بعضي‌ها هستند كه تا به حال در عمرشان خمس نداده‌اند يا اطلاعات درستي درباره احكام مربوط به آن نداشته و نمي‌دانسته‌اند كه پرداخت خمس براي آنها واجب بوده است. اين افراد حالا تصميم گرفته‌اند كه به اين واجب شرعي عمل كنند. خب، حالا تكليف چيست؟ در پيامك‌هايي هم كه براي ما ارسال شده، مخاطبان زيادي اين سؤال را از ما پرسيده‌اند. اگر در سال‌هاي گذشته به اين افراد خمس تعلق گرفته باشد، حالا دارايي‌هايشان با مالي كه متعلق به آنها نبوده آميخته شده است. در اين مواقع چه بايد كرد؟ شايد اين سؤال شما هم باشد. در اين صفحه تلاش شده است كه گام به‌گام توضيح دهيم اين افراد چه وظيفه‌اي برعهده دارند.
- گام اول
قبول كنيد كه خمس را نداده‌ايد
گام اول ماجرا اين است كه اساسا بپذيريم خمس بر گردن ماست و بايد آن را پرداخت كنيم. يادتان باشد واجب بودن خمس از ضروريات اسـلام اسـت و انكار آن اگر به انكار رسالت يا تكـذيب پيـامبر اكرم اسلام(ص) يا واردكردن نقصي به شريعت منجر شود باعث كفر و ارتداد است. نكته بعدي هم دانستن اين است كه خمس به چه چيزهايي تعلق مي‌گيرد و به چه چيزهايي نه. قبلا در اين صفحه درباره احكام مربوط به خمس، مفصل گفته بوديم، حتما حالا كه تصميم گرفته‌ايد خمس‌هاي عقب افتاده خود را پرداخت كنيد، نگاهي به اين احكام در رساله مرجع تقليد خود بيندازيد. در گام اول، چند نكته ضروري است كه بدانيد:
برخي‌ها مي‌گويند كه ما توانايي پرداخت خمس را نداريم و به همين دليل خمس نمي‌دهند، درحالي‌كه صرف عدم‌توانايي يا دشواري پرداخت خمس، موجب از بين رفتن اين واجب شرعي و وظيفه ما نمي‌شود، بنابراين افرادي كه خمس بر آنها واجب است ولي تاكنون آن را نپرداخته‌اند و هم‌اكنون هم توانايي پرداخت آن را ندارنديا بر آنها دشوار است، واجب است هر زماني كه توانايي پرداخت بدهي بابت خمس را داشتند آن را بپردازند. در احكام شرعي براي اين افراد راه‌حل‌هايي درنظر گرفته شده است.
زماني خمس دادن به شما واجب مي‌شود كه نخستين درآمدتان به‌دست مي‌آيد ولي پرداخت خمس تا يك‌سال مهلت داده شده است، از اين‌رو مجاز هستيد خمس خود را قبل از پايان يك سال بپردازيد. شما هر وقت كه تصميم گرفتيد يا متوجه شديد كه واجب است خمس بدهيد، بايد اين كار را انجام دهيد. تأخير پرداخت خمس از سال خمسي به سال ديگر جايز نيست، هر چند هر وقت آن را بپردازيد اداي بدهي انجام شده است.
اصطلاحي كه بايد با آن حتما آشنايي داشته باشيد «مؤونه» است. منظور از مؤونه، هزينه سالانه است و عبارت است از: مخارجي كه فرد براي امر معاش و معاد خود و خانواده تحت‌تكفلش مصرف مي‌كند؛ مثل مخارج و هزينه‌هاي خوراك، پوشاك، مسكن، اثاث‌خانه، وسيله نقليه، كتاب، مسافرت‌هاي متداول، صدقات، جوايز، نذورات، كفارات، مهماني‌ها و... . در واقع، خمس بر درآمد مازاد بر مؤونه واجب مي‌شود نه بر كل درآمد.
- گام دوم
اموالتان را حسابرسي كنيد
حالا كه تصميم به پرداخت خمس‌هاي سال گذشته گرفته‌ايد، در گام دوم بايد حسابرسي انجام دهيد. در اينجا 2حالت وجود دارد؛ حالت اول اين است كه شما در سال‌هاي گذشته حساب و كتاب دقيقي داشته‌ايد، يعني مي‌دانيد كه چقدر درآمد داشته‌ايد و چقدر هزينه مخارج سالانه‌تان شده است و چقدر اضافه آمده است. خب، كار اينگونه افراد راحت است و بايد خمس آن پولي را كه در سال‌هاي مختلف اضافه آمده است پرداخت كنند.
حالت دوم اين است كه شما اطلاعي نداريد چه مقدار خمس در سال‌هاي گذشته به شما تعلق گرفته است. در مواردي كه افراد نمي‌دانند خمس به درآمد آنها تعلق گرفته است يا نه، مثل اينكه يقين دارند خانه مسكوني خود را با درآمد كسب خريده‌اند ولي نمي‌دانند كه آيا درآمد كسب را بين سال صرف خريد آن كرده‌اند يا پس از پايان سال و پيش از پرداخت خمس، واجب است با مرجع تقليد يا نماينده او مصالحه كنند. در اين موارد، مرجع تقليد يا نماينده داراي اجازه از او، بر اساس گفته‌هاي شما مبلغي را به عنوان خمس تعيين مي‌كند. خب، حالا بد نيست چند نكته در اين زمينه بدانيد:
خمس قطعي قابل مصالحه نيست؛ يعني اگر شما مي‌دانيد كه چقدر خمس بدهكار هستيد و مبلغش مشخص است، واجب است اين بدهي شرعي را بپردازيد. مصالحه در موارد مشكوك صورت مي‌پذيرد.
معناي مصالحه، بخشيدن نيست بلكه در موردي است كه مقدار خمس معلوم نيست كه حاكم شرع در اينجا با شخص مثلا مصالحه به نصف مي‌كند.
اصطلاح ديگري در احكام خمس وجود دارد به نام «دستگردان». ممكن است شما تصميم گرفته باشيد خمس‌هاي سال‌هاي گذشته را پرداخت كنيد اما فعلا توانايي آن را نداشته باشيد. اينجا همين دستگردان به‌كار شما مي‌آيد. يعني مرجع تقليد يا نماينده او همان مبلغ خمس را به شما قرض مي‌دهد تا بعدا آن را به‌تدريج بر حسب استطاعت بپردازيد.
- گام سوم
نزد نماينده مرجع‌تقليدتان برويد
حالا كه تكليف ميزان بدهي سال‌هاي گذشته‌تان مشخص شده است، بايد اين بدهي را پرداخت كنيد. همين‌جا بد نيست بدانيد كه خمس شما به 2قسمت مساوي تقسيم مي‌شود: يك قسمت آن سهم مبارك امام(ع) است و قسمت ديگر سهم سادات. منظور از امام(ع)، امام معصوم هر عصر است كه در زمان ما پيشواي دوازدهم، حضرت مهدي(عج) هستند. منظور از سادات هم كساني هستند كه از طرف پدر انتساب به جناب هاشم جد پيامبر(ص) داشته باشند. سهم مبارك امام(ع) در زمان ما كه دسترسي به آن بزرگوار(عج) نيست به‌طور كلي در اختيار ولي امر مسلمين است، بنابراين كسي كه برعهده او يا در مال او، مقداري حـق امـام(ع) يا سهم سادات باشد بايد آن را به مرجع تقليد يا وكيلي كه از طرف او اجازه دارد تحويل دهد. درضمن اگر مي‌خواهيد خمس‌تان را در يكي از موارد مقرر از قبيل تهيه و توزيع كتاب‌هاي مفيد و لازم ديني، ازدواج سادات نيازمند، پرداخت قبض آب و برق ايشان و مانند آن مصرف كنيد بايد ابتدا راجع به آن اجازه بگيريد. چند نكته هم در اين زمينه بدانيد:
مقلدان هر يك از مراجع محترم تقليد اگر در پرداخت هر يك از سهم‌هاي خمس به استناد فتواي مرجع تقليد خود عمل كنند صحيح است و اين وظيفه شرعي خمس انجام شده.
شما براي هر يك از موضوع‌هاي مصالحه و دستگردان بايد نزد مرجع تقليد يا نماينده وي برويد تا بتوانيد از اين دو امكان شرعي براي پرداخت خمس استفاده كنيد.
تحويل خمس و ساير حقوق شرعي از طريق بانك اشكال ندارد، بنابراين فردي كه انتقال خمس به مرجع تقليد يا وكيل او برايش مشكل است مي‌تواند آن را از طريق بانك حواله كند.
- گام چهارم
سال خمسي تعيين كنيد
حالا كه شما خمس سال‌هاي گذشته را پرداخت و اموالتان را پاك كرده‌ايد بايد براي خمس سال‌هاي آينده برنامه‌ريزي كنيد. مهم‌ترين قدم اين است كه يك سال خمسي براي خودتان درنظر بگيريد تا در زمان مقرر، نسبت به پرداخت خمسي كه به شما تعلق گرفته اقدام كنيد. اين نكات را هم درنظر بگيريد:
شروع سال خمسي نياز به تعيين از سوي خود مكلف ندارد (و به‌عبارت ديگر ابتداي سال خمسي با تعيين از جانب مكلف مشخص نمي‌شود) بلكه يك امر واقعي است كه خودبه‌خود براساس چگونگي كسب درآمد سالانه معين مي‌شود، بنابراين ابتداي سال خمسي امثال كارگران و كارمندان، از نخستين روز امكان دريافت نخستين درآمد از درآمدهاي كار و كارمندي است، و سال خمسي تجار و مغازه‌داران، از تاريخ شروع به خريد و فروش و سال خمسي امثال كشاورزان، از تاريخ برداشت نخستين محصول كشاورزي شروع مي‌شود.
سال‌خمسي را مي‌توان قمري يا شمسي قرار داد و مكلف در انتخاب آن آزاد است.
نظر شما