پس از پیروزي انقلاب اسلامی و از آن‌جا که شرایط ویژه‌ای بر کشور حاکم بود،ارتباط با دیگر کشورها محدود شده بود و فیلم‌های تولید شده در سال 1357 امکان اکران و عرضه در آن سوی آب‌ها را پیدا نکردند.هرچند عمده فیلم‌های ساخته شده در این سال،رنگ و لعاب«فیلمفارسی»داشتند و قابل عرضه به هیچ جشنواره‌ای حتی درجه سه نبودند،اما بسیاری از صاحب نظران و مدیران جشنواره‌ها،مایل بودند بدانند پس از انقلاب،نوع نگرش و نگاه فیلم‌سازان ایرانی به چه پایه و حدی رسیده است و این‌که سینمای ایران انقلابی دارای چه معیار و ارزش‌هایی خواهدبود؟
در این مورد اطلاع آنها از سطح نازل سینمای ایران در پیش از انقلاب این شک را به وجود می‌آورد که سینمای ایران دیگر وجود نخواهد داشت؛زیرا این نوع سینما در انقلاب ایران هرگز مشروعیت ندارد و از سوی دیگر شنیدن آوازه‌های فرهنگی انقلاب ایران،آنها را بیش‌از پیش مشتاق می‌کرد که شاید و اگر قرار باشد در ایران انقلابی فیلمی تولید شود،تفکری در پشت آن فیلم نهفته خواهد بود؟
یک سال پس از انقلاب و در سال 1358 مسؤولان سینمایی در یک اقدام غیرمنتظره تصمیم میگرفتند.در جشنواره‌های خارجی فیلم به‌طور بسیار محدود شرکت کند.در این سال فیلم برای آزادی ساخته‌ی حسین ترابی و فیلم جنگ اطهر ساخته‌ی محمد علی نجفی به ترتیب محصول سال 1358 و 1357 در جشنواره مسکو شرکت داده شدند.
چند فیلم دیگر نیز این فرصت را یافتند که به آن سوی آب‌ها سفر کنند،هرچند تعدادی از این فیلم‌ها تاریخ ساخت‌شان به پیش از انقلاب برمی‌گشت.
بر این اساس فیلم سه‌شنبه‌ی آخر ساخته‌ی فتحعلی اویسی(1358)و حوزه‌ی استحفاظی ساخته آراپیک باغداساریان(1531)به جشنواره‌های جیفونی،ابرهاوزن،لیل و تامپره فرستاده شدند.هرچند جشنواره‌های یاد شده جزو فستیوال بین المللی فیلم بودند،ولی در مقایسه با جشنواره‌های کن و نیز اعتبار چندانی نداشتند، اما برای شروع اعلام حضور سینمای ایران پس از انقلاب،شرکت در این جشنواره‌ها حرکتی قابل تقدیر به شمار می‌آمد؛و جالب توجه آن‌که فیلم حوزه‌ی استحفاظی در جشنواره تامپره،برنده‌ی جایزه‌ی بهترین فیلم کوتاه شد.
به جز این فیلم‌ها در سال 1358،فیلم‌های از جهات مختلف کار فرشید مثقالی(1357)و یک کار از عباس کیارستمی به نام دو راه حل برای یک مسأله(1354)به جشنواره‌ی ابرها وزن فرستاده شدند.یک فیلم نیز از رضا علامه‌زاده به نام دار (1352)به جشنواره‌ی گیخون (اسپانیا)ارسال شد که جایزه‌ی ممتاز هیات داوران را تصاحب کرد. حضور همین چند فیلم کوتاه و نیمه‌بلند و برنده شدن محدود بعضی از آنها باعث شد که آن بدبینی‌های اولیه درباره‌ی سینمای ایران برای مخاطبان آن سوی آب‌ها نه تنها به کلی برطرف شود، بلکه بسیاری از مدیران جشنواره‌ها مصرانه درخواست می‌کردند تا فیلم‌هایی از ایران برای آنها ارسال گردد،تا در جشنواره شرکت داده شوند.اما در سال 1359،به تبع حمله‌ی رژیم بعث عراق به ایران و دفاع همه جانبه‌ی ملت هوشیار و همیشه در صحنه،این تصور برای مدیران جشنواره‌های خارجی ایجاد شد که در این سال
هیچ فیلمی از ایران در هیچ یک از جشنواره‌های خارجی شرکت نخواهد کرد.فراگیر شدن جنگ سبب شده بود تا این مقوله در رأس همه‌ی امور کشور قرار گیرد،اما با وجود تمام این مصایب و مشکلات،باز هم تعدادی از فیلم‌های ایرانی این فرصت مهم را یافتند تا در جشنواره‌هایی مانند ابرهاوزن،زاگرب،مونت کارلو،گیخون و حتی جشنواره‌ی معتبر کن حضور یابند.
امیر نادری با فیلم جست‌وجو در جشنواره‌ی کن،جواد میرمیران با فیلم آموزش نجات غریق در جشنواره‌ی کرانج،منوچهر عسگری نسب با فیلم مسؤول کیست؟در جشنواره‌ی بیلبائو و چند کارگردان دیگر با فیلم‌های کوتاه خود در جشنواره‌های فیلم آن سوی آب‌ها شرکت کردند، که موفق‌ترین آنها پرویز کلانتری بود که فیلم کوتاهش آزادی امریکایی از جشنواره ابرهاوزن موفق به کسب دیپلم افتخار شد.در ضمن خسرو سینایی با فیلم زنده باد...در جشنواره‌ی کارلوویواری شرکت کرد که این فیلم نخستین فیلم سینمایی شرکت‌کننده در جشنواره‌های خارجی پس از انقلاب به شمار می‌آید.
اما به تدریج تحرک معاونت سینمایی وزارت ارشاد در سال بعد یعنی سال 1360،بیش‌تر شد و در این سال نوزده فیلم به جشنواره‌های بین المللی فیلم ارسال شدند.با توجه به این‌که در یک اقدام فرهنگی،«هفته‌ی فیلم‌های ایرانی»در یک کشور خارجی(فیلیپین)برای نخستین‌بار پس از انقلاب برگزار شد.
در میان جشنواره‌هایی که در سال 1360 پذیرای فیلم‌های ایرانی بودند،یک یا دو جشنواره مطرح نیز وجود داشت که می‌توان از جشنواره‌ی برلین و مسکو نام برد.جدای از این دو جشنواره، فیلم‌های ایرنی در جشنواره‌های کلکته، جیفونی،بلگراد،کرانج،کراکف،بیلبائو و لایپزیک هم حضور یافتند.
سال 1360 برای سینمای ایران جایزه نیز دربرداشت.فیلم قلعه ساخته‌ی کامران شیردل برنده‌ی جایزه‌ی فدراسیون منتقدان بین المللی هیجدهمین جشنواره کراکف در لهستان شد و محمود سمیعی با فیلم،خانه‌ی آقای حقدوست موفق شد جایزه‌ی بهترین فیلم جشنواره‌ی فیلم‌های کمدی گابروو در لهستان را به دست آورد.در سال 1360 نیز مانند سال 1359،تنها یک فیلم سینمایی از سوی ایران در جشنواره‌ها شرکت داده شد که این فیلم اعدامی ساخته‌ی محمد باقر خسروی بود.
در سال 1361 آمار فیلم‌های ایرانی شرکت‌کننده در جشنواره‌های بین المللی فیلم کمی بیش از سالهای پیش شد و به بیست و سه فیلم رسید.در این سال،تعداد فیلم‌های سینمایی نیز که به جشنواره‌ها ارسال شد،سه‌تا بود.دو فیلم از مهدی صباغ‌زاده به نام‌های فرمان، آفتاب‌نشین‌ها و برنج خونین کار مشترک امیر قویدل و اسدله نیک‌نژاد،سه فیلمی بودند که در جشنواره‌های خارجی شرکت داشتند.این روند تا سالهای 1365.1366 مشابه هم انجام شد و حضور فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های خارجی به حدود بیست و پنج فیلم کوتاه و بلند محدود می‌شد.تهیه‌کنندگان این‌گونه فیلم‌ها نیز بیش‌تر با بخش دولتی در ارتباط بودند.فیلم‌های تهیه شده از سوی سیمای جمهوری اسلامی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در راس فیلم‌هایی قرار داشتند که در جشنواره‌های خارجی در این سال‌ها شرکت‌کرده بودند.
سال 1365 نقطه عطفی در شکوفایی سینمای ایران بود.به طوری که زمینه‌های بسیار مناسبی برای حضور فیلم‌های سینمایی ایرانی در جشنواره‌های خارجی ایجاد شده بود«بازار فیلم جشنواره‌ی برلین»در سال 1365 شاهد حضور نه فیلم سینمایی ایرانی بود و پیش از آن نیز در«بازار فیلم میفد»(در میلان ایتالیا)این فیلم‌ها نمایش داده شد و در حقیقت به پخش‌کنندگان جهانی عرضه شدند.سال بعد فیلم‌های ایرانی این فرصت را یافتند تا در سینماهای انگلستان به نمایش درآیند.ازاین‌رو سه فیلم کمال الملک، شهر موش‌ها و جاده‌های سرد در لندن اکران شدند که با استقبال بسیار زیاد ایرانیان مقیم این شهر روبه‌رو شدند.شاید بتوان گفت سال 1367 سالی بود که سینمای ایران ثمره‌ی چند سال برنامه‌ریزی خود را برداشت کرد و فیلم‌های ایرانی که در جشنواره‌های بین المللی شرکت کردند،حیرت دست‌اندرکاران آن جشنواره‌ها را سبب شدند،اما دلیل اصلی تعجب مدیران و دست‌اندرکاران جشنواره‌های خارجی و تماشاگران و مخاطبانی که فرصت یافتند بین سالهای 1365-1367 و در طی برگزاری«هفته‌ی فیلم‌های ایرانی»با سینمای ایران آشنا شوند،این بود که تا پیش از این،عمده فیلم‌های شرکت‌کننده‌ی ایرانی فیلم‌های کوتاه و با آثار داستانی نیمه بلند بودند و جوایزی که به بعضی از این فیلم‌ها تعلق گرفت،مربوط به جشنواره‌هایی بود که چندان اعتباری برایشان متصور نبود.حال با این وضعیت،به یکباره سینمای ایران در«بازار فیلم جشنواره‌ی برلین» و در سینماهای لندن فرصت اکران یافت و آثار خوبی نیز عرضه شد.
در سال 1367،حضور فیلم‌هایی چون بازگشت،دستفروش،رنگ،نقش،دیوار و ناخدا خورشید،در جشنواره‌های جهانی و درخشش آنها،بزرگ‌ترین موفقیت سینمای ایران پس از انقلاب به شمار می‌رفت.به جز این فیلم‌ها،آثار دیگری نیز در این سال در جشنواره‌های خارجی شرکت کردند که موفقیت‌هایی نیز نصیب‌شان شد.آن سوی آتش ساخته‌ی منوچهر عسگری نسب در جشنواره فیلم‌های مؤلف سن رمو،شیر سنگی ساخته‌ی مسعود جعفری جوزانی در جشنواره‌ی کارلو وی‌واری،هاوایی و هنگ‌کنگ،رابطه ساخته‌ی پوران درخشنده در جشنواره‌ی لوکارنو،طلسم، ساخته داریوش فرهنگ در جشنواره‌ی لندن، شاید وقتی دیگر ساخته‌ی بهرام بیضایی و خانه‌ی دوست کجاست؟ساخته‌ی عباس کیارستمی در جشنواره‌ی فیم سه قاره در نانت فرانسه،اجاره‌نشین‌ها ساخته‌ی داریوش مهرجویی در جشنواره‌ی ووی و کلید ساخته‌ی ابراهیم فروزش در جشنواره‌ی برلین از جمله فیلم‌هایی بودند که در سال 1367 در خارج از ایران در«جشنواره‌های بین المللی صاحب اعتبار»به نمایش درآمدند.
در سال 1368 نیز موفقیت‌های پیاپی و بسیار چشم‌گیری نسبت به سالهای پیش از جشنواره‌های خارجی برای سینمای ایران به دست آمد.در این سال دست‌کم پانزده فیلم سینمایی تولید ایران،موفق به دریافت جوایز اصلی و جوایز جنبی جشنواره‌های جنبی و صاحب امتیاز شدند.این همه موفقیت و اعتبار حاصل از شرکت فیلم‌های سینمایی ایرانی در جشنواره‌های خارجی سبب شد تا هم متولیان سینمایی ایران و هم دست‌اندرکاران و کارگردان‌ها،انگیزه‌ی بسیار زیادی را برای تولید جدی‌تر و فرهنگی‌تر پیدا کنند.
- ده سال حضور،چهل و هفت جایزه،سی و شش جشنواره
در سالهای 1358-1368،جمع‌بندی کلی و آماری نشان می‌دهد که در این نه سال،چهل و هفت جایزه از جشنواره‌های مختلف نصیب فیلم‌ها ایرانی شده است.البته ذکر این نکته ضروری است که از مجموع فیلم‌های شرکت داده شده در جشنواره‌های خارجی در زمان مورد اشاره،چهار فیلم شامل در حوزه‌ی استحفاظی،سه ماه تعطیلی، کلاغ و قلعه تولیدات پیش از انقلاب بودند که در«چهل و هشت عنوان»فیل شرکت‌کننده در جشنواره‌های خارجی جای می‌گیرند و در مجموع این فیلم‌ها در «سی و شش جشنواره خارجی»شرکت کردند.
بر این اساس بعضی از فیلم‌های ایرانی به شکل محدود در چند جشنواره شرکت داده شدند و بعضی از فیلم‌ها تنها به یک جشنواره فرستاده شدند و گاهی جوایزی را نیز تصاحب کردند.
هم‌چنین در جشنواره‌هایی نظیر ابرهاوزن، مسکو،نانت و چند جشنواره‌ی دیگر در خلال این ده سال سه یا چهار بار فیلم‌های ایرنی فرصت حضور در آنها را پیدا کردند.اما از سوی دیگر،شرکت در«جشنواره لوکارنو»تنها یک‌بار در این ده سال نصیب سینمای ایران شد.در پایان این مطلب فهرست کامل جشنواره‌های خارجی -بدون در نظر گرفتن اعتبار و درجه‌بندی آنها و تعداد شرکت در آنها-که فیلم‌های ایرانی در آنها حضور داشتند،در ذیل می‌آید:
1.جشنواره فیلم سه قاره در نانت(فرانسه)
2.جشنواره A.B.U در بانکوک(تایلند)
3.جشنواره و سمینار گوینده‌های خبر سئول (کره جنوبی)
4.جشنواره سینمای تجربی ایگو آلاداو دانوبیاله(اتریش)
5.جشنواره جهانی فیلم‌های کوتاه ابرهاوزن
6.جشنواره فیلم ملل ابنزه(اتریش)
7.جشنواره فیلم زارراگوزا(اسپانیا)
8.جشنواره جهانی فیلم‌های تلویزیونی فیپا
9.جشنواره فیلم میوز وین(اتریش)
10.جشنواره جهانی فیلم‌های نقاشی متحرك سینما در اسپینهوی(پرتغال)
11.جشنواره ریمینی(ایتالیا)
12.جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان (چکسلواکی سابق)
13.جشنواره جهانی فیلم مسکو(روسیه)
14.جشنواره جهانی فیلم تاشکند
15.جشنواره فیلم کشورهای غیرمتعهد پیونگ یانگ(کره شمالی)
16.جشنواره فیلم و برنامه‌های مستند تلویزیونی کشورهای غیرمتعهد(ژاپن)
17.جشنواره کشورهای غیرمتعهد(یوگسلاوی سابق)
18.جشنواره فیلم‌های علمی.مردمی(اسپانیا)
19.جشنواره اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های آسیا و اقیانوس آرام اکلند(نیوزلند)
20.جشنواره جهانی فیلم کارلووی واری(جمهوري چك)
21.جشنواره فیلم‌های کوتاه تامپره(فنلاند)
22.جشنواره فیلم‌های کمدی گابروو(بلغارستان)
23.جشنواره فیلم‌های تلویزیونی مانهایم(آلمان)
24.جشنواره جهانی فیلم لوکارنو(ایتالی)
25.جشنواره فیلم لندن(انگلستان)
26.جشنواره فیلم سائوپولو(برزیل)
27.جشنواره جهانی فیلم و ویدیوی دانوبیاله(اتریش)
28.جشنواره جهانی فیلم بلگراد(یوگسلاوی سابق)
29.جشنواره جهانی فیلم مستند لاپیزیک(آلمان شرقی سابق)
30.جشنواره جهانی فیلم‌های تئورآلیسم آولینو(ایتالیا)
31.جشنواره جهانی فیلم‌های کودکان بمبئی(هند)
32.جشنواره فیلم‌های سوپر 8 و 6 میلی‌متری ابنزه(اتریش)
33.جشنواره فیلم‌های محیطزیستی(کویت)
34.جشنواره جهانی فیلم کراکف(لهستان)
35.جشنواره برلین(آلمان)
36.جشنواره جهانی فیلم هیروشیما(ژاپن)
نظر شما