ایران جزو پنج کشور نخست جهان در تثبیت ماسه‌های روان است

به گزارش ایرنا، فرهاد سرداری گفت: این امر سبب شده تا از تجربیات مفید ایران برای برخی کشورهایی مانند اردن و تعدادی از کشورهای آفریقایی استفاده شود.

وی افزود: برای کنترل فرسایش بادی به ویژه تثبیت ماسه‌های روان، فعالیت‌های گسترده‌ای در زمینه بیولوژیک مانند نهال‌کاری، بذرکاری، بذرپاشی و اقدامات فیزیکی و شیمیایی مانند مالچ‌پاشی انجام شده است.

وی تصریح کرد: در حدود نیم قرنی که از آغاز این فعالیت‌ها در ایران می‌گذرد، اقدامات اجرایی مقابله با بیابان‌زایی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور منجر به ایجاد بیش از دو میلیون هکتار جنگل دست کاشت در مناطق بیابانی کشـور شده است.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری اضافه کرد: مالچ‌پاشی از جمله اقدامات مهمی است که از پنج دهه پیش در زمینه کنترل فرسایش بادی و تثبیت ماسه‌های روان در کشور صورت گرفته است، البته این اقدام زمانی در دستور کار قرار خواهد گرفت که امکان اجرای سایر عملیات اصلاحی و احیایی به تنهایی میسر نبوده و امکان استقرار پوشش گیاهی به دلیل شدت فرسایش بادی فراهم نباشد.

وی گفت: مالچ‌پاشی در اراضی در حال فرسایش بادی شدید، حفاظت و ممانعت از ورود ماسه و حفاظت از جاده‌ها، راه‌آهن، فرودگاه‌ها، مراتع، قنوات، تاسیسات نظامی، روستاها و شهرهایی که مورد هجوم ماسه‌های روان هستند، انجام می‌شود و بسیار موثر است؛ بکارگیری از این روش از بروز خسارت‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری می‌کند.

به گفته وی، بر اساس مطالعات انجام شده، مساحت مناطق تحت تاثیر و کانون‌های بحرانی فرسایش بادی کشور بیش از ۳۰ میلیون هکتار است که وسعت کانون‌های بحرانی فرسایش بادی بیش از ۹ میلیون هکتار برآورد شده و بیش از ۳۰ درصد از این سطح، کانون بحرانی درجه یک است.

سرداری یادآور شد: آخرین تحقیقات صورت گرفته از سوی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور نشان می‌دهد که مساحت ماسه‌زارهای کشور بالغ بر ۴ میلیون و ۷۶۳ هزار و ۱۹۶ هکتار و مساحت مناطق مورد پاشش مالچ کشور ۲۵۶ هزار و ۸۱۴ هکتار است که حدود ۳ درصد از مساحت کانون‌های بحرانی فرسایش بادی کشور و ۴.۵ درصد از مساحت ماسه‌زارهای کشور را به خود اختصاص داده است.

وی ادامه داد: قریب به اتفاق مناطق مالچ‌پاشی شده اکنون به جنگل دست کاشت مناطق بیابانی تبدیل شده و از تنوع زیستی قابل توجهی برخوردار است.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری یادآور شد: ایجاد جنگل دست کاشت مناطق بیابانی پس از مالچ‌پاشی در منطقه غرب کرخه، خوزستان از دیگر اقدامات است که با توجه به شدت خسارت‌های وارده به مناطق زیستی و اقتصادی که بخشی از آن ناشی از وقوع خشکسالی‌های متوالی و تحلیل پوشش گیاهی مناطق است.

وی افزود: در دو سال اخیر با پیش‌بینی‌های انجام شده، امکان اجرای پروژه مالچ‌پاشی پس از قریب یک دهه وقفه اجرای پروژه، در دستور کار سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور واقع و مجموعه اقدامات تا پایان سال جاری منجر به اجرای ۳۳ هزار هکتار مالچ‌پاشی توام با نهال‌کاری خواهد شد.

وی گفت: به تازگی برخی مباحث درباره اثرات منفی مالچ نفتی بر خاک، پوشش گیاهی و جانوری،‌ خسارت‌های وارده به مناطق زیستی مطرح شده است اما هرگونه نقد از مالچ نفتی در تثبیت ماسه‌های روان باید بر پایه تحقیق و یا پژوهش مستند علمی باشد.

مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری افزود: مالچ تنها بر روی تپه‌ها و پهنه‌های ماسه‌ای فعال که تهدیدی برای شهرها، روستاها، مناطق مسکونی، کارخانه‌های صنعتی، خطوط ارتباطاتی ریلی و جادهای، اراضی زراعی، شبکه‌های آبیاری و زهکشی و آلودگی هوا محسوب می‌شوند، پاشیده می‌شود.

وی معتقد است، مالچ‌پاشی به عنوان آخرین راهکار در مناطقی اجرا می‌شود که امکان تثبیت، احیا و اصلاح اراضی ماسه‌زار به شیوه دیگری میسر نبوده و یا بسیار سخت است.

وی افزود: با توجه به متحرک بودن تپه‌های ماسه‌ای فعال، امکان استقرار پوشش گیاهی بدون اتخاذ تمهید مناسب میسر نیست، زیرا از یک سو ممکن است در اثر فرسایش بادی و برداشت ماسه، ریشه گیاهان لخت شده، سپس خشک شود و از سوی دیگر، بر اثر تجمع ماسه در پای گیاهان، گیاهان کاشته شده خفه شوند؛ از این رو لازم است ابتدا تپه‌ها و پهنه‌های ماسه‌ای به وسیله مالچ یا با استفاده از سایر روش‌ها تثبیت شده، سپس نسبت به تثبیت بیولوژیک از طریق کشت گونه‌های بیابانی اقدام کنند.

وی افزود: به منظور تعیین مناطق مستعد مالچ‌پاشی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، نسبت به مطالعات مکان‌یابی و اولویت‌بندی مناطق مورد نظر برای اجرای عملیات مالچ‌پاشی در ۱۳ استان بیابانی کشور اقدام کرده است.

وی گفت: عرصه‌های مالچ‌پاشی شده در مقایسه با عرصه‌های فاقد مالچ، از حیث تعداد و نوع پستانداران، پرندگان، خزندگان و حشرات به شدت متحول شده و همه موارد اشاره شده حاکی از اثرات مثبت حاصل از کاربرد مالچ‌های نفتی است.

وی گفت: مطالعات نیز نشان می‌دهد، استفاده از مالچ‌های نفتی در بیابان‌زدایی و کنترل اثرات مخرب طوفان‌های سهمگین و هجوم شن‌های روان به مناطق مسکونی و کشاورزی و محیط زیست اقتصادی و اجتماعی مناطق محروم استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان و خوزستان تاثیرگذار است.

به گزارش ایرنا، استفاده از مالچ نفتی در تثبیت ماسه‌های روان به دلیل مشکلات ناشی از حرکت ماسه‌های بادی و تپه‌های ماسه‌ای و اثرات سوء آن‌ بر سکونت‌گاه‌های شهری و روستایی، صنایع، خطوط ارتباطاتی، اراضی زراعی، شبکه‌های آبیاری و زهکشی و آلودگی هوا در کانون‌های بحرانی فرسایش بادی کشور، تثبیت تپه‌های ماسه‌ای، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و چنین اقداماتی برای محدود کردن صدمات ناشی از حرکت ماسه‌های بادی دارای تاریخچه‌های طولانی انجام می‌شود.