اساسا 3نوع ضعف چشم وجود دارد كه نوع اول نزديك بيني، دوم دوربيني و سومين مورد آستيگماتيسم است. به‌طور متوسط بيش از 50درصد افراد بالغ و ميانسال نياز به استفاده از عينك دارند. يكي از روش‌هايي كه براي رفع ضعف بينايي مرسوم شده، عمل ليزر چشم است. درباره اين عمل جراحي و مضرات و محاسن آن گفت‌وگويي با دكتر نادر نصيري، فوق‌تخصص جراحي چشم و استاد دانشگاه شهيد بهشتي انجام داده‌ايم كه حاصل اين گفت‌وگو را در اختيار شما قرار مي‌دهيم.
ضعف بينايي هيچ ارتباطي با ميزان مطالعه و كار مداوم چشمي ندارد. همچنين عدم‌استفاده از عينك يا وضعيت تغذيه نيز منجر به پيشرفت ضعف چشم نمي‌شود. به‌طور كلي مي‌توان گفت كه ضعف بينايي صرفا جنبه ارثي دارد. اين مشكل عموما از حدود سن 13تا 19سالگي شروع و سپس ثابت مي‌شود. شايد به همين دليل است كه بسياري از والدين اين تصور را دارند كه فرزندانشان به‌دليل مطالعه زياد يا استفاده زياد از كامپيوتر دچار ضعف بينايي شده‌اند. درحالي‌كه هيچ فعاليت شديد چشمي موجب ضعف بينايي نمي‌شود.
عينك وسيله‌اي جهت اصلاح ديد بسياري از افراد است اما همين وسيله كمك‌دهنده در پاره‌اي موارد به صلاح بسياري از افراد نيست؛ براي مثال استفاده از عينك براي فوتباليست‌ها، كشتي‌گيران، شناگران و بسياري ديگر از رشته‌هاي ورزشي امكان‌پذير نيست همچنين براي مشاغل خاصي نظير خلبانان، مأموران آتش‌نشاني و نيروي انتظامي و نيروهاي امدادي حين كار محدوديت ايجاد كرده و در پاره‌اي موارد امكان‌پذير نيست. در ضمن افرادي كه اختلاف بين 2چشم‌شان بيش از 2/5درجه باشد استفاده از عينك برايشان سرگيجه ايجاد كرده و قابل تحمل نخواهد بود. براي رفع اين معضل مي‌توان از لنزهاي تماسي استفاده كرد اما لنز هم وسيله‌اي پرهزينه است و امكان عفونت دارد. ضمن آنكه رعايت بهداشت از آن هم دشوارتر است.
يكي از روش‌هاي اصلاح ديد، جراحي با ليزر است كه درصورت انجام آن مشكلات استفاده از عينك و لنز برطرف مي‌شود. در روش عمل جراحي لازك يا P.R.K كه توسط ليزر انجام مي‌شود انحناي قرنيه تغيير مي‌يابد. اطلاعات شكل و ضخامت قرنيه و شماره عينك و سن بيمار به دستگاه داده مي‌شود و دستگاه طبق نرم‌افزاري كه دارد تشخيص مي‌دهد كه چه ميزان و در كدام محل ليزر بايد به قرنيه تابيده شود تا وضعيت قرنيه به يك فرم طبيعي و نرمال دربيايد.
ويژگي‌هاي بيماري
اساسا بيماراني مي‌توانند تحت اين عمل قرار بگيرند كه شرايط خاصي داشته باشند. يكي از مهم‌ترين شرايط اين است كه شماره چشم بيمار بايد به‌مدت يك‌سال ثابت باشد. معمولا بعد از سن 18سالگي شماره چشم بيمار به سمت ثابت شدن مي‌رود البته در بعضي موارد ممكن است تا سن 25سالگي هم طول بكشد. زماني كه جراح مطمئن شد كه يك‌سال از ثابت بودن شماره چشم گذشته مي‌تواند تصميم به عمل جراحي بگيرد. البته شرايط ديگري هم بايد فراهم باشد مثلا فرد بيماري‌هايي از قبيل قوز قرنيه، كدورت قرنيه، خشكي چشم، مشكلات پلك، آب مرواريد، آب سياه، بيماري‌هاي شبكيه، بيماري عصب بينايي (تنبلي چشم)، ديابت و بيماري‌هاي سيستم ايمني و... نداشته باشد. روي هم رفته بعد از يك معاينه دقيق كه توسط چشم‌پزشك انجام و پس از آنكه اطلاعات دقيق بيمار گرفته مي‌شود، جراح آزمايشهاي مربوطه از قبيل تعيين شماره دقيق ضعيفي چشم، اندازه‌گيري ضخامت قرنيه و عكسبرداري جهت تعيين شكل دقيق قرنيه (توپوگرافي) را انجام مي‌دهد. قرنيه بيمار بايد ضحامت مناسب را داشته و نيز هيچ‌گونه علائمي دال بر قوز قرنيه (كراتوكونوس) نداشته باشد.
مراحل عمل
درآغاز عمل، چشم بيمار به‌وسيله قطره بي‌حس كننده، بي‌حس مي‌شود و سپس با محلول بتادين چشم‌ها ضدعفوني شده و بيمار زير دستگاه ليزر دراز مي‌كشد. بيمار حين عمل كاملا بهوش و آگاه است. اطلاعات مربوط به شماره عينك بيمار قبل از جراحي به دستگاه داده شده است. دستگاه ميزان اشعه‌اي را كه بايد به چشم بيمار تابيده شود را مشخص مي‌كند. جراح پلك‌هاي بيمار را با وسيله مخصوصي باز كرده و لايه رويي قرنيه كه اپي‌تليوم ناميده مي‌شود را به قطر حدود 8ميلي‌متر برمي‌دارد. اين لايه بعد از 3الي 5روز خودبه‌خود ترميم مي‌شود. پس از آنكه اپي تليوم قرنيه برداشته شد به بيمار گفته مي‌شود كه فقط به نوري كه درست وسط دستگاه است خيره شود. سر بيماربايددر يك حالت كاملا افقي و موازي با دستگاه قرار گيرد. با فشار به دكمه، دستگاه شروع به تاباندن ليزر مي‌كند و زماني كه شماره چشم بيمار اصلاح شد تابيدن ليزر به‌طور اتوماتيك پايان مي‌گيرد. آنگاه با گذاشتن يك لنز تماسي روي قرنيه، عمل چشم اول خاتمه و با همين روش عمل چشم دوم انجام مي‌شود و سپس بيمار به اتاق معاينه هدايت مي‌شود و بعد از معاينه و تجويز دارو و دادن توصيه‌هاي لازم مرخص مي‌شود.
پس از جراحي
معمولا به بيمار توصيه مي‌شود كه 2الي 3 روز را در اتاق تاريك يا نيمه‌تاريك استراحت كند و تا آنجا كه امكان دارد چشم‌ها را باز نكند و بهتر است از عينك‌هاي آفتابي استفاده كند. پس از عمل بيمار از 2قطره ضد‌التهاب و ضد‌عفونت استفاده مي‌كند و اگر دردي داشت مجاز است كه از مسكن و آرام‌بخش هم استفاده كند.
معمولا بين 3تا 5 روزطول مي‌كشد تا لايه برداشته شده روي قرنيه (اپي تليوم) مجددا ترميم شود و تا زماني كه ترميم نشده باشد بيمار احساس جسم خارجي و اشك‌ريزش و تاري ديد خواهد داشت. بعد از ترميم لايه اپي تليوم، لنز پانسمان از چشم خارج مي‌شود. بيماربايد تا 10روز تحت درمان با قطره آنتي‌بيوتيك قرار گرفته و به‌مدت 4الي 8هفته از قطره ضد‌التهاب (كورتن) استفاد كند. زماني كه جراح از ثابت بودن نمره چشم اطمينان داشته و آزمايشهاي لازم همگي خوب بوده و دستگاه‌هاي جراحي هم به روز باشند و جراح مهارت و تجربه كافي داشته باشد نتيجه عمل بسيار عالي و در غيراين صورت نتيجه عمل نامناسب خواهد بود.
عوارض جراحي
اين عمل به هيچ عنوان باعث نابينايي يا آب‌مرواريد يا عارضه ديگر نخواهد شد و اگر بيمار در آينده دچار آب‌مرواريد شود مشكلي براي عمل جراحي ندارد. همچنين خانم‌هايي كه اين عمل جراحي را انجام داده باشند هيچ مانعي جهت انجام زايمان طبيعي ندارند. دسته‌اي از افراد ممكن است بعد از انجام اين عمل دچار خشكي چشم شوند كه آن هم موقتي و زودگذر است كه با استفاده از قطره اشك مصنوعي برطرف خواهد شد. از ديگر عوارضي كه ممكن است اين جراحي ايجاد كند عفونت است كه خوشبختانه بسيار نادر است. بعد از اين عمل بيمار حدود 2تا 3هفته از تاري ديد گله دارد كه به مرور برطرف خواهد شد.
اگر بيمار، مناسب انتخاب شود اين عمل بسيار مفيد خواهد بود. انتخاب بيمار بسيار مهم است. شايد بتوان گفت حدود 70تا 75درصد افراد قابليت انجام اين عمل را دارند. 25درصدي كه عمل به صلاحشان نيست نبايد اين كار را انجام دهند چون نتايج ناگواري ايجاد خواهد كرد. امروزه در اين زمينه بيماري كه دچار نابينايي شود ديده نشده چرا كه نابينايي مربوط به عصب و شبكيه چشم است و اشكال در قرنيه، هيچ فردي را نابينا نمي‌كند حتي بدترين عارضه‌اي كه ممكن است براي قرنيه ايجاد شود آن است كه عفونت كرده و لك بردارد كه آن هم با درمان دارويي و در نهايت با پيوند قرنيه برطرف خواهد شد.
بعد از عمل هيچ محدوديتي وجود ندارد فقط توصيه مي‌شود در نور شديد آفتاب از عينك آفتابي استفاده شود.
پرسش‌هاي رايج
مناسبت‌ترين زمان انجام اين عمل چه سني است؟
براي افراد نزديك‌بين تا قبل از سن 40سالگي و براي افراد دوربين بعد از سن 40سالگي و براي افراد آستيگماتيسم در هر سني مناسب است (به شرطي كه شماره چشم ثابت شده باشد).
هر دو چشم با هم عمل مي‌شود و يا جداگانه؟
هر دو چشم در يك جلسه عمل خواهد شد.
چه شماره‌هايي قابل عمل هستند؟
براي افراد نزديك بين از شماره 0/75- الي 8-
براي افراد دوربين از شماره 0/75+ الي 5+
براي افراد آستيگمات از شماره 0/25الي 5.
بعد از انجام اين عمل اگر ضربه به سر بخورد ممكن است فرد را دچار مشكل كند؟
ضربه به سر درصورتي كه به عصب بينايي و مركز بينايي كه در مغز قرار گرفته وارد شود، بينايي را دچار مشكل خواهد كرد.
آيا اگر فردي پس از انجام اين عمل شماره چشمش برگردد و نياز به اصلاح ديد داشته باشد مي‌تواند مجددا عمل يا از لنزهاي تماسي استفاده كند؟
بله. درصورتي كه بيمار دوست نداشته باشد از عينك استفاده كند هم مي‌تواند عمل جراحي مجدد انجام دهد به شرطي كه آزمايشهاي چشم بيمار مناسب باشد. همچنين با تجويز چشم پزشك و با رعايت موارد بهداشتي مي‌تواند از لنزهاي تماسي استفاده كند.
نظر شما