تنوع فرهنگی ایران از کل اروپا بیشتر است

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، بهشتی این مطلب را در همایش تهران ،آیینه ایران بیان و تصریح کرد عنوان این همایش بازگو کننده این مطلب است که تهران را در آیینه ایران و ایران را هم در آیینه تهران باید ببینیم ، درواقع نسبت تهران و ایران آیینه‌های روبرو است.

وی افزود: حضور اقوام مختلف با تنوع فرهنگی بسیار در تهران که با مزیت هایشان به تهران آمده اند باعث شده که زیر پوست شهر ، تهران توسط مزیت‌های تنوع فرهنگی کل ایران در این ایران کوچک اداره شود و این عنوان به حق شایسته تهران است.

این را در مورد تمامی شهرهای ایران، آثار ملموس و نا ملموس می توانیم بگوییم زیرا که همگی مانند آیینه‌های روبرو هستند که برخی آیینه‌های فراختر و برخی کوچکترند.

به گفته وی، از جمله آیینه‌های فراخی که می توان با نظر کردن در آن ایران را دید تهران است.

بهشتی خاطر نشان کرد: ایران سرزمینی برخوردار از تنوع فرهنگی فوق العاده زیاد است و من باور دارم تنوع فرهنگی که ما در ایران داریم از کل اروپا بیشتر است.

در خیلی از موارد دیگر مانند تنوع فرهنگی هم وضعیت به همین شکل است به طوری که در اطلس‌های طبیعی جهان وقتی به ایران می رسیم خیلی ریز نقش می شود درصورتیکه پهنه‌های دیگر جهان خیلی گل درشت است.

بهشتی با اشاره به اینکه در ایران به فاصله چند کیلومتر می توانید به یک اقلیم دیگر برسید تصریح کرد که این یکی از عواملی است که باعث شده ایران از یک تنوع فرهنگی بسیار فراوانی برخوردار شود.

او دلیل وجودتنوع فرهنگی بسیار در ایران را دراین دانست که فرهنگ حاصل تعامل تاریخی انسان با محیط است و تجربه تاریخی که انسان کسب می کند طی تعامل با محیط فرهنگ می شود و چون محیط ها با هم فرق می کنند به طبع فرهنگ ها با هم متفاوت می شوند ، از آن جهت کهدر ایران محیط‌های متنوعی داریم قاعدتا فرهنگ‌های متفاوتی هم پیدا می کنیم.

رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به اینکه به عقیده زبانشناسان در ایرانبین 20تا60زبان وبیش 70هزار گویش وجود دارد گفت:گویش یکی از شاهد‌های تفاوت‌های فرهنگی است که اگر این 70هزار تا را در نظر بگیریم به آن معنی است که 70هزارکیفیت فرهنگی داریم که ممکن است تفاوت‌های کوچکی با هم داشته باشند.

همواره یک تلقی عامیانه در مورد این کیفیت‌های فرهنگی وجود دارد و آن تفاوت لهجه و لباسهای اینها است در حالی که این ظواهر امر است و حقیقتا اینها کیفیتشان با هم متفاوت است و بنا به تفاوت‌های کیفی شان در کل سرزمین ایران (با تاریخ بسیار طولانی زیست )هر کدام نقشی را به عهده گرفته اند.

یعنی به واقع ما شاهد یک نمایشنامه بزرگی هستیم به نام ایران که این تفاوت‌های فرهنگی در مقیاس زیستگاه خودشان و مقیاس ملی هر کدام نقشی را به عهده گرفته اند و اجرا می کنند.

به گفته بهشتی ،در واقع تنوع فرهنگی در ایران اندام واره است و انگار یک موجود واحد است که هر کدام از کیفیت‌های فرهنگی نقش یک عضو (چشم ، گوش، دست و...) را آن بازی می کنند وهمه یک موجود هستند که در بزنگاه‌های مختلف فرهنگی یکی از کیفیت‌های فرهنگی شروع به ایفای نقش می کنند.

بهشتی در ادامه با اشاره به نقش هریک از اقوام ایرانی در مقابله با رویدادهای طبیعی و غیر طبیعی گفت: هر یک از اقوام ایرانی به طبع تنوع فرهنگی نقشی را به عهده دارند و در بزنگاه‌های مختلف تاریخی به میدان آمده و نقش خود را ایفا می کنند.

وی با اشاره به جابجایی پایتخت ایران حداقل در دوران اسلامی خاطر نشان ساخت که تبریز، قزوین ، سلطانیه، اصفهان، مشهد، هرات و ... همه زمانی پایتخت بوده اند و قبل از اینکه تهران پایتخت شود شاهد این هستیم که حتی در یک حکومت (ایلخانی ، تیموری، صفوی و...) چند بار پایتخت ایران جابجا شده است بجز تهران.

بهشتی افزود : البته از دوران کریم خان که تصمیم می گیرد تهران را پایتخت کند و اقدام عملی به جای نمی آورد تا قاجار که این کار را انجام می دهد و دردوران پهلوی و جمهوری اسلامی نیز تهران پایتخت باقی ماند.

علی رغم این جابجایی و تنوع رفتاری با موقعیت پایگاه ، یک فصل مشترک در تمامی این پایتخت ها اتفاق می افتد، آن هم این است که هر جا که پایتخت می شده نخبگان از سراسر کشور به آنجا فراخوانده می شدند بطوریکه وقتی به اصفهان دوره صفویه نگاه می کنیم می بینیم که محله تبریزی ها و ... دارد که همگی از گوشه و کنار این سرزمین به آنجا رفته و این شهر را به یک ایران کوچک تبدیل کرده اند.

وی گفت: در مورد تهران یک اتفاق عجیبی افتاده و آن هم این است که تمامی تنوع فرهنگی ها یک نمایندگی در تهران دارند وخصوصا بعد از سال 42و اصلاحات ارضی شاهد این هستیم که این مهاجرت ها از روستا ها هم به تهران اتفاق می‌افتد.

البته این مهاجرت ها خیلی مشکلات هم ایجاد کرده ولی از منظر مردم شناختی این اتفاق افتاده که تهران حقیقتا ایران کوچک شده است.

بهشتی خاطرنشان ساخت که این تنوع فرهنگی که به تهران آمده همراه با مزیت هایش به تهران آمده است و اثر آن این شده است که زیر پوست شهر ، تهران توسط مزیت‌های تنوع فرهنگی کل ایران در این ایران کوچک اداره شود.

بهشتی تصریح کرد :یک نکته ای که باز در تهران انعکاس دارد پویایی فرهنگی است و اگر ما فرهنگ را درست بشناسیم می بینیمهیچ زمانی در گذشته متوقف نمی ماند و حتما باید نوبه نو و تر و تازه شود در عین اینکه اصالت‌های خودش را حفظ می کند.
به اعتقاد بهشتی ،فرهنگ عین درختی است که هر سال پاییز باید برگ هایش بریزد ،لخت و عریان شود و سرما وسوز به بدنشبخورد و دوباره در بهار سبز شود واین نو به نو شدن کمک می کند تا این درخت تنومند تر و ریشه هایش عمیق تر و خرم تر شود.

به گفته رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، یکی از جاهایی که جنبه پویایی فرهنگ را می توان در آن دید تهران است.
او گفت : تمام تغییر و تحولات تاریخ معاصر تهران و اثراتی که بر فرهنگ می گذارد و همچین تلاش و تکاپوی فرهنگ برای حفظ بقا در عصرجدید ، طراوت و نشاط پیدا کردن و به روز شدن و نو به نو شدن را در تهران می توان دید.

به گفته بهشتی تهران به این جنبه از فرهنگ مظهریت دارد که آن را می توان در، معماری ،سنت و... تهران مشاهده کرد .
او با رد این ادعا که مدرنیسم باعث نابودی جنبه‌های فرهنگی ایرانی تهران می شود افزود: البته یکی از مشخصات فرهنگی ما رندانه بودن آن است و ما داریم جریان جدید مدرنیسم را که وارد سرزمین ما می شود را رندانه از هاضمه خود عبور می دهیم ومال خود می کنیم و در واقع آن را بازتولید کرده و به مثابه یک تولید ایرانی از آن بهره می‌بریم.

بهشتی گفت : صحنه وقوع آنعمدتا تهران است البته نه اینکه در شهر‌های دیگر اتفاق نمی افتد اما صحنه کارزار اصلی که ما بتوانیم بر این پدیده‌های جدید حریف شویم تهران است و در اینجاست کهما موفق می شویم ضمن حفظ همه اصالت‌های فرهنگی آن را به روز کرده و صورت جدید برایش ایجاد کنیم.

اینهم از از آنچیزهایی است که اگر در آیینه فرهنگ ایرانی نگاه کنیم این منظره از تهرا ن را هم می توانیم ببینیم.

وی با بیان اینکه تهران از این نظر مظلوم است اظها رداشت : زمانیکه ما جوان بودیم و دانشگاه می رفتیم کسی جرأت نداشت بگوید من تهرانی هستم و تا می گفت تهرانی ام دم خروس پیدا بود ! و از روی لهجه اش همه می فهمیدند که او اصفهانی ، یزدی و... هستی چون اکثریت جمعیتی که آن وقت در تهران بود مهاجرینی بودند که بعد از سال 42وارد تهران شده و جمعیت بزرگی را ایجاد کرده بودندو سابقه آمدنشان به تهران زیاد نبود.

الان که سال 94 است می شود گفت که ما تهرانی هستیم زیرا که این تداوم سکونت در تهران و تداوم تجربه تاریخی کلنجار رفتن و کشتی گرفتن با مسائلی که عرض کردم یعنی این نو به نو شدن را پدید آوردیم در فرهنگ خودمان و این عملا باعث شده تهرانی شویم که این تهرانی معاصر است و این تجربه ای است که در تهران فقط اتفاق افتاده است.

بهشتی با اشاره به اینکه پیش از انقلاب تهران و آبادان صفت ایران کوچک را داشتند ، افزود:اما امروز از یک وجه می توان گفت که تنها تهران است که می تواند داعیه ایران کوچک بودن را داشته باشد البته از وجه دیگر تقریبا تمامی شهر‌های ما می توانند این حرف را بزنند زیرا گویشی که ما در تهران به آن سخن می گفتیم تنها در تهران به آن سخن گفته نمی شود و اهالی بیشتر شهرها به آن سخن می گویند.

او در پایان تصریح کرد: ولی باز این تهران است که با قدرت می تواند عنوان ایران کوچک بودن را یدک بکشد و این عنوان شایسته تهران است.

• تهران مظلوم

دیگر سخنران این نشست رجبعلی خسرو آبادی مدیر کل اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان تهران بود که با مظلوم شمردن تهران در مقایسه با سایر استان ها به لحاظ شناخت و معرفی تصریح کرد :با وجود ضرورتی که برای ایجاد این شناخت حس می شود هنوز کار مهمی دراین راستا انجام نشده است.

علیرضا حسن زاده رییس پژوهشکده مردم شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز با بیان گوشه ای از ارتباط موجود میان تهران و میراث فرهنگی افزود:در بحث میراث فرهنگی پویایی فرهنگ مقوله مهمی تلقی می شود عنصری که در تهران به وضوح دیده می شود به شکلی که نمی توانیم به بررسی تهران بپردازیم بدون آنکه یادی از انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی نکنیم.
او با اشاره به اینکه تهران کمک می کند تعریفی پویا از میراث فرهنگی داشته باشیم تصریح کرد:آنجا که سخن از فرهنگ زنده به میان می آید مردم شناسی می تواند به فعالیت بپردازد.

• طب سنتی در دوره اسلامی

فرید قاسملو سخنران نخست نشست اول این همایش بود که سخنان خود را در قالب پژوهشی تحت عنوان الگوهای واژگانی در حیطه پژشکی سنتی ، نمونه استاندارد تهران مطرح ساخت.

او افزود:برای نخستین بار ویلم فلور در اثر جالب و خواندنی خود پزشک و سلامت در ایران قاجار به درستی مفهوم عام پزشکیرا در ایران بر گرفته از سه منبعشامل پزشکی جالینوس ، پزشکی دینی و پزشکی سنتی دانسته و به اعتقاد وی دانش پزشکی دوره اسلامی درایران بر اساس این سه منبع بالیده و رشد کرده است .
به گفته وی ، این مقاله می کوشد مطالعاتی اولیه درباره سومین منبع پیش گفته پزشکی ایران طب سنتی انجام دهد ؛شامل بررسی اصطلاح شناختی و پیشنهاد اصطلاحی مناسب برای این بخش از پزشکی دوره اسلامی؛بررسی جایگاه آن در نظام اعم و اخص علوم و نیز کوشش برای طبقه بندی داده‌های قابل بررسی در آن.

مهرداد ملک زاده دیگر سخنران این نشست بود که به بیان مطالبی در خصوص تهران باستان :جغرافیای تاریخی و تفسیرهای انسان شناختی پرداخت و تصریح کرد :تهران باستان در ذات خودش یک ترکیب متناقض نما است و همه ما به عادت‌های ذهنی گمان می کنیم که تهران گذشته ای به کهنگی قاجار و زندیه داشته باشد و تهران باستان برای ما متناقض است که به واقع این طور نیست.
به گفته او ، همانند برخی از نقاط ایران که عرصه جغرافیایشان بر خلاف نامشان مرتب در طول تاریخ تغییر کرده جغرافیای تهران نیز تغییر یافته است و هر سخنی در مورد پیشینه تهران به ری مربوط می شود.

• تهران در چشم انداز میراث فرهنگی

احمد محیط طباطبایی دیگر سخنران این نشست با بیان مواردی در خصوص تهران در چشم انداز میراث فرهنگی با طرح این پرسش که آیا می شود که پایتخت دیگری برای ایران فرض کرد ادامه داد :هیچ نقطه دیگری در قلمرو سیاسی به غیر از تهران نمی تواند پایتخت باشد و این امری جبری و گریز ناپذیر است.

او افزود :در گذشته برای انتخاب شهری به عنوان پایتخت چند مزیت شامل آب ، خاک ، راه دفاعی و... در نظر گرفته می شد از این رو است که شهرهای مهم دنیا معمولا بنادر هستند.

وی با بیان اینکه تهران محل تلاقی راه‌های ایران و دروازه ورود مدرنیسم به ایران استتصریح کرد :با وجود مدیریت‌های اشتباهی که در سالهای اخیر انجام گرفته است هنوز تهران جای حیات است.

مریم نعمت طاووسی دیگر سخنران این نشست به بیان بخشی از پژوهش خود در خصوص تخت حوض و سیاه بازی پرداخت و تصریح کرد:در گذشته مردم از هر فرصتی برای شاد شدن و شاد کردن استفاده می کردند.

او با اشاره به فعالیت گروه مقلد ها در قهوه خانه ها افزود:گروه مقلدها که کارشان، رقص و آواز و نمایش بود به نوعی ایران گردی در شهر‌های بزرگ مشغول بودند که نهایتا بعد از مدتی متفق القول تهران را به عنوان مقصد خود انتخاب کردند.

نعمت طاووسی با بیان اینکه در زمان قاجار شبیه خوانی آنقدر گسترده شد که گروه مقلدین از قهوه خانه ها به خانه‌های مردم آمدند خاطر نشان ساخت که این گروه با ایجاد تخته ای روی حوض به نمایش سیاه بازی با موضوعات خانوادگی پرداخته و موجبات شادی مردم را فراهم می آوردند.

• دوده گیری از رسوم تهرانی‌ها قبل از رسیدن سال نو

محمد نجاری نخستین سخنران نشست دوم این همایش در ادامه با اشاره به آداب و رسوم مردم تهران هنگام تغییر فصول تصریح کرد : پرداختن به آداب و رسوم بسیار دشوار است زیرا که این آداب و رسوم به یک باره سر از زمین برون نیاورده اند.

وی در ادامه به بیان گوشه ای از مراسم خانه تکانی یا همان دوده گیری که چند هفته مانده بهآغاز سال نو انجام می شود پرداخت. بهروز وجدانی دیگر سخنران این نشست با ارایه مقاله ای تحت عنوان نحوه ثبت موسیقی ردیفی ایران در فهرست میراث معنوی یونسکو با تأکید بر موسیقی تهران تصریح کرد که آنچه به عنوان ردیف‌های موسیقی می شناسیم از زمان ناصرالدین شاه شکل گرفته است.

او افزود :با تأسیس مدرسه دارالفنون اولین گروه از هنرمندان ایرانی با اصطلاحات موسیقی دنیا آشنا شدند .
وجدانی خاطر نشان کرد :موسیقی در تمام دنیا به سه دسته شامل موسیقی سنتهای قومی ، موسیقی محلی و موسیقی پاپ تقسیم بندی می شود.

دیگر سخنران این نشست ژیلا مشیری بود که با اشاره به پراکندگی جغرافیایی اقوام تهران تصریح کرد :تهران در آغاز روستایی نسبتا بزرگ بوده که در کنار کوهپایه‌های البرز جای گرفته بوده است.

به گفته وی ،شهر تهران با جمعیتی در حدود 8میلیون نفرپرجمعیت ترین شهرستان این استان و یکی از بزرگترین و مهمترین شهرهای ایران و دنیا محسوب می شود.

سلیم سلیمی موید دیگر سخنران این نشست با ارائه چند سند از قباله‌های نکاح در ورامین به بیان گوشه ای از ویژگی‌های این اسناد پرداخت.

او تصریح کرد که با بررسی این اسناد در میابیم که با گذشت زمان ویژگی‌های خاصی به این اسناد اضافه شده است.

• بازی‌های خراسان شمالی اتحاد اجتماعی را به نمایش می گذارد

مردم شناسی رقص آفر در خراسان عنوان اولین سخنرانی از نشست سوم بود که توسط محمد مکاری ارایه شد.

او با بیان اینکه آیین ها در فرهنگ اقوام مختلف ایران جایگاه ویژه ای دارند تصریح کرد :مردم با آیین‌های نمایش یا آیین هایی که به صورت بازی یا رقص انجام می شونداز لحاظ اجتماعی و قومیتی انس دارند.

وی با اشاره به اینکه بازی‌های خراسان شمالی در اصل اتحاد اجتماعی را به نمایش می گذارد خاطر نشان ساخت که :رقص یا بازی آفر در 2نوع آفر کشاورزی و آفر قالیبافی انجام می گیرد که در آن 18سنبل وجود دارد.

لیلا نفیسی نیا دیگر سخنران این نشست با اشاره به قدمت هنر بافته ها تصریح کرد که بافته‌های داری بخش عمده ای از بافت‌های روستایی ایران را تشکیل می دهند و در هر منطقه از ایران یک نمونه از آن با یک روش خاص وجود دارد.

به گفته او ، بافته ای داری از جمله مهمترین هنرهای اصیل ایران است که علاوه بر استفاده گسترده از زندگی معرف غنای فرهنگی اقوام مختلف است.

گلفام شریفی دیگر سخنران این نشست به بیان گوشه ای از پژوهش خود با عنوان مردم شناسی قنات پرداخت و با اشاره به نقش زنان در کارهای مربوط به قنات تصریح کرد که کار مقنی گری کاری بسیار سخت و طاقت فرسا است که برخی از زنان بنابه ناچاری در روستا ها به این کار مبادرت می ورزند.

وی افزود :زنان در سه گروه شامل زنان که در تاریخ فرمان به احداث قنات داده اند ، زنان که کارهای قنات را انجام داده اند و زنانی که پژوهشی در مورد قنات کرده اند در این امر شریک بوده‌اند.

در این مراسم که با افتتاح نمایشگاه عکس مردم شناسی همراه بود از خدمات بهروز وجدانی ، علی اکبر حمیدی، محمد ابوالفضلی، نادر سوری، بابک صدیقی و سرکار خانم مهر الزمان نوبان پیشکسوتان و فعالان حوزه مردم شناسی تقدیر شد.