حال اگر فرض کنیم حتی 50درصد آنها در نهایت به آسم قطعی تبدیل شود یک تراژدی بزرگ انسانی است. این آماری است که رئیس انجمن آسم و آلرژی ایران دکتر مصطفی معین آن را اعلام کرده است. بیماری آسم از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که به دلایل مختلف روزبه‌روز به تعداد افرادی که به آن مبتلا می‌شوند اضافه می‌شود. در سالی که روزهای پایانی آن است تعداد روزهای هوای پاک و سالم در تهران و شهر‌های بزرگ بسیار کم بود. طوری که تابلو‌ی ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا در شهر تهران نشان داد، شاخص کیفیت هوا در بیشتر روزهای سال بالاتر از عدد100(101تا 200 ناسالم) بود. این شاخص و این عدد، میزان آلاینده اصلی ذرات معلق کمتر از PM2. 5 را هم نشان می‌دهد که برای افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی یا ریوی، سالمندان و کودکان بیشترین ضرر را دارد. این گروه‌ها باید از هرگونه فعالیت فیزیکی خارج از منزل در این روزها بپرهیزند و افراد عادی نیز باید از فعالیت‌های طولانی یا سنگین خارج از منزل خودداری کنند.
اثرات بهداشتی آلاینده ذرات معلق کمتر از 2/5 میکرون در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس، شامل افزایش احتمال علائم تنفسی در افراد حساس، تشدید بیماری‌های قلبی و ریوی، مرگ‌ومیر زودرس در افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی، ریوی و افراد مسن می‌شود. به گفته دکتر مصطفی معین آلودگی هوا در همه سیستم‌ها و اندام‌های بدن تأثیر منفی بر جا می‌گذارد و مهم‌ترین ارگانی که تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد ریه است. مصطفی معین، استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران تصریح کرد: سومین عامل مرگ‌ومیر بعد از بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان‌ها، مشکلات تنفسی است که در رأس آن آسم و بیماری انسدادی مزمن ریه یا COPD قرار دارد.
معین به تحقیقات جدید انجام شده اشاره داشت و افزود: متأسفانه در این تحقیقات مشخص شده است که آلاینده‌های هوای شهرها هم در پیدایش این بیماری و هم در تشدید و تبدیل آن به آسم غیر‌قابل‌کنترل یا حمله آسم و پیشرفت COPD و تبدیل آن به یک آسم حاد و خطرناک نقش دارند. این سموم نه‌تنها مبتلایان به بیماری‌های مزمن ریوی و قلبی را آسیب‌پذیر می‌کند بلکه کودکان را که به‌صورت عادی حساس‌تر هستند و در فرایند رشد قرار دارند آسیب‌پذیرتر می‌کند.
استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران گفت: کودکان سرمایه آینده کشور هستند و نباید از دوران کودکی در معرض این آسیب قرار بگیرند. قربانیان اصلی آسم اول از همه کودکان و به‌خصوص کودکان زیر 5سال هستند که در ادامه نوجوانان، جوانان و کهنسالان نیز ازجمله قربانیان آسم محسوب می‌شوند. مادران باردار نیز به‌خاطر جنینی که در رحم دارند از قربانیان آسم به شمار می‌آیند.
علل بروز آسم در کودکان
دکتر روزبه نقشین، فوق‌تخصص ریه و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی ایران درباره علل بروز آسم در کودکان در گفت‌وگو با همشهری گفت: آسم یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن به‌خصوص در کودکان است. قریب به 235میلیون انسان در سراسر جهان مبتلا به این بیماری هستند و متأسفانه طی دهه‌های گذشته با تغییر شیوه زندگی و صنعتی‌تر شدن جوامع، افزایش آمار شهرنشینی و آلودگی هوا در بعضی شهرها شیوع این بیماری رو به فزونی است. طبق مطالعات سازمان جهانی بهداشت پیش‌بینی می‌شود تا 11سال آینده 100میلیون انسان دیگر نیز به این بیماری مبتلا شوند. آمار رسمی ولی تقریبی که از کشورمان وجود دارد شیوع آسم را بین 5تا 8درصد از ایرانی‌ها نشان می‌دهد.
وی گفت: در بسیاری از اوقات کودک یا فرد بزرگسال مبتلا به آسم است ولی خانواده و خود بیمار آگاهی از این بیماری ندارند. فرد مبتلا به آسم به سختی نفس می‌کشد، به‌خصوص سرفه‌های طولانی مدت دارد که در هنگام فعالیت بیشتر می‌شود. آسم در اوقاتی از سال باعث بیدار شدن بیمار حدود ساعت 4تا 5بامداد می‌شود. آسم بیماران در تماس با بوی سیگار، دود، هوای سرد و محرک‌های شیمیایی مثل اسید و سفید‌کننده‌ها و غیره شدید‌تر می‌شود. این بیماران گاهی احساس سنگینی و فشار روی قفسه سینه می‌کنند و صدای خس‌خس در ریه خود دارند. نکته بسیار مهم این واقعیت است که اکثر مبتلایان فقط گاهی این نشانه‌ها را به‌صورت حملات چند روزه، چند هفته یا حتی برای چند ساعت تجربه کرده‌اند و چون بدون درمان این علائم برطرف می‌شود بیمار و خانواده آن را به‌حساب سرماخوردگی یا حساس بودن به سرما و آلودگی هوا می‌گذارند. در نتیجه به جای اینکه درصدد مراجعه به پزشک و انجام اقدامات تشخیصی و درمانی برآیند به مصرف خودسرانه ضد‌سرفه‌های مختلف، قرص‌های ضدحساسیت (آنتی‌هیستامین) و گاهی آنتی‌بیوتیک پناه می‌برند. آنها همچنین به توصیه اطرافیان، به‌صورت خودسرانه از داروهای گیاهی و روش‌های درمانی غیرعلمی استفاده می‌کنند یا آمپول‌های حاوی کورتون را به‌عنوان آمپول ضدحساسیت مصرف می‌کنند.
راه‌‌های پیشگیری از بروز آسم
دبیر انجمن متخصصان ریه ایران درباره آسم در کودکان گفت: در کودکان زیر 6سال تجربه شنیدن خس‌خس سینه توسط والدین بسیار شایع است و در مواردی حتی نزدیک به 50درصد از این گروه سنی چنین تجربه‌ای را داشته‌اند. شایع‌ترین عامل آن عفونت‌های ویروسی در سال‌های اول عمر است ولی آلودگی هوا مخصوصا آلودگی ناشی از احتراق گازوئیل که متأسفانه در شهر‌های بزرگ ایران تبدیل به یکی از اصلی‌ترین تهدیدها برای سلامتی مردم شده است می‌تواند نقش مهمی در ایجاد خس‌خس سینه داشته باشد. در عین حال اگر در محیط زندگی کودک، دخانیات اعم از سیگار و قلیان استفاده شود خطر شیوع بیماری آسم را نیز به همراه دارد. این فوق‌تخصص ریه در مورد رابطه مصرف ویتامین D در دوران بارداری و آسم کودکان گفت: متأسفانه کمبود ویتامین D در کشورمان بسیار رایج است و همین امر به ظاهر ساده با تجویز داروی بسیار ارزان قیمت ویتامین D زیرنظر پزشک قابل اصلاح است. خطر کمبود ویتامین D در زنان باردار می‌تواند احتمال حملات خس‌خس سینه یا حتی ابتلا به آسم را در آینده در کودکان بیشتر کند.دکتر روزبه نقشین، توجه خانواده‌ها را به مسئله چاقی کودکان و نوجوانان جلب کرد و گفت: ثابت شده است که نه‌تنها در همه سنین بیماری آسم در فرد چاق به سختی کنترل می‌شود بلکه در کودکان سنین دبستان، چاقی با افزایش شیوع آسم نیز همراه است.
عوامل تشدید کننده آسم
دکتر محمدرضا زاهدپورانارکی، متخصص بیماری‌های داخلی و فوق‌تخصص ریه نیز از شیوع بالای این بیماری در کشور خبر داد و در گفت‌وگو با همشهری گفت: 15درصد کودکان و 12درصد افراد بالغ مبتلا به آسم هستند. حداکثر شیوع این بیماری قبل از 3سالگی است. در پسران دوبرابر دختران شایع است اما پس از بلوغ میزان شیوع آن برابر می‌شود. به‌طور کلی بچه‌هایی که والدینشان سابقه ژنتیک آلرژی دارند مثل حساسیت‌های فصلی،کهیر و اگزما با احتمال بیشتری به آسم مبتلا می‌شوند. همچنین کودکان والدین سیگاری بیشتر به آسم مبتلا می‌شوند. آسم بیماری‌ای است که درمان‌قطعی برای آن وجود ندارد و بیشتر داروها جهت کنترل بیماری تجویز می‌شود. دکتر زاهدپورانارکی در مورد این بیماری افزود: این بیماری شاید در برخی افراد به‌صورت خودبه‌خود به‌صورت موقت بهبودی حاصل شود ولی در دوران بلوغ در اثر عفونت‌های ویروسی یا آلودگی‌های محیط‌زیست در منزل و یا خارج از منزل برگردد. در کودکان اگر بیماری آسم به‌گونه‌ای باشد که نیاز به مصرف کورتون خوراکی و تزریقی باشد، شاید در فرایند رشد آنها اختلال ایجاد شود. زمانی نیز گفته می‌شد که کودکانی که شیر مادر مصرف نمی‌کنند بیشتر به آسم مبتلا می‌شوند که این گفته چندان تأیید شده نیست و تفاوت معناداری بین آنها نیست. البته آسم در برخی از کودکان می‌تواند کمی در شکل قفسه سینه تغییر ایجاد کند.
وی به افرادی که سابقه آلرژیک دارند توصیه کرد که در محیط زندگی گل و گیاه و حیوانات اهلی مانند پرنده، گربه و سگ نگهداری نکنند و افزود: وسایل خواب این افراد نیز نباید از پر و پشم درست شده باشد. این متخصص بیماری‌های داخلی و فوق‌تخصص در مورد میزان شیوع این بیماری با توجه به تحقیقات انجمن آسم و آلرژی گفت: آسم علائم متفاوتی دارد و معمولا با وجود یک علامت بیماری آسم تشخیص داده نمی‌شود. سیکل شبانه‌‌روزی بیماری و بروز علائم در مواجهه فرد با عوامل تحریک و تشدید‌کننده در تشخیص بیماری اهمیت دارد ولی در کل میزان شیوع بیماری آسم همان 15درصد است مگر در کشورها و شهر‌های آلوده‌تر که میزان آلرژی و آسم کودکان بیشتر است.
در روزهای آلوده نمی‌توان شهر و محیط زندگی را به راحتی تغییر داد. به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند علاوه بر اینکه در و پنجره‌ها را ببندید و ترجیحا در منزل بمانید و اگر برای انجام امور ضروری به خارج از منزل می‌روید ماسک‌هایی با استاندارد N95, FFP2 تهیه کنید.
