از نبود اسناد تا پیشنهاد بازنگری

 البته تک‌کلاس‌های کنکوری هم بود که برخی دانش‌آموزان می‌رفتند و در آنها ثبت‌نام می‌کردند. خیلی‌ها به هم جزوه و کتاب‌های تست قرض می‌دادند؛ پسرعمو به دخترعمو؛ پسر دانشجو به دانش‌آموز همسایه و... . تب دانشگاه‌رفتن، داشت داغ می‌شد که یک خبر، آن ‌را داغ‌تر کرد؛ «دانشگاه تهران وسعت می‌یابد؛ اگر نه، یک مرکز دیگر در چیتگر احداث می‌شود.»

همگان خوشحال بودند؛ از اینکه ظرفیت بزرگ‌ترین دانشگاه ایران، افزایش می‌یابد. آن‌زمان کسی با توسعه دانشگاه تهران مخالفتی نداشت. قرار شد شهرداری تهران، به‌عنوان اصلی‌ترین نهاد شهری، پیگیر طرح شود اما تغییر‌وتحول در شهرداری تهران، طرح را به محاق برد. بعدها به‌مرور، دانشگاه‌های جدید احداث شد و ظرفیت بالا رفت...

تا این‌روزها که دیگر کمتر کسی، ملقب به پشت‌کنکوری می‌شود. موضوع توسعه دانشگاه‌ تهران هم لابه‌لای دیگر ماجراها گم شد و هر بار که سر زبان‌ها می‌افتاد، کارشناسان ایراداتی اساسی به طرح وارد می‌کردند. یک‌بار در اواخر دولت هشتم، دولت اجازه فاینانس برای گرفتن وام و تملک بخشی از اراضی را صادر کرد اما آن هم چاره‌ای نشد تا طرح توسعه دانشگاه تهران کلید بخورد.

پس از آن به‌دفعات، این طرح، مطرح شده و بین کارشناسان به بحث و بررسی گذاشته شده است اما به نظر می‌رسد که هنوز گره‌های بسیاری در کار وجود دارد؛ از یک سو دانشجویان می‌گویند که طرح باید در شورای‌عالی شهرسازی و معماری کشور بررسی شود و از سوی دیگر برخی از اعضای شورای شهر تهران معتقدند که اجرای طرح توسعه دانشگاه تهران مساوی‌است با توسعه ساخت‌وساز در محدوده مرکزی شهر. به هر ترتیب مرور اتفاقات و نظرهایی که در مورد طرح توسعه دانشگاه تهران مطرح می‌شود، خالی از لطف نیست و شاید بتواند منجر به تشکیل کمیته‌ای تخصصی با حضور نمایندگان همه نهادهای مسئول شود.

• طرح، نیاز به بازنگری دارد

سال81 بود که دولت وقت، از طریق جذب وام خارجی، ٢٠٠‌میلیون دلار برای پیشبرد طرح توسعه، در اختیار دانشگاه تهران گذاشت و خودش هم بازپرداخت آن‌را بر‌عهده گرفت. از محل همین اعتبارات هم، بخشی از املاک پیرامونی (نزدیک 64درصد املاک مورد نظر) به تملک دانشگاه تهران درآمد؛ اما در سال87 یکباره این پروژه، متوقف و پس از آن به‌دلیل اتمام اعتبارات، عملیات تملک و توسعه، با رکود مواجه شد. حالا چند روزی‌است که نامه‌ای مفصل از سوی 10تشکل دانشجویی برای عباس آخوندی ـ وزیر راه و شهرسازی ـ فرستاده شده تا برای تعیین تکلیف طرح توسعه دانشگاه تهران، دوباره آستین همت بالا زده شود.

دانشجویان در این نامه به چگونگی طراحی این طرح هم انتقاداتی وارد کرده‌اند؛ آنچنان که در بخشی از نامه آمده است: «درحالی‌که روند تهیه و تصویب طرح جدید دانشگاه تهران در پشت درهای بسته صورت گرفته و چندین‌ماه از تصویب ‌آن در کمیسیون ماده۵ گذشته بود، در آذرماه سال گذشته، جلسه‌‌ای در پردیس هنرهای زیبا برگزار شد و این طرح اجمالاً به سمع و نظر اساتید و دانشجویان رسید. پیش از این نشست،

اکثر قریب به اتفاق اساتید و دانشجویان دانشگاه تهران نه‌تنها از محتوای آن، که اساساً از وجود چنین طرحی مطلع نبودند. پس از این جلسه و در پی بروز ابهامات و نگرانی‌‌هایی در مورد طرح جدید، تشکل‌ها و انجمن‌های دانشجویی دانشگاه تهران بارها از مسئولان دانشگاه درخواست کردند که اطلاعات دقیق طرح از سوی این نهاد به‌عنوان کارفرمای طرح، در اختیار همه ذی‌نفعان و عموم مردم قرار گیرد و پاسخگویی لازم درباره ابهامات موجود در طرح، صورت پذیرد.

اما برخلاف انتظار و با وجود درخواست‌های مکرر تشکل‌های مختلف دانشجویی و مردم، این اتفاق تا امروز رخ نداده است. شواهد حاکی از آن است که مشاور و کارفرما لزومی به پاسخگویی و شفاف‌سازی احساس نکرده و تلاش دارند تا از طریق نهادهای تصویب‌کننده و براساس شیوه مرسوم، رفتار کنند».

در این نامه، تشکل‌های دانشجویی احساس نگرانی خود را از موارد آسیب‌زایی که بعضا شنیده می‌شود، ابراز کرده‌اند؛ مثل اینکه گفته می‌شود مرکز فرهنگی شهر تهران به یک مرکز تجاری، اداری و خدماتی تبدیل می‌شود و این اقدام در لوای طرح توسعه دانشگاه تهران صورت می‌گیرد.

با این حساب تشکل‌های دانشجویی (از جمله انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران و علوم‌‌پزشکی تهران، بسیج دانشجویی دانشگاه تهران و تعدادی از انجمن‌‌های علمی) اکنون خواستار بازنگری در طرح هستند.

• تناقض با طرح‌های فرادستی

یک پرده از ابهامات طرح توسعه دانشگاه تهران، به به‌روزشدن آن برمی‌گردد. در واقع طرح، بار دیگر در 22مرداد96 با جزئیات تغییرکرده به کمیسیون ماده5 رفت و در آنجا با نام طرح جدید توسعه دانشگاه تهران تصویب شد. حال بخش مبهم ماجرا این است که بخش‌هایی از طرح جدید با مصوبات شورای‌عالی معماری و شهرسازی مطابقت ندارد.

یکی از اصلی‌ترین بخش‌ها هم به احداث ساختمان‌های 20طبقه ارتباط پیدا می‌کند. ماجرا وقتی جالب‌تر می‌شود که بدانیم موضوع، اساسا با راهبردها و سیاست‌های طرح‌های فرادستی نظیر «طرح حفظ و ساماندهی شهر تهران (مصوب سال ۱۳۷۰)» و «طرح مجموعه شهری تهران (مصوب هیأت دولت در سال ۱۳۸۲)» نیز تناقض دارد.

کاهش تمرکز در شهر تهران، کاهش سفرهای روزانه به مرکز پایتخت و رفع تمرکز از هسته مرکزی از طریق الزام در تقسیم وظایف و انتقال عملکردهای متمرکز در حوزه مرکزی، مواردی‌است که در طرح‌های مذکور به‌شدت بر آن تأکید شده است؛ تا آنجا که در اسناد فرادست، صراحتا به این نکته اشاره شده که باید به برنامه‌های عدم‌تمرکز، عدم‌توسعه دانشگاه‌ها و ایجاد واحدهای جدید در شهر تهران توجه شود.

• از نگرانی‌های اجتماعی و تاریخی تا پیشنهاد انتشار اسناد

در نیمه اول اسفند سال گذشته یک نشست تخصصی درباره طرح توسعه دانشگاه تهران با حضور مسئولان، مجریان، نمایندگان ساکنان منطقه6 و نمایندگان تشکل‌های دانشجویی برگزار شد. خروجی این جلسه با چند سؤال همراه شد: «آیا فقط به ‌خاطر بودجه هزار‌میلیاردی باید طرح اجرا شود؟ چه احتیاجی به توسعه دانشگاه تهران وجود دارد؛ آن هم وقتی که بسیاری از ساختمان‌های موجود در مجموعه دانشگاه، نیمه‌خالی و متروکند؟».

در این نشست الهام فخاری ـ رئیس شورای اسلامی استان تهران و عضو شورای شهر تهران ـ نیز حضور داشت. او اکنون معتقد است که پرداخت تک‌بعدی و از یک ‌زوایه به ماجرا، بی‌بروبرگرد با تبعات سیاسی و اجتماعی همراه خواهد شد. او همچنین می‌گوید که طرح می‌تواند به سرمایه‌های مرکزی شهر صدمه بزند؛ آنگونه که در طرح جامع تهران بر نقش مرکزی میدان انقلاب تا پل حافظ تأکید شده ولی با اجرای طرح، توازن و همنوایی مظاهر فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مرکزی پایتخت، به هم می‌خورد.

فخاری نیز مانند تشکل‌های دانشجویی اعتقاد دارد که طرح توسعه باید با همکاری شورای‌عالی شهرسازی و معماری و شورای شهر تهران بازنگری شود. او همچنین به سرمایه‌های تاریخی محدوده مورد نظر اشاره می‌کند و می‌گوید: «حدود 117بنای تاریخی به‌صورت پراکنده در محدوده مورد نظر وجود دارد. همچنین پردیس مرکزی دانشگاه تهران در فهرست پیشنهادی کشور ایران جهت ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد و تاکنون اقدامات اولیه‌ای توسط سازمان میراث فرهنگی در این زمینه صورت گرفته‌است.

این موضوع و ملاحظات مربوط به آن، یکی از نقاط ابهام طرح پیشنهادی‌است؛ زیرا با توجه به تراکم ساختمانی درنظرگرفته‌شده، احتمال اخلال در فرایند ثبت جهانی پردیس مرکزی دانشگاه تهران و تهدید بناهای تاریخی معاصر در این محدوده وجود خواهد داشت». این عضو شورای شهر حتی اجرای طرح بدون لحاظ‌کردن موضوعات شهری را با آسیب‌‌رسیدن احتمالی به مسکن و کسب‌وکار در این محدوده، همراه می‌داند. او تأکید دارد که از یک سو طرح دانشگاه تهران از انحصار هیأت امنای دانشگاه تهران، شهرداری و دولت خارج شود و از سوی دیگر اسناد مرتبط با مطالعات و فرایند تهیه، اجرا و توجیه‌پذیری طرح در اختیار عموم مردم قرار گیرد.