یکی از رشته‌های اثرگذار علوم‌انسانی، رشته علوم ارتباطات است که پژوهش در این رشته نه‌تنها می‌تواند تا حد زیادی رضایت مخاطبان مختلف رسانه‌های سنتی و جدید را به‌همراه داشته باشد که می‌تواند جایگاه این رشته را نیز در سطح بین‌الملل ارتقا دهد. از سوی دیگر، در عصری که رسانه‌ها، زندگی بشر را به شکل اعجاب‌برانگیزی احاطه کرده‌اند و توانسته‌اند به شیوه‌های مختلف نه‌تنها نگرش که رفتار انسان‌ها را نیز تغییر دهند نیاز به پژوهش‌های اثرگذار در حوزه ارتباطات و رسانه ضروری به‌نظر می‌رسد؛ پژوهش‌های کاربردی و نیازمحور که بتواند به برنامه‌ریزان، سیاستگذاران، متولیان و علاقه‌مندان این حوزه کمک کند. اما به‌نظر می‌رسد که حوزه پژوهش در ارتباطات با مشکلات جدی روبه‌رو است و ضعف‌های اساسی دارد.
دکتر علی گرانمایه‌پور، استاد علوم‌ارتباطات اظهار داشت: یکی از دلایل ضعف پژوهش در ارتباطات چندگانگی و چنددستگی مراکز تحقیقاتی در رشته‌های ارتباطات و روزنامه‌نگاری است. در حال حاضر متولی تحقیقات و نظرسنجی در زمینه علوم ارتباطات چند نهاد هستند. صداو سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و چند نهاد دیگر در این زمینه فعالیت دارند و به اعتقاد من در پژوهش‌های ارتباطی، به‌دلیل چنددستگی که وجود دارد، تکثر نتوانسته است به وحدت یا رشد و شکوفایی این حوزه کمک کند و جالب اینجاست که نتایج و خروجی‌ها هم در زمینه برخی از تحقیقات پراکنده و متفاوت است. به‌نظر من، اگر حوزه ارتباطات دارای یک مرکز تحقیقاتی و پژوهشی مشخص و منسجم بود شاهد ضعف پژوهش در حوزه علوم ارتباطات نبودیم. این استاد ارتباطات درباره کمبود تالیفات علمی و به‌روز در این حوزه نیز گفت: این مشکل دلایل درون و برون‌سازمانی دارد. در حوزه برون‌سازمانی باید به بحث فرصت‌های مطالعاتی و تحقیقاتی اشاره کنم. این فرصت‌ها برای استادان علوم ارتباطات یا خیلی محدود است و یا به افراد خاص اختصاص داده می‌شود درحالی‌که این فرصت باید برای همه فراهم شود. وقتی چنین است و ارتباط ما با استادان این رشته در خارج از کشور کم است چگونه می‌خواهیم به‌روز باشیم؟ تاریخ تولید کتاب‌هایی هم که در این حوزه وجود دارد، گذشته است. در برخی مواقع در کتاب‌های تالیفی هم نکات جدیدی یافت نمی‌شود. اغلب نظریه‌هایی که دانشجویان ما در رشته ارتباطات و روزنامه‌نگاری فرامی‌گیرند نظریات گذشته است. در حوزه علوم ارتباطات ما چند نظریه ارائه کرده‌ایم؟ اگر هم تعداد اندکی نظریه در داخل کشور در این حوزه تولید شده است چقدر این نظریه‌ها را پرورش داده‌ایم و سرکلاس‌های خود از آنها سخن گفته‌ایم؟ از طرف دیگر در دوره‌های کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری دانشجویان ما مباحث و نظریه‌های تکراری به گوششان می‌رسد.
گرانمایه‌پور افزود: هم‌اکنون در چند دانشگاه کشور رشته علوم ارتباطات تدریس می‌شود اما آیا این تکثر به وحدت و رشد کمک کرده است؟ چقدر استادان این رشته در دانشگاه‌های مختلف با هم تعامل دارند؟ چقدر همدیگر را قبول دارند؟ آیا دانش‌آموختگان این رشته در دانشگاه‌های مختلف نیز با هم تعامل دارند؟ بعضا شنیده می‌شود که در سر کلاس‌های درس، برخی از استادان همدیگر را زیرسؤال می‌برند و اینها همه در حالی است که باید برایند این تنوع و تکثر وحدت باشد. گرانمایه‌پور افزود: آیا بررسی کرده‌ایم که اگر استادی انگیزه ندارد به چه دلیل است؟ اگر دانشجویی در مقاطع تحصیلات تکمیلی انگیزه ندارد دلیلش چیست؟ چرا دانشجویی که با انگیزه وارد دانشگاه می‌شود، انگیزه‌اش کاهش می‌یابد؟ به چه دلیل دانشجویان در مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری پس از اتمام تحصیل، نمی‌توانند پژوهشگر خوبی شوند؟ چرا همانند رشته‌های فنی و مهندسی و یا علوم پایه، استادان رشته ارتباطات به شکل مطلوب دانشجویان را برای اینکه زبده شوند و کار پژوهشی را تجربه کنند، دعوت به کارهای پژوهشی نمی‌کنند؟
دکتر حمیدرضا حسینی‌دانا، معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند نیز در این زمینه اظهار داشت: یکی از دلایل مهم آن است که استادان ارتباطات و روزنامه‌نگاری به‌طور جدی با سازمان‌ها و دستگاه‌های مرتبط با جامعه ارتباط ندارند. ممکن است یکسری کارهایی را هم انجام دهند اما این فعالیت‌ها دائمی و مستمر نیست. به‌عبارت بهتر، اینطور نیست که نیازها را بدانند، اولویت‌ها را بشناسند و خودشان طرح موضوع کنند و از دل آن طرحی بیرون آید و از نتایج آن طرح، سازمان‌های اجرایی استفاده کنند و در جامعه هم اجرا شود. این اتفاق خیلی کم می‌افتد. هرکسی در هر زمینه‌ای که علاقه دارد بدون شناخت نیازها و اولویت‌های حوزه کار می‌کند.
او افزود: علاوه بر این، جامعه هم بیشتر تمایل به حرکت به سمت فعالیت‌های یدی و مهندسی دارد تا فعالیت‌های فکری و مغزی؛ چرا که جامعه هم علوم‌انسانی را به دلایل مختلف کنار گذاشته و توجهی به این مقوله نمی‌کند. تمام این مسائل سبب شده است که اعتماد به‌نفس بین استادان و فارغ‌التحصیلان کاهش یابد و خیلی راغب به پژوهش و تحقیق نباشند. برای همین شهامتی که بین دانشجویان و فارغ‌التحصیلان و استادان رشته‌های مثلا فنی و مهندسی وجود دارد بین رشته‌های علوم انسانی وجود ندارد. دکتر حسینی دانا تصریح کرد: سرمایه‌گذاری صورت نمی‌گیرد و بودجه‌ها هم به این حوزه هدایت نمی‌شود و در نهایت همه اینها دست به‌دست هم می‌دهند که پژوهش مورد غفلت قرار گیرد.
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند اظهار داشت: وقتی به سمت مشکلات نرویم یا سازمان‌ها و دستگاه‌هایی هم که مشکل دارند به سمت ما نیایند قطعا هیچ اتفاق مثبتی در تولید علم نخواهد افتاد و همین امر سبب خواهد شد تعداد مقاله‌های علمی و پژوهشی در این حوزه کم باشد چرا که مقاله حاصل پژوهش و تحقیق است.
دکتر حسینی دانا گفت: راه چاره آن است که استادان رشته ارتباطات و روزنامه‌نگاری یا سایر رشته‌های علوم‌انسانی تعامل بسیار خوبی با سازمان‌های مرتبط داشته باشند و از این طریق به همفکری و هم‌افزایی مطلوب برسند. از سوی دیگر، اگر پایان‌نامه‌ها در کارشناسی‌ارشد و دکتری نیازمحور باشد مطمئن هستم که در این حوزه به سرعت پیشرفت خواهیم کرد.
دکتر گیتا علی‌آبادی، معاون آموزشی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها و مدرس دانشگاه هم در این‌باره اظهار داشت: ضعف در حوزه پژوهش ارتباطات می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ یکی آن است که ارتباطات حوزه وسیعی را شامل می‌شود و از رسانه‌های سنتی تا جدید با تکنولوژی‌های جدید را در بر می‌گیرد و این گستردگی سبب شده است که تولیدات در یک حوزه خاص متمرکز نباشد.
این استاد ارتباطات افزود: از طرف دیگر، بخشی از این مشکل به نحوه آموزش مراکز آموزشی برمی‌گردد. به بیان روشن‌تر، استادانی که در این حوزه تدریس می‌کنند باید هم به‌صورت علمی و هم به‌صورت تجربی در این حوزه فعالیت کرده باشند. به‌عنوان نمونه کسی که خبر یا گزارش را تدریس می‌کند باید در این زمینه فعالیت حرفه‌ای داشته باشد که بتواند به علاقه‌مندان این حوزه مطالب را به بهترین شیوه انتقال دهد و این درحالی است که در برخی از موارد این مسئله به چشم نمی‌خورد.
علی‌آبادی خاطرنشان کرد: درحالی‌که تا چند سال پیش از تحلیل محتوای پیام‌های ارتباطی استفاده می‌شد و به واسطه آن دانشجویان و محققان می‌توانستند پایایی اطلاعات خود را به‌دلیل کمی‌بودن این روش بسنجند اما الان مواردی دیده می‌شود که به دانشجویان می‌گویند از این روش استفاده نکنند و این مسئله به این دلیل است که برخی از استادان این روش را انجام نداده‌اند و نمی‌توانند تجارب خود را در اختیار دانشجویان قرار دهند؛ بنابراین از این روش استفاده نمی‌کنند. علی‌آبادی در زمینه کمبود تالیفات به روز در حوزه ارتباطات و روزنامه‌نگاری تصریح کرد: به‌دلیل اینکه برخی از استادان این حوزه به زبان انگلیسی تسلط ندارند این مسئله نیز باعث می‌شود که تولیدات به‌روز در این حوزه نداشته باشیم. این استاد ارتباطات افزود: به ندرت مقاله‌های علمی- تخصصی را مشاهده می‌کنیم که اطلاعات جدید به مخاطب بدهد چرا‌که بسیاری از مقاله‌ها و تالیفات کپی‌برداری از منابع و گفته‌های دیگران است.
