شوش شهری است که خانه و اداره‌های امروزی‌اش درست در جوار کاخ‌ها و سکونتگاه‌های اهالی باستانی‌اش بنا شده. در این شهر با طی یک فرعی از خیابان اصلی می‌شود، پا به شوشی گذاشت که پایتخت عیلامی‌ها و هخامنشیان بوده؛ این است که آدم حتی توی خیابان‌های آسفالت‌شده شوش باید نرم و آهسته قدم بردارد... .
بد نیست بدانید
شوش عیلامی به جز پایتخت، کانون عبادی عیلامیان هم به حساب می‌آمده.
در اکتشافات باستان‌شناسی، آثار بسیار زیادی از شوش به دست آمده که بهترین و ارزشمندترین نمونه‌های هنر و صنعت آن دوران به حساب می‌آیند؛ نمونه‌اش هم پیکر طلایی خدایان عیلامی یا جام‌های منقوش به تصاویر حیوانات سمبلیک و زیبای شوش است که حالا توی ویترین‌های موزه لوور به‌سر می‌برند.
معبد چغازنبیل و آثار مکشوفه‌اش که در 35 کیلومتری شوش به وسیله آندره گدار از زیر خاک بیرون آمده، اوج درخشش تمدن عیلام به حساب می‌آید.
استفاده از چرخ در ابعاد بزرگ، ایجاد شکاف‌های موازی که اولین نمونه‌های ریل‌اند و اولین تصفیه‌خانه جهان، از ابتکارات نیاکان عیلامی ماست.
علاقه و رابطه هخامنشیان و عیلامی‌ها باعث شد بعد از افول عیلامی‌ها، شوش همچنان به مدت 4 قرن پایتخت ایران باقی بماند.
با شکست آریوبرزن از اسکندر و حمله ویرانگرش به ایران، دیگر شوش هرگز آن عظمت و شکوه گذشته را باز نیافت.
جریان 3 رودخانه کرخه، دز و شاور ـ که منبع عظیم آب برای کشاورزی‌اند ـ در محدوده شهرستان شوش هم، قسمتی از تاریخ پروپیمان شوش است.
به دستور اردشیر دوم در غرب رودخانه شاور، کاخی سنگی به سبک معماری هخامنشی برپا شد که حالا به نام کاخ شاور معروف است اما حیف که سال‌هاست گردشگران به اسم مرمت و آماده‌سازی از دیدن آن محروم‌اند.
شوش را به همراه تمام آثار باستانی‌اش می‌توانید در شمال غربی خوزستان و بر سر راه
اهواز- خرم‌آباد ببینید.
شیری لعاب‌دار
این شیر لعابی به‌عنوان یک نقش برجسته 2500 ساله، زیادی پیشرفته و زیباست. دیوارهای کاخ داریوش در شوش، زمانی پر از این حیوانات افسانه‌ای، سربازهای به خط ایستاده جاویدان و صحنه‌های شکار بوده. نمونه سنگی این نقوش را می‌توانید در تخت جمشید ببینید.
مقبره جهانیان
اگر آن نشان بالای هرم خاکی رنگ یا کبوترهای توی عکس نبودند، شاید برای خیلی از ماها حدس‌زدن اینکه این حجم پله‌ای مخروطی‌شکل، یک گنبد است، مشکل می‌شد. این شکل از گنبدها که معمارها به‌شان «ارچین» می‌گویند، بیشتر در جنوب و شمال کشور به چشم می‌خورند؛ این یکی متعلق به مقبره دانیال نبی است. دانیال از پیامبران صاحب کتاب بنی اسرائیل بود که 7 قرن پیش از میلاد همراه یهودیانی که به اسارت بابلی‌ها درامده بودند، به بین‌النهرین و سپس به شوش آمد.
زیگورات چغازنبیل
عیلامی‌ها به هر کسی اجازه نزدیک‌شدن به این معبد آجری را نمی‌دادند. 3200 سال‌پیش، یا باید اونتاش گال ـ پادشاه عیلام ـ می‌بودی یا یک روحانی بلند پایه تا اجازه عبور از 3حصار شهر دوراونتاش و نزدیک‌شدن به معبد را داشته باشی. آن موقع این معبد 5 طبقه داشت و مکعب پنجم در‌واقع برای عبادت رب‌النوع «اینشوشیناک» ساخته شده بود. زیگورات چغازنبیل حالا با همین 2 طبقه آجری، سالم‌ترین معبد از نوع زیگورات است.
کاخ آپادانا
اینها باقیمانده کاخ آپادانای داریوش هستند؛ البته به جز اینها، برای ما یک پلان از کاخ و مقداری هم آجر لعاب‌دار به جا مانده. کاخ آپادانا را در واقع اسکندر، ژاک دومرگان و بی‌توجهی‌های ما به این حال و روز انداخته‌اند. کاخ زمستانی داریوش که شامل تالار بارعام، کاخ پذیرایی، حرمسرا و 3 حیاط مرکزی می‌شده، بزرگ‌ترین ویرانی‌اش را 320 سال پیش از میلاد مسیح تجربه کرده. اسکندر مقدونی با حمله‌اش به ایران، فقط خرابه‌های این کاخ را به‌جا گذاشت؛ هرچند آنچه بر سر کاخ نشینان هخامنشی آمد، آن‌قدرها بهتر از بلایی که سر دیوارها و ستون‌های کاخ آمد، نبود.
مقبره دعبل خزایی
صاحب این ضریح همان شاعری است که پیراهن امام رضا(ع) به‌عنوان صله نصیبش شد؛ شاعر شیعه مذهب عهد عباسیان که شعرهایش را در مدح و رثای اهل بیت می‌سرود. دعبل خزایی حالا یک مقبره با شکل و شمایلی عجیب و غریب در مرکز شهر شوش دارد؛ مقبره‌ای که ظاهرا معمارش سعی داشته تا با الهام از گنبدهای هرمی، گنبدی مدرن و نو طراحی کند.
قلعه شوش
سال‌هاست که یک قلعه ذوزنقه‌ای شکل با قیافه قرون وسطایی درست بر بلندترین نقطه شوش جا خوش کرده. سال1265 که ژاک دومرگان مثل خیلی از هموطن‌های فرانسوی‌اش برای اکتشاف آثار باستانی، گذرش به شوش افتاد، طرح ساخت قلعه شوش را برای اسکان همراهان‌اش و نگهداری آثار باستانی کشف‌شده، داد. بعد از گذشت بیش از 100 سال از تاریخ ساخت قلعه شوش یا آکروپل، هنوز درهای بسته‌ای در قلعه وجود دارد که پشتشان آثار بسیاری از دوره‌های مختلف تاریخ ایران انبار شده. به قول راهنمای قلعه می‌شود با آنها دو تا موزه ایران باستان دیگر هم راه‌انداخت.
