تاریخ فاتحان

دماوند بلندترين قله آتشفشاني آسيا و بلندترين كوه ايران است، اما جداي از اين القاب، اين كوه براي همه ايرانيان، كوهي اسطوره‌اي و نمادين به حساب مي‌آيد.

البته دماوند فقط براي ايرانيان مشهور نيست و بسياري از گردشگران در ورود به ايران، سري هم به اين قله مي‌زنند. همين‌ كه يك‌طرف اين كوه بلند كلانشهر تهران قرار گرفته و در طرف ديگرش درياي مازندران، مي‌تواند هر كسي را براي رفتن به آن وسوسه كند.

پروفسور «اشتفان پروشاسكا» استاد دانشگاه وين و از شرق شناسان بنام اتريش، يكي از كساني بود كه در بدو ورود به ايران سري به اين قله زيبا زد.

پروشاسكا به زبان‌هاي عربي، تركي استانبولي و فارسي مسلط است و از سال‌ها پيش در مورد مشرق زمين و زبان‌هاي آن تحقيق و پژوهش كرده است.

او عشق به شرق را موروثي از نياكان خود مي‌داند زيرا جد بزرگش هنگامي كه ناصرالدين‌شاه در سفر اروپايي بوده به عنوان آجودان مخصوص او از سوي امپراتور اتريش مجارستان انتخاب مي‌شود و در پايان سفر ناصرالدين‌شاه به وين، شاه قاجار يك قطعه نشان درجه چهار شيروخورشيد به او اهدا مي‌كند.

عشق به ايران را در همه نوشته‌ها و مطالب علمي پروشاسكاي 51 ساله و همسرش كه استاد زبان تركي استانبولي است و فارسي را نيز مي‌داند، مي‌توان يافت.

او در آخرين سفر خود به ايران در مردادماه سال 93 براي صعود به قله دماوند به آنجا سفر كرد و تا ارتفاع 4200 متري صعود كرد كه به علت شرايط پيش‌آمده آب‌وهوايي نتوانست به قله برسد.

متني كه برگردان آن در پي مي‌آيد، توسط اين نويسنده براي دانشگاه شرق شناسي وين نوشته شده است و در آن به بررسي نوشته‌هاي تاريخي درباره دماوند در كتاب‌هاي قديمي پرداخته است.

او با ذكر دقيق منابع سعي كرده تا منبعي موثق براي شناخت تاريخي اين كوه به دانشگاهيان ارائه كند. پروشاسكا اين متن را در اختيار «سرزمين‌من» قرار داده تا براي نخسيتن بار به فارسي برگردانده شود.

قله آتشفشاني كه بين تهران و درياي مازندران قرار دارد، با ارتفاع 5670 متر، مدت زماني به عنوان بلندترين قله جهان شناخته مي‌شد.

قله دماوند در دوره كهن پيش از تاريخ نيز شناخته شده بود و در اساطير ايراني بارها به آن اشاره شده است، كه در اين گفتار به آن نمي پردازيم.

از مجموعه آثار كوهنوردان به اشتباه چنين برداشت مي‌شد كه قله دماوند براي نخستين‌بار در سال 1837ميلادي(1216 خورشيدي) و به‌وسيله «تايلور تامسون» انگليسي فتح شده است.

كوه آتشفشاني «پوپوكاته‌پپل» با ارتفاع 54452 متر در مكزيك تا پيش از آن بلندترين كوهي بود كه توسط سربازان اسپانيايي در سال 1523 ميلادي(902 خورشيدي) فتح شده بود.

هنگامي كه گزارش‌ سفرنامه‌هاي سياحان ايراني و عربي و همچنين سفرنامه‌هاي قرون وسطي را مطالعه مي‌كنيم، به اين نتيجه مي‌رسيم كه در درستي گزارش تايلور تامسون به عنوان نخستين شخصي كه اين قله را فتح كرده است.

بايد شك كرد؛ زيرا بسياري از گزارش‌هاي قديمي نشان مي‌دهد كه بلندترين قله آسياي ميانه هزاران سال پيش از تامسون فتح شده بود و تامسون چنان كه از گزارش‌هاي خود او برمي‌آيد، هرگز به قله دماوند نرسيده بود ولي پيش از او اهالي محلي بارها قله را فتح كرده بودند.

متن: عباس لقماني/عكس: اشين دانيلي ذكريان

منبع:همشهري سرزمين من