دامنه این تغییر و تحولات، از افزایش دوبرابری تعداد اعضا گرفته تا بر سرکار آ‌مدن رئیس جدید، شیوه اداره جلسات، افزایش تعداد کمیسیون‌ها و کمیته‌ها، نحوه تعامل با دولت وسیاست‌ها و برنامه‌ها برای اداره شهر را در برمی‌گیرد.پس از حدود 4ماه که از شروع به‌کار شورای چهارم می‌گذرد به سراغ احمد مسجدجامعی، رئیس جدید شورای اسلامی شهر تهران رفتیم و در گفت‌وگویی با او نظرش را درباره وضعیت فعلی شورای شهر و برنامه‌های درنظر گرفته شده برای اداره شهر تهران طی 4 سال آینده پرسیدیم.
- آقای مسجد جامعی ریاست شورای شهر تهران برای دوره‌ای برعهده شما گذاشته شد که برای نخستین بار بعد از 12سال تعداد اعضایش از 15نفر به 31نفر افزایش یافت؛ درعین حال در بین این اعضا شاهد سلایق سیاسی و جناحی متفاوتی هستیم. آیا نگران نیستید که گاهی هنگام تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌‌ها برای اداره شهر منافع سیاسی و حزبی جایگزین مسائل کارشناسی شود؟
قبول دارم که درحوزه مدیریت شهری و شورای شهر مسائل سیاسی هم وجود دارد اما واقعیت این است که درباره بسیاری از مسائل شهری بین همه گروه‌های حاضر در شورای شهر اشتراک نظر وجود دارد؛ مثل دغدغه‌های مربوط به هوای پاک، آب سالم، فضای سبز، درآمدهای پایدار و... ، اینها مسائل مشترکی هستند که همه اعضا فارغ از نگرش‌های گروهی یا جناحی‌شان بر سر آن اتفاق نظر دارند؛ به‌عنوان مثال حضور آقای آخوندی، وزیر مسکن و شهرسازی در شورای شهر و مطالبی که ایشان ارائه کردند. تقریبا همه اعضا درباره تحلیل‌ها و راه‌حل‌های شهرسازانه ایشان موضع واحدی داشتند و این ناشی از رویکرد منسجم و دغدغه تقریبا یکپارچه اعضای شورای شهر به مسائل شهری است. همچنین در قضیه نامه اعتراض‌آمیزی که به شهرداری در جریان برخی انتصاب‌ها نوشته شد 19نفر از جناح‌های مختلف شورا آن را امضا کردند.
- به‌نظر می‌رسد که با توجه به افزایش تعداد اعضا، تقاضا برای اظهارنظر پیرامون طرح‌ها و لوایح با درنظرگرفتن زمان محدود جلسه بسیار باشد. از طرفی شیوه شما در اداره جلسه، توأم با مداراست. آیا فکر نمی‌کنید این شیوه ممکن است در بعضی مواقع به نوعی آشفتگی در نظم جلسات بینجامد؟
من شیوه‌ام برای اداره جلسات شورای شهر ایجاد فضای گفت‌وگوهای سازنده، انتقادی و همراه با تعامل است. تجربه چنین رویه‌ای در شورا محدود است و در نظام اجرایی هم این شیوه سال‌ها ترک شده بود. در این شیوه به‌جای اینکه صرفا تصویب طرح و لایحه اولویت داشته باشد سعی می‌کنیم با بحث و بررسی به فهم و تفاهم مشترک در مورد حل مسائل شهری برسیم زیرا مسائل اجتماعی را بخشنامه‌ای نمی‌توان حل کرد. اعضا به‌عنوان نمایندگان مردم و براساس قواعد و قرائن مصوب حق دارند نطق پیش از دستور داشته باشند درحالی‌که قبلا چنین شرایطی فراهم نبود. شما ملاحظه می‌کنید که الان تذکر قانونی زیاد داریم؛ اینها حقوق نمایندگی است. همچنین الان براساس قواعد، طرح‌های یک فوریتی باید دست‌کم یک سوم آرا و دوفوریتی نیمی از آرا را داشته باشند، این در حالی است که قبلا این قواعد رعایت نمی‌شد. طبعا در چنین شرایطی انتقادها، اعتراض‌ها و اظهارنظرهای مخالف و موافق نمود پیدا کرده و همین به نشاط بیشتر جلسات کمک می‌کند. شیوه اداره جلسات شورای شهر مبتنی بر اجرای قانون و برپایه گفت‌وگوهای سازنده و تفاهم است. دامنه این گفت‌وگوها بین شورا و دولت، شورا با شهرداری، شورا و مجلس، شورا و استانداری و... گسترده است. از این حیث فضای کنونی جلسات را پرشور و نشاط می‌بینم، ضمن اینکه شورای شهر چهارم از نظر تعداد اعضا، کمیته‌ها، دبیران و گروه‌های کارشناسی بیش از دوبرابر شده است. این را هم باید درنظر بگیریم که در آغاز کار شورای شهر چهارم هستیم و با وجود اینکه مدتی زمان می‌برد تا نمایندگان با فضای کاری آشنا شوند اما در همین ابتدا با تراکم کاری بسیاری برای بررسی و تصویب متمم بودجه و بودجه سال آینده شهرداری، به‌ویژه برنامه پنج‌ساله دوم مواجه شده‌ایم.
- سؤال بعدی من باز معطوف به افزایش تعداد اعضاست. آیا این افزایش می‌تواند به قدرت بیشتر شورا منجر شود یا پشتوانه‌ای باشد برای تحقق مدیریت یکپارچه و افزایش چانه‌زنی‌ها در واگذاری 23مسئولیتی که طبق قانون باید به مدیریت شهری داده می‌شد؟
افزایش تعداد اعضا اگر همراه شود با تعامل و گفت‌وگو با دستگاه‌های دیگری که در اداره امور شهر دخیل هستند می‌تواند نتایج خوبی داشته باشد. در واقع تحقق مدیریت یکپارچه شهری می‌طلبد که ارتباط نزدیکی با دستگاه‌های اجرایی برقرار باشد؛ امری که قبلا شورای شهر در آن موفق نبود اما دست‌کم این مقبولیت الان وجود دارد که مسئولین ارشد اجرایی به شورای شهر بیایند و گزارش دهند یا نمایندگان آنها درکمیسیون‌ها حاضر باشند. شما می‌دانید که مدیریت شهری مثلا چقدر با سازمان میراث فرهنگی مشکل داشت اما در سایه این تعامل و گفت‌وگو امروز با آقای نجفی و معاونینش و آقای قالیباف می‌نشینیم و سند مشترک امضا می‌کنیم و بعد با وزارت مسکن این سند را تکمیل می‌کنیم. در مجموع در این دوره شورای شهر تهران توان بیشتری دارد که با سایر دستگاه‌ها تعامل مثبت برقرار سازد و با بسط آن، برای بهبود و رفاه حال شهروندان گام بردارد.
- روزی که از وزیر مسکن و شهرسازی برای حضور در صحن علنی شورا دعوت کردید صحبت‌های نویی مطرح شد؛ مثلا بحث مدیریت یکپارچه شهری یا ادغام فرمانداری در شهرداری و کاستن از اختیارات دولت به نفع نهادهای مردمی ازجمله مواردی بود که شاید برای نخستین‌بار از سوی یکی از مقامات بلندپایه دولتی در یک جلسه رسمی با حضور اصحاب رسانه شنیده می‌شد.
ببینید! ما در حوزه مدیریت شهری کمبود نظریه هم داریم و درعوض خیلی گرفتار روزمره‌گرایی و اجرا شده‌ایم. من فکر می‌کنم راز استقبال از صحبت‌های آقای آخوندی هم همین بود که حرف‌هایش را بر مبنای یک نظریه بیان کرد و مشکلات امروز شهر را در چارچوب این قالب توضیح داد. راهکارهایی که وزیر راه و شهرسازی پیشنهاد کرد ظرفیت اجرایی دارد و سابقه آن به برنامه‌های سوم و چهارم توسعه برمی‌گردد؛ برنامه‌هایی که می‌توانست به نظام یکپارچه مدیریت شهری منجرشود اما در کمال تأسف در دولت‌های نهم و دهم مورد بی‌توجهی قرار گرفت. صحبت‌های وزیر در جلسه شورا به‌واقع ادامه همان سیاستی بود که در 8سال گذشته دچار گسست شد. مثلا شما ببینید مشکل تقسیم‌بندی شهر تهران همچنان باقی است.
- رویکرد جدید شورای شهر در 4 سال آینده تمرکز بر مسائل فرهنگی و اجتماعی است. لطفا بفرمایید در 4 سال آینده چه اتفاقی قرار است از این بابت در شهر بیفتد؟ همچنین اگر قرار باشد تمرکز مدیریت شهری روی موضوعات فرهنگی و اجتماعی باشد با مشکل موازی‌کاری با نهادهایی که مستقیما متولی امور فرهنگی و اجتماعی هستند مواجه نخواهیم شد؟
تعریف من از فرهنگ با آنچه در سؤال شماست، متفاوت است. آنچه مدنظر من است فرهنگ و هنر شهری است که بیشتر با وظایف شهرداری همخوانی دارد ولی توجهی به آن نمی‌شود. ما نباید فرهنگ و هنر را فقط در قالب سازمان تبلیغات و وزارت فرهنگ ببینیم؛ گزارش‌هایی که در صفحات فرهنگ و هنر شهری هم نوشته می‌شود با همین رویکرد است. ما فرهنگ و هنری داریم که با شهر و شهرنشینی سروکار دارد و ناظر بر همه اجزای شهر است. اینکه من می‌گویم در حوزه مدیریت شهری به نظریه‌پردازی لازم داریم به همین دلیل است. در این رویکرد ما صرفا با ساختن فضاهای فرهنگی کاری نداریم زیرا نگاه ما عمیق‌تر از اینهاست و معتقدیم رویکرد توسعه شهری فقط کالبدی نیست. هرچند ما در شهر کالبد می‌سازیم و به آن نیاز داریم اما کالبد را براساس توسعه اجتماعی و فرهنگی می‌سازیم. در این صورت است که توسعه کالبدی شهر معنا و شکل و شمایل پیدا می‌کند. در نظام شهرسازی امروز جهان و شهرسازی گذشته ما، احترام به شهروند، مدار و محور شهرسازی بود. براساس این رویکرد شهر را برای شهروند می‌خواهیم نه اینکه شهروند را برای شهر، همچنین رویکرد مدیریت شهری در مباحث فرهنگی و اجتماعی توجه به روح شهر، تاریخ، جغرافیا و آیین شهر است و اساسا منهای این نمی‌شود برنامه توسعه پایدار را طراحی کرد. مثلا وقتی بی‌توجهی به ظرفیت‌های طبیعی در شهر وجود دارد ما با بحران و ابهامات بسیاری مواجه هستیم مثل اینکه آیا آب در دسترس، کفاف این همه جمعیت را می‌دهد؟ آیا این تعداد فضای سبز نسبتی با جمعیت کنونی دارد؟
- یکی از مهم‌ترین اسنادی که در دستور کار شورای شهر چهارم قرار دارد بررسی و تصویب برنامه پنج‌ساله دوم شهرداری تهران است. اهمیت این طرح در چیست و فکر می‌کنید شورای شهر روی کدام یک از محورهای این طرح حساسیت بیشتری از خود نشان دهد؟
این سند مهمی است که از جمله رویکردهای مهم آن شراکت بخش شهروندان است زیرا امکان ندارد بدون مشارکت شهروندان، شهر ساخته شود. از طرفی شراکت شهروندان مقدمات می‌خواهد که از ایده‌پردازی تا اجرا، ارزیابی و نظارت را در بر می‌گیرد و در نهایت به اقتدار شهروندی می‌انجامد. مشارکت اولیه، اطلاع‌رسانی است که حتی در این مورد هم هنوز کارهای بسیاری لازم است.
بحث دوم سلامت است. هیچ‌چیز به اندازه سلامت برای شهر تهران امروز در اولویت نیست. بالاخره این شهر مسائل بزرگی در بخش سلامت دارد. متأسفانه مواد آلاینده در آب، هوا و خاک به وفور دیده می‌شود. رویکرد سلامت‌محوری به‌صورت فراگیر و از ابعاد مختلف و نه فقط در قالب فیزیکی و جسمی در این طرح باید گنجانیده شود. همچنین مسئله عدالت در شهر از دیگر ابعاد این طرح است. عدالت در معنای شعاع دسترسی، میزان دسترسی، مشارکت متعادل همه اقوام و گروه‌ها و هویت‌های متکثری است که تهران را شکل داده‌اند. شورای شهر نیز درنظر دارد تا در منطقه جنوب تهران با محوریت ری با هدف کاستن فاصله شمال و جنوب حضور پررنگ‌تری داشته باشد. همچنین سعی می‌کنیم در قالب برنامه‌های تهرانگردی تصویر واقعی‌تری از وضعیت شهر از لحاظ دسترسی به امکانات آموزشی، ورزشی، فضای سبز، هوای پاک و غیره داشته باشیم تا بتوانیم برای تحقق عدالت در شهر از این برخورد عینی و ملموس در برنامه‌ریزی‌های خود استفاده کنیم و کاری کنیم تا همه در شرایط مساوی از امکانات شهری استفاده کنند.
