند به حمایت و همکاری ایران هستند. پردیس ارس دانشگاه تهران آمادگی دارد که جهت پاسخگویی به این تمایلات، به دانشگاه تهران کمک کند.
- از بعد داخلی، بعضا مطالبی درباره فاصله کیفی پردیس‌های بین‌الملل با پردیس مرکزی دانشگاه تهران - با وجود شهریه‌های سنگینی که پردیس‌ها دریافت می‌کنند - عنوان می‌شود؛ همچنین این طرز تلقی که پردیس‌های بین‌الملل به محلی برای تحصیل افراد شاغل و درگیر که می‌خواهند تحت لوای برند دانشگاه تهران درس بخوانند اما نمی‌توانند در دوره‌های روزانه قبول شوند، نیز مطرح است. مواجهه سرکار با این نوع طرز تلقی از عملکرد پردیس‌های بین‌الملل چگونه است؟
پردیس‌ها به لحاظ کیفیت خدمات آموزشی و پژوهشی که ارائه می‌کنند تفاوتی با پردیس مرکزی ندارند چون پردیس‌های دانشگاه تهران اعم از پردیس‌های کیش، ارس و البرز، گروه‌های جداگانه‌ای ندارند و گروه مادر در دانشگاه تهران به لحاظ تامین عضو هیات علمی به این پردیس‌ها سرویس می‌دهد. بنابراین پردیس‌ها استادی تحت استخدام خود ندارند و اساتید گروه‌های مادر در دانشگاه تهران که در دوره‌های روزانه تدریس می‌کنند، به پردیس‌ها هم اعزام می‌شوند و تدریس می‌کنند. قوانین دانشگاه تهران که برای دانشجویان روزانه دانشگاه تهران حکمفرماست برای دانشجویان پردیس‌ها نیز جاری است.
با وجود اینکه در کیفیت اساتیدی که در گروه‌های مادر دانشگاه تهران و پردیس‌ها تدریس می‌کنند هیچ تفاوتی وجود ندارد اما اذعان می‌کنم دانشجوی ورودی پردیس‌ها به لحاظ کیفی با دانشجوی ورودی پردیس مرکزی فاصله دارد. با این حال، دانشجویان شاغل به تحصیل در پردیس‌ها موظف هستند برای فارغ‌التحصیلی، خود را به حداقل استانداردهای مدنظر دانشگاه تهران برسانند در غیر اینصورت هرگز نمی‌توانند فارغ‌التحصیل شوند.
هر چند برخی از دانشجویان پردیس‌ها از افرادی هستند که یک وقفه تحصیلی بین مقطع فعلی با مقطع تحصیلی قبلی خود دارند یا شاغل هستند، اما تجربه نشان داده است که این دانشجویان بسیار بهتر از دانشجویانی هستند که وقفه تحصیلی نداشته‌اند. چون دانشجویانی که وارد بازار کار شده‌اند دقیقا می‌دانند مشکل و مسئله چیست و زیر و بم جامعه کاری خود را می‌شناسند و چه بسا که اغلب آمده‌اند تا برای آن مشکلی که در طول سال‌ها تجربه‌شان شناسایی کرده‌اند راه حل پیدا کنند. این افراد موضوع‌های پایان‌نامه خیلی بهتر و کاربردی‌تری انتخاب می‌کنند و بیش از آنکه مقاله‌محور باشند مسئله‌محورند. هر چند که این دانشجویان مسئله‌محور هم ناچار هستند برای رعایت استانداردهای دانشگاه تهران، حتما مقاله هم داشته باشند. ناگفته نماند که اداره کردن کلاس‌های این دانشجویان خیلی سخت‌تر است؛ فرض کنید کلاسی که استاد حقوق حاضر می‌شود و سه قاضی کارکشته هم دانشجوی آن کلاس باشند.
- باز هم از بعد داخلی، وضعیت گرایش بومی‌ها در زمینه گرایش به تحصیل در پردیس ارس دانشگاه تهران چگونه است؟
در حال حاضر ۳۰ درصد جمعیت دانشجویی پردیس ارس دانشگاه تهران مربوط به استان آذربایجان شرقی است و حدود ۲۰ دانشجویان این پردیس از استان‌های همجوار نظیر آذربایجان غربی، اردبیل و کردستان هستند. بنابراین نیمی از دانشجویان پردیس ارس در آذربایجان شرقی و استان‌های همجوار ساکن هستند. در بررسی ترکیب دانشجویان پردیس ارس، یک نکته جالب وجود دارد که تعدادی از دانشجویان از قشم و چابهار در پردیس ارس ثبت‌نام کرده‌اند.
- یکی از فرصت‌هایی که حضور پردیس ارس دانشگاه تهران برای منطقه شمالغرب کشور بخصوص آذربایجان شرقی می‌تواند داشته باشد، تربیت نیروی متخصص بر اساس نیازهای آن منطقه است. آیا اقدامی جهت راه‌اندازی رشته‌های جدید در راستای حل مشکلات منطقه صورت گرفته است؟
برای ایجاد رشته‌های جدید در پردیس‌های بین‌الملل، قوانین بسیار دست و پاگیری وجود دارد؛ به طوری که اجازه نداریم رشته‌ای که در پردیس مادر نیست را اجرا کنیم. از همین رو وقتی با کشورهای همجوار نظیر ترکیه وارد مذاکره می‌شویم در زمینه پذیرش دانشجوی مشترک در رشته‌های بین رشته‌ای دایر در آنجا محدودیت خواهیم داشت. به عنوان نمونه در دانشگاه‌های ترکیه رشته‌های بین رشته‌ای نظیر مهندسی داروسازی، تغذیه‌درمانی یا رشته‌هایی بین روباتیک و پزشکی دایر هستند که علاقمند به پذیرش دانشجوی مشترک در این رشته‌ها هستیم اما چون بعضا این رشته‌های بین رشته‌ای در پردیس مادر دانشگاه تهران دایر نیستند، پردیس‌های بین‌الملل هم نمی‌توانند به سمت دایر کردن آنها و پذیرش دانشجو در آنها بروند. پس این ایده را کنار گذاشته‌ایم.
نظر شما