نشست فلسفه‌ فضای مجازی در دانشکده مطالعات جهان برگزار شد

ششمین جلسه از سلسله نشست‌های سخنرانی کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی تحت عنوان «فلسفه فضای مجازی» با سخنرانی عزیز نجف‌پور، پژوهشگر فضای مجازی و دانش آموخته‌ی فلسفه‌ی علم، و با حضور دکتر سعیدرضا عاملی، رییس دانشکده مطالعات جهان و دکتر شاه قاسمی از گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و جمعی از اساتید و دانشجویان و مسئولین نهادهای ارتباطی مثل دکتر اسدپور رئیس پژوهشگاه فضای مجازی و عضو هیئت علمی دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه تهران و مهندس سلجوقی قائم مقام سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات در محل تالار ایران دانشکده مطالعات جهان روز دوشنبه 24 آبان ماه برگزارشد.

در ابتدای این نشست دکتر عزیز نجف‌پور به ایراد سخنرانی خود با موضوع «فلسفه فضای مجازی» پرداختند. ایشان در آغاز صحبت، فلسفه‌ی فضای مجازی را یک حوزه‌ی مطالعاتی جدید و بکر معرفی کردند و تاکید نمودند که این موضوع در سنت فکری جامعه‌ی ایران کمتر به آن پرداخته شده است و این مسئله منجر به ایجاد غفلت‌های زیادی در سیاستگذاری برای حوزه‌ی فضای مجازی شده است.

دکتر نجف پور در مقدمه‌ی سخنان خود سؤالات اصلی خود را در موضوع فلسفه‌ی فضای مجازی مطرح کرده و گفتند که با گسترش دامنه و حوزه‌ی فضای مجازی به موازات فضای واقعی که در آن هستیم، ظرفیت‌های جدیدی را به جامعه و حیات اجتماعی ما افزوده است. در ادامه با تکیه بر نظریاتِ نظریه پردازان فلسفه‌ی فضای مجازی مانند «هایم» به واکاوی مفهوم واقعیت مجازی پرداخته و می‌گویند که واقعیت مجازی از مفاهیمی است که در حوزه‌ی فلسفه‌¬ ی هایم کمتر به آن پرداخته است.

عزیز نجف پور در ارائه‌ی تعاریفی از امر واقع و غیر واقع تصریح می‌کنند که امر واقعی آن چیز ثابت و پایدار است و امر غیرواقع به پدیده‌های ثابت و ناپایدار گفته می‌شود و می‌گوید امر واقعی اینگونه تفسیر شده است که واقع همان مفردات است و در ادامه مفهوم واقعیت را در دوران قرون وسطی به نحوی در هم پوشانی با مفهوم خدا هم سطح و دارای هم پوشانی می‌داند و غیرواقعی را در غیرخدا.

ایشان ضمن اشاره به نظریه دو فضایی شدنهای دکتر عاملی، این نظریه را مبنای مهم فلسفی برای درک همزمان فضای واقعی و مجازی تلقی کرد.

ایشان در ادامه وارد تفسیرهای پسامدرن از واقعیت شده و بیان می‌دارد که پرسش‌های مطرح شده در این دوران در بابب واقعیت به حاشیه رفته است. با در نظر گرفتن این مهم ایشان در بازتعریف واقعیت مجازی می گویند که محیطی فراگیر، تعاملی و سه بعدی ساخته شده با رایانه است که در کانال‌های چندگانه ای صورت می‌پذیرد و شامل برخورد لامسه ای و موقعیتی آن است.

آقای نجف پور در سخنان خود تمرکز زیادی بر تحلیل و مقایسه آرای فیلسوفان عرصه‌ی فضای مجازی و تکنولوژی، از قبیل، هایم، بری، شرمن و هایدگر داشتند و حتی در بخشی از بیانات خود به گزاره‌های فلسفی مارکس درباره‌ی تکنولوژی اشاره می‌کنند به نقل قول این گفته از مارکس می‌پردازند که: «آسیاب دستی به شما یک جامعه‌ی فئودالی می‌دهد و آسیاب آبی به شما یک جامعه‌ی با سرمایه داری صنعتی..» و این گفته را نشان از باور مارکس در قائل بودن به جبریت تکنولوژی عنوان کردند.

نجف پور در پایان با نقل آرایی از فین¬برگ می گویند که تکنولوژی در نگاه فین¬برگ آن امر ارزش¬بار قدرتمند و مطلقی نیست که جز خداوند کسی نتواند انسان را از دست او نجات بدهد بلکه امری ارزش¬بار است که می‌توان آن را بازمهندسی کرد و فرهنگ و نظام ارزشی یک جامعه را در آن بازآفرینی کرد.

در بخش دوم نشست، دکتر سعیدرضا عاملی، ریاست دانشکده مطالعات جهان و رییس کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی در تکمیل بحث به ایراد سخنانی در حوزه‌ی فلسفه‌ی فضای مجازی پرداختند. ایشان در آغاز صحبت‌های خود تصریح کردند: عظمت و گستردگی مستمر فضای مجازی، ضرورت اندیشه و تفکر فلسفی در این باب را بیش از پیش ایجاد نموده است و به همان اندازه که به منطق درآوردن فهم جهان و به منطق درآوردن پدیده‌های کلان سخت است، به منطق درآوردن فهم فضای مجازی نیز به همان میزان دشوار است. فلسفه از این جهت که علوم مختلف وامدار آن هستند به عنوان پدر علوم شناخته می‌شود و در اکثر دانشگاه‌های معتبر دنیا در کانون توجه دانشگاه قرار دارد و مرکز منطق علم آن دانشگاه محسوب می‌شود.

دکتر عاملی در ادامه‌ی سخنان خود تنوع نگرش‌های فلسفی را در قالب فلسفه قاره ای، فلسفه تحلیلی و فلسفه اسلامی تبیین نمودند و تصریح کردند: نگرشی که می‌تواند فضای مجازی و هر پدیده‌ی دیگری را دریابد، فلسفه‌ی تحلیلی است، ایشان با استناد به دیدگاه فلسفه‌ی تحلیلی به زبان تیلور، تاکید کردند که فلسفه‌ی تحلیلی می‌تواند به راحتی کنار هر پدیده ای بنشیند، از این رو به آن فلسفه‌ی مضاف نیز می گویند.

رئیس کرسی یونسکو در فرهنگ و فضای مجازی در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کردند که فضای مجازی تنها انتقال از یک ماهیت به یک ماهیت دیگر نیست، بلکه یکی از مهم‌ترین نتایج آن تغییر نظام واره زندگی است و در ادامه پیدایش پسامدرنیته را در نتیجه افزایش انتخاب و دسترسی به اطلاعات می‌دانند و می گویند پست مدرنیته از این نظر که نهادها و اصول تجدد قادر نبود انسان را قانع کند، یک نوع آشنایی زدایی را بنیان کار خود قرارداده و تردیدی را بر همه‌ی اصول تجدد حاکم کرد.

فضای مجازی ما را با نظام واره جدیدی مانند واقعی -مجازی گرایی، واقعی- مجازی بودگی و واقعی- مجازی شدن مواجه نموده است. و تصریح می‌کنند که وقتی ما معتقد به این نظام واره های جدید باشیم دیگر مدل روابط اجتماعی را براساس مدل ارتباطات چهره به چهره تعریف نمی‌کنیم، بلکه می‌توانیم آن را حتی برمبنای ارتباط غایب با غایب نیز تعریف نمود.

دکتر عاملی با تاکید براینکه اثر فلسفه بر زندگی و نظام حکمرانی زندگی بسیار گسترده است، از همین منظر پذیرش نظام واره جدید ترکیبی فضای واقعی و مجازی عرضه جدیدی برای سیاستگذاری در فناروی اطلاعات و ارتباطات را ایجاد می کند. در این نگرش جدیدی منطق متفاوتی از فهم و عمل بر زندگی انسان شکل می گیرد عرصه ارتباطات زندگی را از ارتباطات حاضر با حاضر به ارتباطات غایب با غایب و حتی سطح سوم ارتباطات یعنی ارتباطات غایب با غایب توسعه می دهد. پذیرش این نگاه فلسقی باید منجر به تغییرات اساسی در نهادهای اجتماعی و سیاسی شود.

پایان نشست با پرسش و پاسخی بین اساتید و حضار همراه بود.