کارشناسان انگشت اتهام 80درصد بحران آلودگی هوا را به سمت اگزوز خودروهای شخصی نشانه رفته‌اند. از سوی دیگر گروهی تصمیم می‌گیرند که مدت معافیت معاینه فنی خودروهای نو را از 2 به 5سال افزایش دهند. روز تصمیم شگفت آنان به هر ترتیب پایان می‌یابد. زمان می‌گذرد و بعد از 3سال همه، حتی خود آن گروه، درمی‌یابند که معاینه فنی برای خودروهای نو نیز مانند خودروهای فرسوده حیاتی است. پس می‌نشینند و تصمیم می‌گیرند که «5سال زیاد است، 3سال شود.» اما در الحاقیه‌اش تصمیمی شگفت‌تر می‌گیرند که «همه خودروها 2سال یکبار معاینه فنی شوند»
در این زمینه، سه‌شنبه هفته جاری در نشست کمیسیون شوراهای مجلس تصمیمات شگفتی برای آینده آلودگی هوای تهران و کلانشهر‌ها گرفته شد که ممکن است از آلودگی هوا یک بحران غیرقابل مهار پدید آورد. این تصمیم ضمن اعلام «معاینه خودروهای عمومی هر یکسال یکبار» تصریح می‌کند که: «سن معاینه فنی خودروهای شخصی نو از 5به 3سال کاهش یافت اما دیگر خودروهای شخصی هر دو سال یکبار باید اقدام به معاینه فنی کنند!»
روزگار آلودگی هوای تهران حالا سن و سالی به اندازه نیم قرن پیدا کرده است. از سال‌های دهه 40همواره بحث آلودگی هوای تهران، نقل محافل کارشناسی بوده است؛ روزگاری که چند کارخانه بلای جان زندگی تهران شده بودند و ماشین‌ها نیز مزید بر علت آلودگی.
در آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی مصوب سال 1353، نخستین‌بار معاینه‌فنی برای خودروهای عمومی الزامی تشخیص داده شد اما فقدان تجهیزات مورد نیاز و دستورالعمل‌های لازم و پرسنل متخصص، میزان ثمربخشی معاینات فنی را با مشکل فراوانی مواجه کرد. از طرف دیگر وضعیت آلودگی هوا در شهر تهران که با تأیید کارشناسان بیش از 70درصد آن ناشی از تردد وسایل نقلیه گوناگون است،
مسئولان شهرداری تهران را در نیمه دوم سال 1369مصمم به تأسیس ستاد مرکزی معاینه فنی خودروها کرد تا نسبت به سر و سامان دادن به انجام معاینات فنی برای کلیه خودروها و ازجمله خودروهای شخصی که در آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی ذکری از آنها به میان نیامده بود، اقدام شود. با توجه به اهمیت معاینه‌فنی خودروها و تأثیر آن بر کاهش آلودگی هوای تهران، مجلس شورای اسلامی قوانین مورد لزوم برای انجام معاینات فنی خودروها را در قالب قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا در تاریخ 3اردیبهشت 1374به تصویب رسانید. در این مواد آمده است:
«هر وسیله نقلیه موتوری که به‌کار گرفته می‌شود باید دارای گواهینامه مخصوص مبنی بر رعایت حد مجاز خروجی آلوده کننده‌های هوا باشد.» این فقره نیز اجرا نشد. طرح جلوگیری از آلودگی هوای تهران در دولت هفتم و بعد در مجلس تصویب شد تا معاینه فنی خودروهای نو پس از 2سال آغاز و معاینه فنی سایر خودروها هر سال انجام شود. نخستین برنامه جامع عملی کاهش آلودگی هوا در سال 79تصویب شد و به سرعت به اجرا در آمد. تصویب این برنامه در آن سال کار بسیار بزرگی بود.
در آن سال‌ها براساس این طرح اقدامات بسیار مهمی ازجمله استاندارد‌سازی 57خط خودرو‌سازی، متوقف شدن تولید پیکان و حذف سرب از بنزین انجام شد. همچنین توسعه حمل‌ونقل عمومی و گاز سوز شدن خودروها از دیگر اقداماتی بود که در این سال‌ها در حال انجام بود. برنامه جامع کاهش آلودگی هوا با سرعت درحال اجرا بوداما در دولت بعد بسیاری از برنامه‌ها تعطیل شد و براساس آمار مرکز پژوهش‌های مجلس 75درصد برنامه چهارم توسعه اجرا نشد.
در سال‌های اخیر براساس آمار نهادهای محیط‌زیست شهری، دولت‌های نهم و دهم به 90درصد برنامه جلوگیری از آلودگی وقعی ننهاده‌اند. از سویی پلیس هرازگاهی با خودروهای فاقد معاینه فنی اتمام حجت می‌کند که هر چه زودتر برچسب معاینه فنی را تهیه کنند. مالکان 2.5میلیون خودروی باقیمانده تهران اما زیر بار معاینه فنی نرفته‌اند و طرح ویژه پلیس نیز کارایی لازم را ندارد.
پلیس معتقد است خودروهای داخلی حداکثر پس از 2سال از تولیدشان نیاز جدی به معاینه فنی پیدا می‌کنند و درحالی‌که در تمام دنیا خودروها پس از 5سال از رده خارج می‌شوند، در کشور ما با اجرای قانون معافیت 5ساله خودروها از دریافت معاینه‌فنی حدود 2.5میلیون خودرو فقط در تهران از انجام معاینه فنی فرار می‌کنند. از طرف دیگر اعلام می‌شود که معاینه فنی عامل بازدارندگی خودروها از مرگ و خطرات جانی است اما هیچ جمله‌ای نمی‌تواند مردم را به سمت مراکز معاینه فنی رهسپار کند. در این مجال تنها قانون باقی می‌ماند که قانونگذار هم میل چندانی به انجام معاینه فنی ندارد.
