جایگاه آینده‏ پژوهی روابط عمومی و مسئولیت اجتماعی در فضای مجازی

به گزارش شارا کشورهایی که جهانی شدن را پذیرفته ‏اند و اینترنت را یک قاره جدید تحت قاره ششم، با همه واقعیت‏ های مثبت و منفی آن، می ‏دانند تاثیر پذیری بیشتری از این پدیده داشته اند.

کشورهایی که فناوری اطلاعات و کاربردهای آن را محور توسعه خود قرار نداده‌اند در آینده دچار خساراتی سنگین خواهند شد که قابل پیش بینی نیز می ‏باشد. لذا پرداختن به ابعاد غیر فنی تاثیر فناوری اطلاعات و کاربردهای آن مانند آینده پژوهی و مسئولیت اجتماعی روابط عمومی ‏ها باید مورد توجه قرار گیرد. در این زمینه سئوالات بسیاری مانند حریم خصوصی شهروندان، مسئولیت اجتماعی کاربران و نقش حاکمیت وجود دارد که هنوز جواب روشنی برای آنها وجود ندارد.

یکی از واقعیت ‏های مطرح در این زمینه آن است که فناوری، بیشترین تغییر را در مسیر تحول زندگی مردم در عصر حاضر داشته و در آینده نیز عامل اصلی توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خواهد بود.

روابط عمومی‏ های فراموشکار که موج تغییرات تاریخی از عصر کشاورزی به صنعت و از عصر صنعت به عصر اطلاعات را تجربه کرده‏اند هنوز یاور ندارند که بعد از عصر اطلاعات نوبت عصر مجازی به عنوان موج چهارم از تغییرات زندگی بشر در آینده نزدیک خواهد بود.

در عصر مجازی حضور فیزیکی کارگزار روابط عمومی برای انجام وظایف قانونی لازم نیست، بلکه تصویر سه بعدی او می‏تواند در هر جای ممکن نیز وجود داشته باشد و امور روزمره خود را انجام دهد، در حالی که از نظر فیزیکی این کارگزار می‏ تواند در منزل خود ‏باشد. شاید پذیرش و باور به رسیدن به عصر مجازی، مانند پذیرش و باور به عصر اطلاعات و اینترنت امروز برای روابط عمومی ‏های سنتی سخت باشد، اما شواهد نشان می‏ دهد که بسترهای توسعه فضای مجازی در حال شکل گیری است و رسیدن به آن کم‏ کم در حال پذیرفته شدن است.

این مثال، ضرورت پرداختن به بحث مهم آینده پژوهی روابط عمومی و مسئولیت اجتماعی او را مشخص می ‏کند. آیا اگر روابط عمومی آینده پژوهی نکند می ‏توانند چنین فضایی را بشناسد و قبل رسیدن به آن زمان برایش برنامه داشته باشد.

سئوال اساسی امروز و فردا این است که جایگاه روابط عمومی از بعد آینده پژوهی و مسئولیت اجتماعی در فضایی مجازی چگونه خواهد بود، چگونه می ‏توان به عنوان مثال، برای حفظ حریم خصوصی شهروندان و یا مخاطبین روابط عمومی راهکارهای مناسبی را یافت تا ضمن ارتباط مناسب به حریم خصوصی مخاطب تعرض نشود. مسئولیت اجتماعی، از دیدگاه حاکمیت در فضای مجازی چگونه تعبیر می‏ شود؟

به عنوان مثالی از یک موضوع مرتبط با مسئولیت اجتماعی، آیا فقط کاربران عادی فضای مجازی هستند که حریم خصوصی یکدیگر را نقض می‏ کنند و یا دولت‏ ها نیز برای حفظ حاکمیت کشور از تمامی ابزارهای معقول و متعارف بهره می‏ گیرند تا حریم خصوصی کاربران فضای مجازی را حفظ کنند و گاهأ حریم خصوصی و حقوق شهروندی را نقض می ‏کنند؟ کشورهای نقض کننده حقوق شهروندی فضای مجازی، بنام قانون، نظم عمومی و امنیت ملی حریم خصوصی شهروندان، محدودیت دسترسی بوجود می ‏آورند و به محتوای اطلاعات شهروندان سر می ‏زنند. آیا روابط عمومی‏ ها و یا هر نهاد دیگری در چارچوب مسئولیت ‏های اجتماعی حق دارند به هر شکل دلخواه عمل کنند؟ آیا جامعه نیازمند قوانین و مقرراتی نیست که راه درست انجام مسئولیت‏ های اجتماعی را هدایت کند و آن قوانین مورد قبول باشد و همگان آن را بپذیرند؟ طرح چنین مسائلی باعث شده تا موضوع مسئولیت اجتماعی در روابط عمومی‏ ها، بویژه در فضای مجازی، به یک موضوع جاذب و قابل مطالعه مورد توجه محققان قرار گیرد.

در ایران هنوز بصورت جدی کاربردهای اساسی فناوری اطلاعات محور توسعه کشور قرار نگرفته و شاید بحث مسئولیت‏ های اجتماعی مانند حریم خصوصی شهروندان در دستور کار جدی مسئولین نباشد. به همین دلیل باید با برگزاری همایش ‏ها، سمینارها‏ و سخنرانی‏ ها از یک سویی و تولید و انتشار کتاب‏ ها و مقالات از سویی دیگر فضای لازم را برای توجه مسئولین کشوری و روابط عمومی ‏ها به این موضوع مهم در فضای مجازی جلب کرد.

روابط عمومي در فضای مجازی همواره در تلاش است تا رابطه نزديك با اجتماعات برخط برقرار كرده و نسبت به آنچه مخاطبان آنها بصورت برخط ارايه می ‏کنند و یا سئوالی دارند حساسيت نشان مي‌دهد. روابط عمومی در فضای مجازی همواره در حال گفتگو و تعامل با مخاطب بوده و خدمات خود را بصورت غیر حضوری در 24 ساعت شبانه روز و در 7 روز هفته ارائه می ‏نماید. در چنین فضایی که در آینده بشدت توسعه خواهد یافت، از مشخصه‌هاي بارز روابط عمومي خوب در فضای مجازی، توجه به آینده پژوهی و درک مسئولیت اجتماعی خود می‏ باشد تا بتوان مسئولیت خود را بخوبی انجام دهد.

دکتر علی ‏اکبر جلالی استاد دانشگاه علم و صنعت ایران در تاریخ 19 مهرماه سال جاری در داوزدهمین کنفرانس بین المللی روابط عمومی ایران سخنرانی خود را با عنوان آینده پژوهی روابط عمومی در فضای سایبر به همراه نمونه ‏هایی از مسئولیت‏ اجتماعی روابط عمومی‏ در فضای مجازی ارائه خواهند داد.