۸۳سال پیش "اتحادیه بین‌المللی روزنامه‌نگاران ورزشی" هنگام برگزاری بازی‌های المپیک با حضور نمایندگان ۲۹کشور جهان اعلام موجودیت کرد.
این اتحادیه که ایپس AIPS نامیده می‌شود روز دوم جولای سال ۱۹۲۴میلادی برابر با ۱۱تیر ماه ۱۳۰۳هجری شمسی شکل گرفت و از سوی سازمان‌های بین‌المللی ورزشی مورد حمایت و تایید قرار گرفت.
"ایپس" امروز با عضویت ۱۴۸کشور و بیش از ۹هزار روزنامه‌نگار به یک نهاد جهانی تبدیل شده است. [نهاد ایرانی: انجمن نویسندگان، خبرنگاران و عکاسان ورزشی ایران]
ایران نیز از سال ۲۰۰۱میلادی به عنوان عضو هیات رییسه این اتحادیه انتخاب شده است.
اما تاریخ روزنامه و مطبوعات ورزشی ایران مربوط به این سالها نیست و قدمت آن به سالها قبل از شکل‌گیری اتحادیه بین‌المللی روزنامه‌نگاران ورزشی برمی‌گردد.
در واقع تاریخ مطبوعات ایران حاکی از آن است که ورزشی‌نویسی چندین سال قبل از تشکیل "ایپس" در جراید کشورمان رواج داشته است.
تیراندازی، شکار، سوارکاری و کوهنوردی از نخستین مضامین ورزشی مطبوعات ایران هستند که عموما در لابه‌لای اخبار و گزارشهای مربوط به گشت و گذار ناصرالدین شاه و نیز در مطالبی از مردم در مطبوعات آن دوره به چشم می‌خورد.
خبر "رفتن سه نفر از شاگردان توپخانه به کوه البرز" در سال ۱۲۷۵ه.ق در "روزنامه وقایع اتفاقیه" از این دست است. بر این اساس انعکاس اخبار، رویدادها و مطالب ورزشی در مطبوعات ایران سابقه‌ای در حدود یک قرن داد.
نوشته میرزا تقی حکی‌الممالک درباره اسکی(پاتیناژ) از نخستین مطالب ورزشی مندرج در مطبوعات ایران است که گفته می‌شود چاپ این نوشته موجب تمسخر عده‌ای شد با این مبنا که لغزیدن روی یخ اهل فرنگ دروغی بیش نیست.
اما انتشار مطبوعات تخصصی ورزشی در ایران بعد از ۱۳۰۰ه.ش آغاز شده است.
مطالعه تاریخ مطبوعات قاجار نشان می‌دهد که مباحث جدی ورزشی در دهه آخر این حکومت شکل گرفت.
آنگونه رونق خود را در قالب اخباری چون تشکیل اولین کلوپ ورزشی ایران برای تعلیم ژیمناستیک و وزنه‌برداری در سال ۱۲۹۶ه.ش، تشکیل مجمع فوتبال ایران در سال ۱۲۹۹و تاسیس باشگاههای ورزشی شعاع و نیکنام در سال ۱۳۰۴ آغاز کرد.
در سال ۱۳۰۱نظام‌نامه و مرام‌نامه‌ای وابسته به "جمعیت مروجین ورزش" در تبریز زیر نظر علی‌اصغر حکمت و نظام‌نامه‌ای دیگر در سال ۱۳۰۳وابسته به "جمعیت گردان ایران" در مورد ورزشکاران منتشر شده است.
در سال ۱۳۰۶همزمان با تصویب "قانون ورزش اجباری در مدارس" نشریه ورزشی "پیش‌آهنگی ایران" توسط احمد امین‌زاده که قدیمی‌ترین نشریه ورزشی است منتشر شد.
این نشریه مجله‌ای تربیتی بود که در تکمیل روحیات محصلین و تقویت حیات پیش‌آهنگی ایران می‌کوشید.
پیش‌آهنگی ایران در قطع پستی و هر شماره در ۲۰صفحه منتشر می‌شد که بخشهایی از آن به ورزش اختصاص داشت.
در سال ۱۳۰۷نیز مجله "ورزش" توسط میرمهدی ورزنده در تهران و در همان سال نشریه دیگری به نام "ورزش" توسط وی منتشر شد.
اما قدیمی‌ترین نشریه تخصصی و تمام ورزشی در ایران که در برخی از کتابخانه‌های کشور موجود است مجله "آیین ورزش" است که در سال ۱۳۱۴به سردبیری ناظرزاده کرمانی و توسط مدیر "باشگاه شعاع" در تهران انتشار یافت زیرا پیش از این مجله‌ای منتشر نشده بود که فقط به مباحث ورزشی بپردازد. هدف این نشریه ارایه اطلاعات به مردم درباره فواید ورزش و ارایه راهکارهای توسعه آن بود.
"نشریات تخصصی" نشریاتی هستند که بیش از ۸۰درصد مطالب آنها در تمامی شماره‌ها به یک رشته ورزشی خاص اختصاص دارد و یا به لحاظ محتوا و موضوع، جنبه‌ای خاص از ورزش را مطرح می‌کنند.
قدیمی‌ترین نشریه تخصصی ورزشی همان نشریه پیش‌آهنگی ایران و جدیدترین آن "دنیای کشتی" است که در سال ۱۳۸۵منتشر شده است.
اما "نشریات نیمه‌تخصصی" نشریاتی است که بیش از ۸۰درصد مطالب آنها در کلیه شماره‌ها به ورزش اختصاص دارد اما بر خلاف نشریات تخصصی عموما اخبار و اطلاعات عمومی از رشته‌های ورزشی مختلف را ارایه می‌کنند.
قدیمی‌ترین نشریه نیمه‌تخصصی ورزشی ایران "مجله اصلاح نژاد اسب" است و جدیدترین آن "تدبیرانه سبقت" است که نخستین شماره آنها به ترتیب طی سالهای ۱۳۱۸و ۱۳۸۶منتشر شده است.
"تدبیرانه سبقت" از جدیدترین نشریات ورزشی موجود و نیمه‌تخصصی است که امسال منتشر شد و علاوه بر ارایه مباحث علمی و فنی در حوزه خودرو و معرفی جدیدترین خودروهای دنیا در بخش عمده‌ای به معرفی و یا مصاحبه با ورزشکاران رشته اتومبیلرانی و رالی سرعت در ایران و جهان می‌پردازد.
بعد از انتشار نشریاتی چون پیش‌آهنگی و آیین ورزش، هر روز بر تعداد این نشریات اعم از مجله، هفته‌نامه و روزنامه افزوده شد.
"نیرو و راستی"، کیهان ورزشی، راهیان کوه، یک هفته با ورزش، پهلوان، گام، ابرار ورزشی و شطرنج ایران" تا آخرین مواردی چون "تدبیرانه سبقت" از این جمله هستند.
در این میان تورق تاریخچه مطبوعات ورزشی حاکی از آن است که دوره شکوفایی نشریات ورزشی ایران دهه ۱۳۲۰می‌باشد زیرا طبق برخی آمارهای موجود ۲۶عنوان نشریه ورزشی در این دهه منتشر شده و پس از این دوره نشریات این حوزه رشد متناسبی داشته‌اند.
در این میان کم‌نظیرترین دوره تاریخی مطبوعات ورزشی را مورخان و حتی ورزشی‌نویسان سالهای ۱۳۷۶تا ۱۳۸۱می‌دانند که تعداد زیادی نشریه منتشر شده و یا مجوز انتشار گرفته‌اند.
در این میان مطبوعات ورزشی خالی از مباحث طنز و کاریکاتوری نیز نیست آنگونه که امروز بسیاری از انتقادات و پیشنهادات و اخبار با دستمایه طنز در نشریات ورزشی جلوه‌ای قوی و ویژه دارد و چه بسیار جنجالها می‌آفرینند.
گفته می‌شود نخستین سوژه کاریکاتور ورزشی مطبوعات ایران مربوط به اولین سفر ورزشی تیم ایران بود که در حکم نخستین جنجال کاریکاتور ورزشی ایران نیز بوده است.
در مطلبی از شماره پنج نشریه "کیهان کاریکاتور" که مرداد ماه سال ۱۳۷۱ منتشر شد تشریح نخستین کاریکاتور مطبوعات ورزشی ایران اینچنین توصیف شده است: وقتی بادکوبه از تیم ایران دعوت کرد تا تیم منتخب مملکت فارس را به آنجا بفرستد دو مرد همت کردند "ابوالفضل صدری" صدراعظم عجیب و غریب ورزش ایران که آدم را به یاد صداقت و سادگیهای نسل اول "لورل و هاردی"می‌اندازد و "میرمهدی ورزنده" با چیز غریبی به نام اراده اما نخستین بازی خارجی ایرانیها در برابر بادکوبه به شکست انجامید و چند روز بعد در روی جلد روزنامه فکاهی "ناهید" کاریکاتوری چاپ شد که شکلی کفرآمیز تلقی می‌شد و حتی غیر قابل هضم برای بزن‌بهادران زمین دولت.
کاریکارتوریست "ناهید" یک فوتبالیست روس را کشیده بود که با نوک کفش فوتبال، هر یک از فوتبالیستهای ایران را در گوشه‌ای پخش و پلا کرده است.
امروز باید این را پذیرفت که مطبوعات ورزشی از بولتنهای محلی تا روزنامه‌ها و مجلات ملی و بین‌المللی یکی از پایه‌های اصلی وسایل ارتباط جمعی هستند.
پایه‌ای که به مثابه پل ارتباطی میان میدانهای ورزشی و افکار عمومی عمل کرده و بدون وجود آنها هیچ رویداد ورزشی هر اندازه مهم و معتبر رونق نمی‌یابد.
ایرنا
