این پرتاب نخستین گام ایران برای اعزام انسان به فضا به شمار می‌رود. به گزارش ایسنا، روز دوشنبه گذشته، کاوشگر پیشگام که با مدیریت یکپارچه سیستمی و تلاش دانشمندان سازمان فضایی ایران ساخته شده است با استفاده از حامل سازمان صنایع هوا فضا تا ارتفاع مورد نظر پرتاب شد و پس از طی مراحل پیش‌بینی شده و رسیدن به سرعت،
شتاب و ارتفاع مورد نظر، مجددا به زمین بازگشت و موجود زنده این کاوشگر (میمون از نژاد رزئوس) با موفقیت بازیابی شد. در تمامی مراحل پرتاب کاوشگر پیشگام، تصاویر موجود زنده داخل کپسول زیستی و علائم حیاتی شامل ضربان قلب و دیگر داده‌های حیاتی و محیطی از کاوشگر مخابره و در جعبه سیاه ثبت شد. این کاوشگر پس از اوجگیری تا ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری در بازگشت به زمین بازیابی و موجود زنده در شرایط مناسب از کپسول خارج و عملیات ریکاوری روی آن انجام شد.
جزئیات پروژه ارسال میمون آفتاب به فضا
روزنامه همشهری در زمینه ارسال میمون توسط ایران به فضا با دکتر محمد ابراهیمی رئیس پژوهشکده سامانه‌های فضانوردی سازمان فضایی ایران گفت‌وگویی انجام داده است که درپی می‌آید:
- پروژه اعزام موجود زنده به فضا از چه سالی آغاز شد؟
این پروژه حدود 2.5 تا سه سال پیش آغاز شد و با فرستادن کاوشگر چهار به فضا وارد مرحله عملیاتی شد.
- هدف از اعزام موجودات زنده به فضا چیست؟ اصولا این پروژه چه اهمیتی دارد؟
هدف این است که بتوانیم زمینه‌های ایجاد یک کپسول زیستی برای کار و فعالیت درست انسان در شرایط فضا را فراهم کنیم. کپسول‌های زیستی برای ایجاد شرایط فضایی در محیط سخت و دشوار فضا به کار می‌روند. به‌عبارتی اگر ما بخواهیم شرایط حیات را با فرستادن موجودات زنده در فضا مطالعه کنیم باید شرایط نزدیک به محیط زمین را برای آنها در فضا فراهم کنیم.
فرستادن موجود زنده به فضا پیش زمینه پروژه اعزام انسان به فضاست. بنابراین قبل از اعزام انسان به فضا، باید مطالعات علمی زیادی در زمینه زیست شناسی فضایی، تولید داروهای جدید، شناخت ویروس‌ها، مطالعات ژنتیک و کارهایی از این دست صورت گیرد. پیدا کردن راه‌هایی برای مبارزه با پوکی استخوان که به خاطر شرایط بی‌وزنی در فضا خیلی شدید و سریع اتفاق می‌افتد، یافتن روش‌های مختلف برای تحمل شرایط سخت فضا و برگشت سالم انسان به زمین در مطالعات زیست‌شناسی فضایی مورد بررسی قرار می‌گیرد و علاوه بر اینها زمانی که بتوان موجود زنده‌ای را سالم به فضا فرستاده و برگرداند تعدادزیادی از زیرسامانه‌ها و سیستم‌های الکترونیک و مکانیک فضایی مورد آزمایش قرار می‌گیرند.
- آیا زیرسامانه‌های مورد استفاده در این پروژه با موفقیت کار خود را انجام داده‌اند؟
ما برای اینکه بتوانیم موجود زنده‌ای را به سلامت به فضا بفرستیم و به زمین برگردانیم نیاز به زیرسامانه‌های دقیقی داریم، از جمله این سامانه‌ها و زیرسامانه‌ها، سیستم حامل و سکوی پرتاب برای ارسال کل محموله به فضا، کپسول زیستی که شرایط حیات را فراهم کند و پارامترهای حیاتی موجود یا فضانورد را مورد پایش و بررسی قرار دهد، همچنین سیستم‌های مخابراتی و صدور فرامین و تجهیزات مرتبط با اینها، سامانه‌های کاهش سرعت و فرود مثل چترها وسامانه‌های ناوبری و رهگیری برای پیدا کردن محل دقیق فرود مجموعه و شناسایی کل مسیر پروازی است. تمام این اجزا در کنار ایستگاه‌های زمینی، مجموعه پروازی و عملیاتی ما را تشکیل می‌دهند که در عملیاتی که روز دوشنبه‌صورت گرفت تمام این زیرسامانه‌ها با موفقیت صددرصدی عمل کردند و نتیجه و دستاورد آن هم رسیدن موجود زنده سالم و سرحال به زمین بود.
- آیا میمون مزبور در کپسول فضایی بیهوش بود؟
بیهوشی کامل نیست، قبل از فرستادن کمی آرام بخش تزریق ودر دقایق اولیه بیهوشی خفیف ایجاد می‌شود تا در لحظه اولیه پرتاب و شتاب گیری(که هم صدا و هم ارتعاش زیاد است)، به موجود شوک وارد نشود و بتواند شرایط اولیه را تحمل کند ولی هنگام پرواز موجود هشیار است.
- کاوشگر تا چه ارتفاعی به فضا رفت؟وارد مداری که نشد؟
تا ارتفاع حدود 120 کیلومتری پرواز کرد و سپس برگشت. خیر وارد مدار نشد.
- آیا امکان استفاده از اطلاعات کشورهای پیشگام در این زمینه وجود نداشت تا این مرحله حذف و روی مراحل دیگر اعزام انسان به فضا تحقیق شود؟
ما اگر از تمامی اطلاعاتی که در دسترس است استفاده نمی‌کردیم نمی‌توانستیم با این سرعت این کار را انجام دهیم. به‌عنوان مثال وقتی خود آمریکا این کار را شروع کرد در 10 بار اولیه میمون سالم به زمین نرسید ودر مراحل مختلف حیاتش از بین رفت. ما از این اطلاعات استفاده کردیم و هزینه‌های کار را کاهش دادیم و موفقیت آن را تسریع بخشیدیم. البته بخش‌هایی را که تجربه‌کردنش برای انجام درست پروژه لازم است و اطلاعات مربوط به آن را در دسترس نمی‌گذارند، در دستور کار قرار داده‌ایم.
- موجود بعدی برای فرستادن به فضا چه خواهد بود؟
موجودات زنده‌ای که در ابتدای این پروژه بزرگ به فضا فرستاده شدند موش، لاک پشت و کرم خاکی بودند که بسیار ساده و در مقایسه با انسان تعلیم‌پذیر نبودند. این بار میمون انتخاب شد چون از نظر فیزیولوژیک به انسان شبیه و علاوه بر آن تعلیم‌پذیر است و می‌تواند مانند انسان با شرایط فضا خو بگیرد و کارهای لازم را تعلیم ببیند. بنابراین روی میمون از نژاد رزئوس کار کردیم که مناسب است و جثه کوچکی دارد. در پرواز‌های بعدی سعی خواهیم کرد از نژاد‌های بزرگ‌تر این میمون با توجه به مطالعات و تحقیقات استفاده کنیم، چون باید مطمئن شویم کپسول زیستی و شرایط پرتابی و سیستم‌های لازم، آمادگی اعزام فضانورد به فضا را در آینده دارند.
- آماده کردن این میمون برای فرستادن به فضا چقدر طول کشید؟ اسم این میمون فضانورد چه بود؟
بیش از یک سال است که وارد مراحل این پروژه شده است. میمون‌ها برای آگاهی از نداشتن بیماری، اول قرنطینه و بررسی می‌شوند تا از داشتن شرایط کافی اطمینان حاصل شود و سپس به‌تدریج به آنها تعلیمات فضایی می‌دهند. اگر هنگام آموزش مشخص شود میمون مورد نظر شرایط لازم را ندارد برای کارهای آزمایشگاهی دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد و اگر از نظر جسمی و فیزیولوژیک شرایط لازم را داشته باشد آموزش‌ها ادامه می‌یابد. این میمون‌ها را کم‌کم در شرایط شبیه‌سازی شده فضایی مثل ارتعاش، شتاب، صوت و هیجانات مرتبط با آن قرار می‌دهیم تا با شرایط نهایی فضاپیما سازگار شوند. به‌صورت علمی به آن پیشگام می‌گوییم چون پیشگام توسعه فناوری فضانوردی در کشور است ولی مربیانش این میمون نر را «آفتاب» نامیده بودند.
- وزن میمون و کپسول چقدر بود؟
وزن میمون حدود چهار کیلوگرم و کپسول زیستی 70 تا 80 کیلوگرم بود و کل مجموعه بازگشتی به زمین حدود 300 کیلوگرم وزن داشت. البته راکتی که در ابتدا پرتاب می‌شود به‌مراتب وزن بسیار بیشتری دارد ولی با جدا شدن اجزایی مثل موتور، مجموعه بازگشتی وزن کمتری پیدا می‌کند.
طاهره ساعدی
