چهارشنبه ۳ بهمن ۱۳۸۶ - ۱۷:۰۸
۰ نفر

فریبرز بیات: غریبگی و حاشیه‌نشینی زیمل در جامعه‌شنای و بین جامعه‌شناسان بی‌شباهت به زندگی واقعی او نیست.

طرد و انزوای او در جامعه دانشگاهی  با وجود اندیشه‌های عمیق فکری و فلسفی آثار متعدد و نیز مهارت در تدریس دلیلی‌بر این مدعاست‌.

جورج (گئورک) زیمل (1918- 1858) در کنار مارکس، وبر و دورکیم بدون شک یکی از بزرگان و بنیانگذاران برجسته اندیشه جامعه‌شناسی است. با وجود این زیمل کمتر از آنها شناخته شده و آثارش نیز‌  مورد توجه قرار گرفته است.  یکی از دلایل این مسئله شاید آن باشد که زیمل مانند مارکس، وبر  و دورکیم مکتب و پیروانی برای خود ایجاد نکرده که نسل‌های بعدی جامعه‌شناسان بتوانند به ارث ببرند.

ناشناختگی و کم‌توجهی نسبت به زیمل و اندیشه‌های او تا آنجاست که حتی تالکوت پارسونز را در مورد اهمیت اندیشه‌های او به تردید واداشت به طوری که فصل مربوط به زیمل را از پیش‌نویس اثر بزرگ خود «ساختار کنش اجتماعی» حذف کرد.غریبگی و حاشیه‌نشینی زیمل در جامعه‌شناسی و بین جامعه‌شناسان بی‌شباهت به زندگی واقعی او نیست. طرد و انزوای او در جامعه دانشگاهی اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 آلمان و عدم پذیرش او به عنوان عضو هیأت علمی و اکتفا کردن به عنوان  معلم حق‌التدریس، با وجود اندیشه‌های عمیق فکری و فلسفی، آثار متعدد و نیز مهارت در تدریس دلیلی بر این مدعاست.

اما ناشناختگی زیمل و آرای او در جامعه ایران از این هم فراتر می‌رود. قبل از این به جز چند مقاله پراکنده کمتر اثر مستقلی در مورد زیمل به فارسی منتشر شده بود  و دانشجویان جامعه‌شناس مجبور بودند ردپای اندیشه‌های زیمل را به صورت مستقیم و غیرمستقیم در بین خطوط و حاشیه فصول برخی کتاب‌های نظریه‌های جامعه‌شناسی جست‌وجو کنند.

اما سال 86 را باید سال بازشناسی زیمل و اندیشه‌های او در ایران دانست چرا که در این سال اثر جامعه‌شناس شهیر معاصر دیوید فریزبی با عنوان «گئورک زیمل» با 2 ترجمه و به فاصله کمی به فارسی برگردانده شد. ترجمه اول توسط جواد گنجی و از سوی انتشارات گام نو به بازار آمد و کمی پس از آن مترجم کتاب حاضر یعنی شهناز مسمی‌‌پرست نیز ترجمه دیگری از همان اثر ارائه کرد که از سوی انتشارات ققنوس منتشر شد.

و اکنون نیز کتاب «تفسیر در علوم اجتماعی» به همت همین مترجم از سوی شرکت سهامی انتشار به چاپ رسیده است.اما تفاوت کتاب حاضر با اثر قبلی در این است که کتاب قبلی سراسر معرفی ، نقد و تحلیل اندیشه‌های زیمل توسط دیوید فریزبی است ‌ اما این کتاب گذشته‌ از اختصاص فصلی مفصل از کتاب به معرفی و تحلیل افکار وی، حاوی 4 مقاله از خود جورج زیمل است که ما را مستقیم  و بلا واسطه با زیرساخت‌های فلسفی اندیشه‌های او آشنا می‌کند.

فلسفه ایده‌آلیستی، نگاه تاریخی و نگرش‌های متفکرین آلمانی به جامعه و مسائل آن تاثیر شگرفی بر دیدگاه فلسفی وجامعه‌شناختی زیمل گذاشته است. ردپای این تاثیر و تاثیر را در مقالات این کتاب در زمینه فلسفه تاریخ و فهم تاریخی به خوبی می‌توان پی گرفت.
این مقالات به جز مقاله چهارم درباره تاریخ فلسفه، در آخرین سال‌های حیات زیمل نوشته شده‌اند. از همین‌رو بازتاب اندیشه‌های فلسفی او در اوج پختگی محسوب می‌شوند. قرار بوده این مقالات در ویراست چهارم کتاب مسائل فلسفه تاریخ گنجانده شوند. اثری که به گفته ریمون بودن جامعه‌شناس شهیر فرانسوی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و در حکم آیینه‌ای مقعر است که در آن می‌توان مجموعه آثار زیمل را بهتر دید.

در این مقالات، تحلیلی جامع و مفصل از 3 آموزه‌ای که در کتاب «مسائل فلسفه تاریخ» به طور اجمالی شرح داده شده ارائه می‌شود؛ آموزه‌هایی که  تزهای نهایی فلسفه تاریخ زیمل را بیان می‌کنند. در مقاله چهارم با عنوان «درباره تاریخ فلسفه» نیز زیمل آموزه‌های اصلی فلسفه تاریخ خود را در مسئله  فهم قلمرو  خاصی از پدیده‌های تاریخی و تاریخ فلسفه به کار می‌گیرد. امید می‌رود چاپ این کتاب و آشنایی با اندیشه‌های فلسفی زیمل آغازی ‌باشد بر انتشار و آشنایی با سایر آثار و اندیشه‌های او در جامعه ایران به ویژه در زمینه مدرنیته، آزادی و هویت فردی، تراژدی و تضادهای فرهنگ مدرن، فلسفه پول و کلانشهر و حیات ذهنی؛ آثاری که نیاز امروز جامعه ماست و به قول دیوید فریزبی،  زیمل را تا مرتبه «نخستین جامعه‌شناسی مدرنیته» بالا می‌برد. زیرا پیش از او هیچ جامعه‌شناسی کوشش نکرده شیوه‌های زندگی مدرن را در یابد.

کد خبر 42459

پر بیننده‌ترین اخبار ادبیات و کتاب

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز