چهارشنبه ۳۰ فروردین ۱۳۹۶ - ۲۰:۱۹
۰ نفر

همشهری‌آنلاین: هفتاد و چهارمین شماره فصلنامه موسیقایی ماهور همانند گذشته با مقالاتی پربار و متنوع بر پیشخوان مطبوعات و کتابفروشی‌ها نشست.

به گزارش همشهری‌آنلاین نخستين مقاله‏ اين شماره مطلبي است درباره‏ رساله‏ موسيقيِ معروفِ درويش‏علي چنگي که تا کنون چاپ نشده و به حالت نسخه‏ خطي باقي مانده است، نوشته‏ ژِرانسکا‏ـ کُمينِک، که قبلاً از او مقاله‏‌اي درباره‏ موسيقي ترکمني در شماره‏ 49 فصلنامه به چاپ رسید.

مؤلف در اين مقاله تنها به بخش کوچکي از اين رساله‏ نسبتاً حجيم پرداخته و بر داستان‏ها و حکاياتي که پيرامون سازِ چنگ در آن آمده، و برخي از آنها با روايت‏‌هاي مشهورشان در منابع ديگر تفاوت‏هايي دارند، متمرکز شده است و نشان مي‏دهد که اين ساز در زمانِ مؤلفِ رساله، قرن دهم هجري، هنوز ساز مهمي به شمار مي‏آمده است. او همچنين بر اين نکته تأکيد مي‏‏‌کند که کمبود اطلاعات فني و علمي در اين رساله نه معلول ناآگاهي مؤلف آن ــ که درواقع از استادان برجسته‏ موسيقيِ زمانِ خود بوده ــ بلکه نشانگر نوعي نگاهِ شاعرانه‏ـ اسطوره‏‌شناختي به جهان بوده که به‏‌خصوص در زمان مؤلف رواج داشته است.

در مقاله‏ بعدي، آرش محافظ تاريخچه‏ مُدها و مفاهيمي که با اصطلاحاتِ «راست» و «پنجگاه» در تاريخ موسيقيِ ما مشخص شده‏‌اند را به‏‌ تفصيل ارائه مي‏‌دهد و به مطالعه‏ نسبت‏‌هاي خويشاونديِ همه‏ آنها با يکديگر مي‏‌پردازد. مؤلفْ اين خويشاوندي‏‌ها را هم در محور زمان ــ گذشته و اکنون ــ بررسي مي‏‌کند و هم در محور مکان ــ فرهنگ‏‌هاي موسيقاييِ ايراني و عثماني و عربي ــ و معتقد است که مي‏‌بايست از ظرفيت‏‌هاي اين مقام در همه‏ شکل‏‌هاي آن، مبتني بر نسبت‏‌هاي خويشاونديِ کشف‏‌ شده، چه در شکل‏ قاجاري و چه در شکل‏‌هاي پيشاقاجاريِ آن براي خلاقيتِ موسيقاييِ امروز استفاده کرد.

مقاله‏ بابک خضرائي به مسئله‏ فرم و گونه (ژانر) مي‏‌پردازد و با تعريفي نظام‏‌مند از مفهوم فرم و ارائه‏ نمونه‏‌هاي مشخص در شعر و خطاطي و حتي هندسه از فرم، به تعميم اين مفهوم در موسيقي مي‏‌پردازد و وجود فرم مشخص و از پيش‏‌تعيين‏‌شده در موسيقي ايراني را به بحث مي‏‌گذارد.

مؤلف، ضمن اينکه به اين نتيجه مي‏‌رسد که هيچ‏‌يک از انواع موسيقي ايراني ــ چهارمضراب، تصنيف، پيش‏درآمد و رِنگ ــ فرم محسوب نمي‏‌شوند و بايد آنها را «گونه» به حساب آورد، تعاريف خود را از آنها در انتهاي مقاله ارائه مي‏‌دهد.

نيره خادمي، در مقاله‏ «نقش ارتباطات غيرکلامي در اجراي موسيقي ايراني»، به بررسي حرکات و ژست‏‌هاي نوازندگان و خوانندگان موسيقي ايراني در هنگام اجراي صحنه‏‌اي مي‏‌پردازد و، با مطالعه‏ ويدئوهاي کنسرت‏‌هاي هشت موسيقي‌دان ايراني و بر مبناي نظريه‏‌هاي مربوط به ارتباطاتِ غيرکلامي، به تحليلِ حرکاتِ بدنيِ اين موسيقيدانان هنگام اجراي موسيقي بر روي صحنه مي‏‌پردازد.

اصطلاحاتِ «ملي» و «موسيقي ملي» و پيشينه‏ استفاده از آنها در موسيقي معاصر ايران موضوع مقاله‏ بعدي است به‏ قلمِ مسعود خمسه‏ پور. مؤلف در اين مقاله به بررسي پاره‏‌اي مستندات تاريخي که بازتاب‏ دهنده‏ نگرش گذشتگان و نيز موسيقيدانان امروز به اين مفاهيم است مي‏‌پردازد و نشان مي‏دهد که از زمانِ استفاده از واژه‏«ملي» در حوزه‏ موسيقي ايران تا کنون، اصطلاحِ «موسيقي ملي» چگونه در معنا تحول پيدا کرده و در هر دوره به چه نوع موسيقي‏اي اطلاق مي‏‌شده است.

در بخش «مفاهيم بنيادين»، مقاله‏‌اي ترجمه شده  از دو محقق علوم ارتباطات و رسانه که به مسئله‏ هويت و موسيقي و هويت موسيقايي مي‏پردازد. مؤلفين، پيش از هرچيز، قصد دارند ادبيات موسيقي‏‌شناسيِ مربوط به مسئله‏ هويت را نقد کنند و ضعف‏‌ها و خلاءهاي آن را نشان دهند. به‏ خصوص در بحث آنها، در کنار پرسش‏هاي اساسي‏اي که مطرح مي‏‌کنند، اين واقعيت که به خود موسيقي به‏‌عنوان پديده‏‌اي هويت‏مند پرداخته نشده و نيز اينکه، در کنارِ احساس تعلق به يک فرهنگ موسيقايي، احساس تفريق و عدم تعلق نيز مي‏تواند وجود داشته باشد جالب توجه است.

در بخش «گفتگو»، مصاحبه‏‌هايي قديمي با استادانِ درگذشته‏ موسيقي ايراني ــ عبدالله دوامي، علي‏‌اکبر شهنازي، علينقي وزيري، احمد عبادي و اسماعيل مهرتاش ــ را از شماره‏‌هاي مختلفِ مجله‏ رودکي استخراج کرده و آورده‌‏ايم. اين گفتگوها حاوي نکات بسيار ارزشمندي‏‌اند درباره‏ فضاي فکري زمان خودشان در حوزه‏ موسيقي.

ژان دورينگ، در بخشِ «ياد ياران»، به بزرگداشت علي‏‌محمد بلوچ، موسيقيدانِ اخيراً درگذشته‏ بلوچ مي‏‌پردازد و، با تکيه بر گفتگويي که در زمان حياتِ اين موسيقيدانِ بزرگ با او داشته است، اطلاعات جالب و تازه‏‌اي از زندگي او و همچنين از برخي زواياي موسيقي بلوچي به خواننده مي‏‌دهد.

«نقد و بررسي» اين شماره سه مقاله در خود دارد. مقاله‏ نخست نقدي است درباره‏ آلبوم عيارانِ احمد پژمان، نوشته‏ آروين صداقت‌کيش، که در آن مؤلف، به‏ خصوص با تمرکز بر اين پرسشِ مهم که فاصله‏ زمانيِ زياد ميان اجراي اوليه و اجراي امروزي اين اثر چه معنايي مي‏‌تواند داشته باشد، به بررسي ويژگي‏‌هاي فنيِ آن مي‏‌پردازد. در مقاله‏ دوم، کاميار صلواتي نقدهاي نوشته‏‌شده بر آثار صوتي‏ شنيداري را در مجله‏‌هاي تخصصيِ موسيقي بين سال‏هاي 1318 و 1340 بررسي و تحليل کرده است. اين نوشته نقدها و تحول آنها در طي اين زمان را نشان مي‏‌دهد.

آخرين نقد اين بخش ترجمه‏‌اي است از مقاله‏ ژُزف‏ـ مارک بِلبه درباره‏ برليوزِ منتقدِ موسيقي که براي آشنايي خوانندگان با نقدهاي قرن نوزدهمي در اروپا که درضمن به‏ قلمِ يک آهنگسازِ برجسته نيز بوده‏ اند و درک فضاي نقد و نقاديِ آن دوره مي‏‌تواند بسيار مفيد باشد.

 فصلنامه‌ موسیقی ماهور  به مدیرمسئولی محمد موسوی و با هیئت تحریریه ساسان فاطمی، محمد موسوی، بابک خضرایی، آریا محافظ و سعید کردمافی  روانه بازار نشر می‌شود.

کد خبر 367263

برچسب‌ها

پر بیننده‌ترین اخبار هنر

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha