مکن با جهاندار یزدان ستیز

رستم نماد و نمود انسان آرمانی در شاهنامه است و سهراب نماد نَفْس یا خواسته‌های ویرانگر انسان. پس فردوسی مخاطب را به کشتن نفس یعنی چیرگی بر خواسته‌های ویرانگر خویش راهنمایی می‌کند که همانا بارآور بی‌چون و چرای صلح جهانی می‌شود. نکته‌ای که به نظر مي‌رسد از دید نویسنده پرتلاش پروژه‌ سی پنهان مانده است.

همه جنگ‌های تاریخ بشر به دلیل حرص و آز او برای مالکیت زمین تا افکار و احساسات دیگران بوده و بجا بود در پروژه فرهنگی سی توجه می‌شد که شاهنامه هم در قالب شخصیت‌های آرمانی خود از جمله رستم، سیاوش و کیخسرو، انسان را به چیرگی بر این ویژگی ویرانگر نفسانی فرامی‌خواند و به همین منظور داستان «رستم و اسفندیار» را می‌آفریند؛ شاهزاده‌ای که از پدرش تاج و تخت می‌خواهد و پدر که از بسیاریِ حرص و آز روا می‌دارد فرزند را به سوی مرگ رهسپار کند.

تکیه نويسنده سی بر مفهوم آزادگی یا آزاداندیشی در اقتباس از این داستان سزاوارانه است؛ چرا که کشته شدن اسفندیار رویین‌تن از راه چشمانش بیانگر ضعف و ناهنجاری دیدگاه اوست. دیدگاهی که انسان را دست‌بسته یا فکربسته می‌خواهد اما آیا نبرد با این‌گونه دیدگاه و نگرش و پیروزی بر آن را عین آزادگی رستم نباید شناخت؟ رستم در افسانه رستم و اسفندیار بار دیگر بر آز و زورگویی و تمایل به بنده‌پروری چیره می‌شود و این چیرگی، عین آزادگی انسان است.

همان‌گونه که در گذشته‌های دورتر، ایرج در اوج آزادگی و رهایی از بند و زنجیرهای آز، در حالی که می‌خواهد بخشش پدر را به برادرانش سلم و تور واگذارد، به تور که غرق در رشک و خشم و آز است می‌گوید: «جهان خواستی یافتی خون مریز/ مکن با جهاندار یزدان ستیز» آری! به راستی «اگر جان را خدا داده است/ چرا باید تو بستانی؟» هر چند گفتنی‌های شاهنامه بسيار است، با سپاس از تلاش‌های آشکار همه دست‌اندرکاران پروژه سی خواهشمندم برای رساندن پیام‌های سرشار از مهر و آشتی،‌دوستی و آزادگی شاهنامه، نماد انسان آرمانی‌اش را فرزندکش یا شاه‌کش یا کشنده هر گونه انسان تفسیر و معرفی نکنیم.

شاهنامه، شهریورنامه است و «شهریوری» یک شهر از هفت‌شهر عشق. تأکید پدر فرزانه سرزمین ما حکیم ابوالقاسم فردوسی در بخش اسطوره‌ای شاهنامه (شهریورنامه) در راستای پاسداری انسان از جایگاه شهریوری‌اش و به زبان ساده مدیریت سزاوارتر ملک وجود و ارتباطات خویش است که چگونگی آن را در جنگ‌های با نفس (مانند جنگ‌های رستم) و پیروزی مهر و آرامش که خواستنمای روح الهی انسان است، می‌نمایاند.

• پژوهشگر شاهنامه