تجارت ایران و عراق در دست‌انداز اقلیم کردستان

مسئولان اقليم كردستان در حالي براي برگزاري همه‌پرسي جدايي اين منطقه پافشاري مي‌كنند كه ايران و تركيه به‌عنوان همسايگان اصلي اقليم كردستان، برگزاري اين همه‌پرسي در وضعيت فعلي را به صلاح ندانسته‌ و اين احتمال را مطرح كرده‌اند كه درصورت برگزاري اين همه‌پرسي، محدوديت‌هاي زيادي در برابر اين اقليم اتخاذ كنند؛ اين در حالي است كه بخش قابل توجهي از صادرات اين دو كشور به عراق از مسير اقليم كردستان انجام مي‌شود و تجار اين منطقه را منتفع مي‌كند.

• حذف اقليم از مسير صادرات به عراق

بررسي آمارهاي منتشرشده از گمرك جمهوري اسلامي ايران و سازمان تجارت جهاني نشان مي‌دهد كه ارزش صادرات غيرنفتي ايران به عراق در سال95 بالغ بر 6ميليارد و 132ميليون دلار بوده و تركيه نيز در سال2016 بالغ بر 7ميليارد و 640ميليون دلار كالا به عراق صادر كرده كه به‌دليل هم‌مرز بودن اين دو كشور با منطقه كردستان، بخش قابل توجهي از صادرات آنها از مسير اقليم به عراق وارد شده است.

گزارش وزارت امور خارجه ايران از وضعيت مبادلات تجاري تركيه و اقليم كردستان حاكي از اين است كه در سال2013، پيش از اينكه مشكلات فروش نفت عراق و تنش آفريني داعش باعث افت واردات عراق شود، از مجموع 12ميليارد دلار مبادلات تجاري عراق و تركيه، حدود 8ميليارد دلار آن به مبادلات اقليم كردستان و تركيه اختصاص داشته است. در سال‌هاي بعد نيز گرچه بنا بر آمار وزارت تجارت و صنعت اقليم كردستان، با اقدام دولت مركزي عراق در وضع ماليات بر كالاهاي وارداتي از كردستان، واردات اقليم از تركيه به ميزان يك چهارم كاهش يافته اما باز هم واردات كردستان از تركيه در سال2016 حدود 4.2ميليارد دلار و در سال2016 بالغ بر 3.3ميليارد دلار بوده است.

از سوي ديگر در تجارت ايران و عراق نيز اقليم كردستان به‌مثابه دروازه‌اي براي مبادلات اقتصادي 2كشور بوده است به‌گونه‌اي كه كيوان كاشفي، رئيس اتاق بازرگاني كرمانشاه در گفت‌وگو با همشهري مي‌گويد: در سال‌هاي اخير حدود 50 تا 60درصد كالاهاي ايراني از 3مرز رسمي پيرانشهر، مريوان و پرويزخان به عراق صادر مي‌شد و اكنون نيز گرچه صادرات از مسير اقليم كردستان كاهش داشته اما باز هم رقمي در حدود 25 تا 30درصد از كالاهاي ايراني از اين مسير به خاك عراق مي‌رسد.

كاشفي يادآور مي‌شود: رابطه ديرپاي تجار ايراني و تجار اقليم كردستان باعث شده بسياري از شركت‌هاي ايراني در اين منطقه دفتر، انبار و فروشگاه ايجاد كنند، ضمن اينكه برخي كالاهاي ايراني به‌ويژه مواد غذايي، سيمان و مصالح ساختماني ايران در اين اقليم بازار خوبي دارند.

او مي‌افزايد: تجار كُرد هم از اين همكاري تجاري سود قابل توجهي برده‌اند چراكه انتقال و توزيع كالاهاي ايراني به داخل عراق در اختيار آنها بوده است. بر همين اساس به همكاران تجاري خود در اقليم كردستان منعكس كرده‌ايم كه فارغ از مسائل سياسي، برگزاري اين همه‌پرسي به مصلحت روابط اقتصادي دو طرف نيست.

• مرزهاي عربي با عراق جاي مسير اقليم را مي‌گيرند

كيوان كاشفي، عضو هيأت رئيسه اتاق ايران اظهار مي‌كند: در گذشته به واسطه اينكه اقليم كردستان در امور تجارت خارج از چارچوب قوانين دولت مركزي عراق عمل مي‌كرد، تجار ايراني از صادرات كالا به عراق از مسير كردستان استقبال مي‌كردند و تجار كرد نيز از اين موضوع منتفع مي‌شدند اما در 2سال گذشته دولت عراق مسائل گمركي كالاهاي خروجي از اقليم به قسمت عرب‌نشين عراق را دوباره چك مي‌كند كه اين كار به‌شدت صادرات به اقليم را تحت‌تأثير قرار داده و تجار ايراني ترجيح مي‌دهند كالاها را مستقيما از مرزهاي قسمت عربي به عراق صادر كنند تا با مشكل مواجه نشوند.

به گفته كاشفي، در اين شرايط حجم صادرات ايران به عراق از مسير اقليم كردستان كاهش قابل ملاحظه‌اي داشته و به حدود 25درصد مي‌رسد. با وجود اين، اگر اين همه‌پرسي انجام شود و تأثيرات منفي به‌دنبال آن بيايد در مسائل اقتصادي ايران با اقليم تأثير بسيار بيشتري خواهد گذاشت و چه‌بسا در صورت بسته‌شدن مرزها، تجارت با اقليم به صفر برسد و صادرات كاملا به سمت مرزهاي عربي با كشور عراق سوق پيدا كند.