براساس این خبر، در ماه‌های گذشته ۵۰۰ ایرانی که بعضی از آنها از ۲۵ سال پیش ساکن امارات متحده‌عربی بوده‌اند بدون هیچ دلیلی توسط وزارت امنیت این کشور اخراج شدند. برخی از اخراج‌شدگان به مدت چند دهه در امارات سکونت داشته و در آن سرزمین سرمایه‌گذاری سنگینی کرده بودند. دولت امارات در مورد تصمیم به اخراج ایرانیان توضیحی نداد اما عباس عراقچی، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان گفت که دلیل اقدام دولت امارات، برنامه تغییر ترکیب جمعیتی آن کشور بوده است. حسن قشقاوی، معاون امور کنسولی و امور مجلس وزارت خارجه در گفت‌وگو با همشهری با اعلام اینکه نمی‌توانم بگویم روند اخراج‌های غیرقانونی متوقف شده است، تأکید کرد استدلالی که امارات به‌عنوان دلایل اخراج ارائه می‌دهد از نظر ایران قابل‌قبول نیست و به همین دلیل پیگیری‌های وزارت خارجه برای توقف وضع فعلی ادامه خواهد داشت. با وجود این او از ادامه روابط 2 کشور دفاع می‌کند و بررسی دوباره طرح کاهش رابطه با امارات را در مجلس مجاز نمی‌داند و معتقد است که هنر دولت و مجلس نباید کاهش روابط باشد و فورا نباید روی هر اتفاقی ارزشگذاری سیاسی کرد بلکه باید به تقویت و گسترش روابط مخصوصا با همسایگانمان باشیم.
- با وجود تیرگی روابط ایران و امارات به‌دلیل اخراج غیرقانونی اتباع ایرانی، شما خبر از آزادی 77نفر از زندانیان ایرانی این کشور داده بودید. چگونه این اتفاق افتاد؟
آزادی زندانی‌های ایرانی نتیجه پیگیری سفارت ایران در ابوظبی و همچنین سرکنسولگری ما در دبی است که معمولا تلاش دارند در مناسبت‌های مذهبی و ملی این کشور، با مقامات اماراتی بحث و گفت‌وگو داشته باشند. خب! این رایزنی‌ها بستری می‌شود که در ماه مبارک رمضان که اکثر کشورهای اسلامی فرصت عفوی را به زندانیان می‌دهند این کار صورت گیرد. نمایندگی‌های ما معمولا از فرصت مناسبت‌های مذهبی استفاده می‌کنند و با طرف خارجی که در اینجا، امارات می‌شود تعامل و همکاری دارند.
- پیگیری‌های وزارت امور خارجه برای توقف اخراج ایرانیان از امارات به کجا انجامید؟
آقای صالحی با همتای اماراتی خود شیخ‌عبدالله بن زائد همان‌موقع تماس تلفنی داشت و خواستار توقف روند اخراج شد. خود من هم سفیر امارات در تهران را دعوت کردم و 2هفته پیش بود که در جلسه‌ای با او درباره چرایی اخراج غیرقانونی سؤال کردم، وی هم قول داد در سفر قریب‌الوقوعی که به ابوظبی دارد این موضوع را مطرح کند و اعتراض ایران را به گوش مقامات برساند. مدیرکل ایرانیان ما هم تاکنون 2بار با وی در همین زمینه ملاقات داشته است. از طرفی سفیر ما در ابوظبی هم با معاون وزیر خارجه این کشور دیدار و گفت‌وگو کرده است. متأسفانه این موضوع مسبوق به‌سابقه است و حتی در سفری که آقای نجار، وزیر کشور به امارات داشتند این موضوع را با طرف اماراتی مطرح کردند. بنابراین ما همه ظرفیت دیپلماسی و رابط دوجانبه را برای توقف این روند به‌کار گرفته‌ایم. البته طرف اماراتی قول رفع مشکل را داده است اما تا همین الان که با شما صحبت می‌کنم نمی‌توانم بگویم که روند اخراج‌های غیرقانونی متوقف شده است یا خیر؛ ولی همانطور که گفتم اخراج ایرانیان موضوع الان نیست. این اخراج‌ها در 4-3 مقطع و در سال‌های اخیر اتفاق افتاده است؛ یک‌بار در نیمه اول سال87 و یک‌بار هم در نیمه‌دوم سال 88. نیمه اول سال91 هم دوباره این عمل خلاف تکرار شد و تأکید دارم که موضوع این روزها نیست و تاکنون در چند مقطع انجام شده است.
- بنابراین پیگیری‌های وزارت خارجه تاکنون نتیجه عملی نداشته؛ چون روند اخراج‌ها ادامه دارد...
البته طرف اماراتی استدلالش این است که اخراج‌ها موضوع دوجانبه ایران و امارات نیست و با کشورهای دیگر هم وجود داشته است. آنها می‌گویند ما تعدادی از اتباع عراقی، لبنانی، پاکستانی و حتی عربستانی را اخراج کرده‌ایم.
- گفته می‌شود اخراج ایرانی‌ها قسمتی از پروژه اخراج شیعیان از این کشور است؟ آیا امارات به‌دنبال راه‌اندازی نوعی جنگ طایفه‌ای و مذهبی در منطقه است؟
من آمار دقیقی از درصد شیعه و سنی بودن اخراجی‌ها ندارم. ممکن است حرف شما درست باشد. اما از آنجا که برخی نمایندگان اهل سنت ما از جنوب کشور پیگیر این موضوع هستند پس برداشت من این است که اخراجی‌ها فقط از شیعیان نیستند. اما از آنجا که اکثر جمعیت ایرانی و به تبع آن مهاجران ایرانی شیعه هستند می‌شود گفت که اخراجی‌ها بیشتر شیعیان ایرانی بوده‌اند. اما اینکه این اخراج‌ها به‌دلیل بحث‌های طایفه‌ای و مذهبی باشد، لااقل ما تاکنون به این نتیجه نرسیده‌ایم.
- شما ظاهرا نشستی هم در پاییز در سطح کنسولی با مقامات امارات دارید؛موضوع اخراج ایرانیان در نشست پاییز مطرح می‌شود؟
بله. ما معمولا نشست‌های سالانه‌ای در سطح کنسولی داریم که به‌صورت منظم برگزار می‌شود و اتفاقا خیلی هم تاکنون موفق بوده است؛ معمولا یک‌بار در امارات و یک‌بار در ایران با حضور همتای اماراتی من برگزار می‌شود. این بار نوبت ایران است که میزبان این نشست باشد اما زمان آن هنوز معلوم نیست.
- قبل‌تر آقای عراقچی اینطور عنوان کرده بودند که دولت امارات در اجرای برنامه تغییر ترکیب جمعیتی، عامل اصلی اخراج ایرانی‌ها بوده است. آیا این اظهارنظر به‌معنای این است که ایران استدلال دولت امارات را قبول کرده است؟
ما نمی‌گوییم که امارات قوانین خود را تغییر ندهد اما توقع داریم هزینه تغییر قوانین را ایرانی‌ها پرداخت نکنند. ما هم در ایران سیاست‌های خاص خودمان را اعمال می‌کنیم و مخصوصا برای کشوری مثل امارات که 80درصد ترکیب جمعیتی آن را مهاجرین تشکیل می‌دهد تغییر قوانین طبیعی است. باید بپذیریم که این کشور بیاید و سیاست‌های مهاجرتی خود را تنظیم کند اما در تطبیق و اعمال این سیاست‌ها با هموطنان ایرانی، معتقدیم خدشه‌ای وجود دارد و وقتی ما از طرف اماراتی پاسخ محکمی می‌خواهیم استدلالی که آنها به‌عنوان دلایل اخراج ارائه می‌دهند خیلی قابل‌قبول نیست و به همین دلیل همواره خواستار حل این موضوع بوده‌ایم.
- یعنی اخراج‌ها ریشه سیاسی دارد؟
یک نکته را بگویم؛ گرچه موضوع اخراج ایرانیان از امارات در روابط دوجانبه موضوع مهمی است اما ضرورتا اعمال سیاست‌های مهاجرتی برای اتباع کشورها را نمی‌توان فورا ارزشگذاری سیاسی کرد. من مجموع روند روابط ایران و امارات را رو به ضعف نمی‌دانم بلکه معتقدم روابطمان خوب است. هم روابط اقتصادی در حد بالایی داشته و هم تعامل بسیار مثبتی در روابط دوجانبه داریم. همین نشست‌هایی که در سطح کنسولگری هرساله برگزار می‌شود کیفیت بسیار مناسبی دارد. مذاکرات کنسولی همواره در بهترین سطح وجود داشته و ادامه دارد. پدیده‌هایی مثل مهاجرت و صدور ویزا و مسائل کنسولی را فورا نمی‌توان ارزشگذاری سیاسی کرد؛ چیزی که معمولا رسانه‌های داخلی ما به طرح آن علاقه‌مند هستند . به محض اینکه مشکلی در چارچوب کنسولی اتفاق می‌افتد، مثل همین بحث مشکلی که در صدور ویزا بین ایران و استرالیاست، قبل از اینکه ما حرفی بزنیم تمایل شدیدی از سوی رسانه‌های داخلی وجود دارد که موضوعات فورا ارزشگذاری سیاسی شود. ما این کار را خیلی به نفع منافع ملی و روابط دوجانبه ارزیابی نمی‌کنیم اما اصل پیگیری و استیفای حقوق را بسیار ضروری می‌دانیم.
- واکنش مجلس به اخراج‌های غیرقانونی، بررسی دوباره طرح کاهش رابطه با امارات بود؛ موضع وزارت خارجه درباره پیگیری این طرح در مجلس نهم چه بود؟
چنین چیزی مطلقا در دستورکار مجلس نیست. یک‌بار در مجلس هشتم مطرح و همان‌موقع متوقف شد. اصولا هنر مجلس و دولت نباید کاهش روابط باشد. تنظیم روابط کار مطلوبی است اما کاهش روابط خیر؛ به‌ویژه کشورهای همسایه. منافع ملی متقابل ما و همسایگان، در گسترش روابط و همچنین حفظ امنیت ملی متقابل ماست. ما همواره دنبال گسترش روابط با همسایگان هستیم. ما منافع خود را منافع ملی آنها و منافع ملی آنها را منافع ملی خودمان می‌دانیم. امنیت ملی خودمان را امنیت ملی همسایگانمان و امنیت همسایگان را امنیت ملی خودمان می‌دانیم. موضوع کاهش رابطه با هیچ‌یک از کشورهای همسایه در دستورکار مجلس نیست و ما اصولا این عمل را واکنش مثبتی نمی‌دانیم. تأکید می‌کنم که همیشه هنر باید تنظیم روابط به‌صورت معقول باشد و کاهش روابط هیچ‌گاه به‌عنوان هنر دیپلماسی به‌حساب نمی‌آید. خصوصا پس از انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم و حماسه سیاسی‌ای که رخ داد مبنا بر گسترش روابط دوجانبه حتی بیش از گذشته است. آقای روحانی در اظهارنظرهای خود بر گسترش روابط با همسایگان تأکید دارند و ما از این به بعد همین سیاست را گسترش خواهیم داد. همانطور که در دولت دهم با همسایگان روابط نسبتا خوبی داشتیم.
- با این حساب امکان اینکه در مراسم روز تحلیف رئیس‌جمهور منتخب، مقامات امارات حضور داشته باشند وجود دارد؟
وزارت خارجه دعوت عامی از بیشتر کشورها انجام داده است. منتها احتمال حضور مقامات کشورهای همسایه و نزدیک‌تر به ایران در این مراسم بیشتر است. دعوتنامه ایران شامل همه کشورهایی است که در رابطه با ما هستند.
- از کشورهای اروپایی در چه سطحی مهمان خواهیم داشت؟
اکثر کشورهای اروپایی اظهار تمایل کرده‌اند که در سطوح مختلف در مراسم تحلیف شرکت کنند. عموما کشورهای اروپایی به‌صورت انفرادی و خارج از چارچوب اتحادیه اروپا در مراسم تحلیف رئیس‌جمهور منتخب شرکت خواهند کرد. اعلام قطعی اسامی هم در آستانه تحلیف از طرف وزارت خارجه انجام خواهد گرفت.
- مجلس اعلام کرده بود که مهمانان مراسم تحلیف از سوی خود آنها اعلام خواهد شد و گمانه‌زنی‌ها برای حضور مهمانان خارجی را رد کرده بود؛ هماهنگی مراسم روز تحلیف بر‌عهده چه‌کسی است و چگونه انجام می‌شود؟
دعوت از مهمانان خارجی مراسم، با تشریک مساعی و همکاری‌های دفتر رئیس‌جمهور منتخب صورت می‌گیرد. اقدام به دعوت از سران کشورها و هیأت‌های بلندپایه توسط وزارت خارجه بوده است که با همکاری و نظر مثبت مجلس که میزبان این مراسم است، صورت گرفت. در پاسخ به درخواست‌ها و اظهار تمایل سران کشورهای مختلف برای حضور در مراسم، وزارت امور خارجه دعوتنامه گسترده‌ای برای تمامی کشورهای دارای رابطه با ایران ارسال کرده است. در مورد کشورهای شرکت‌کننده در این مراسم، ترکیه، کشورهای عربی منطقه و همسایه ایران، پاکستان و افغانستان در سطوح بالای دیپلماتیک حضور پیدا خواهند کرد.
