نظرسنجی درباره عطار نیشابوری

پیشگفتار

فریدالدّین ابوحامد محمّد عطّار نیشابوری یکی ازعارفان و شاعران بلندنام ادبیّات فارسی در اواخر سدهٔ ششم و اوایل سدهٔ هفتم است. او در سال ۵۱۳ هجری مطابق با ۱۱۱۹ میلادی در روستای کدکن (کنونی) در نزدیکی نیشابور دیده به جهان گشود.

نام او «محمّد»، لقبش «فرید الدّین» و کنیه‌اش «ابوحامد» بود و در شعرهایش بیشتر عطّار و گاهی نیز فرید تخلص کرده‌است.

 نام پدر عطّار ابراهیم (با کنیهٔ ابوبکر) و نام مادرش رابعه بود. پدرش از اهالی زروند کدکن در اطراف نیشابور خراسان بود . فرید الدّین در سال ۵۱۳ هجری در نیشابور متولد شد، و در سال ۵۴۸ به علّت حمله قوم مغول مانند بسیاری از اهالی نیشابور به شهر شادیاخ مهاجرت کرد.

وی با ثروتی که همراه داشته داروخانه‌ای را در آن شهر بنا نهاد که در آن بیماران را معالجه می‌کرد و در همان محل تعلیمات طبابت، داروسازی و عرفان را از شیخ مجدالدّین بغدادی  فرا گرفت.

وی یکی از پرکارترین شاعران ایرانی به شمار می رود و بنا به نظر عارفان در زمینه عرفانی از مرتبه‌ای بالا برخوردار بوده‌است؛ چنانکه مولوی درباره او می‌فرماید:

هفت شهر عشق راعطار گشت                     ماهنوز اندر خم یک کوچه‌ایم

درباره به پشت پازدن عطار به اموال دنیوی و راه زهد، گوشه گیری و تقوی را پیش گرفتن وی حکایات زیادی گفته شده‌است. ولی چیزی که معلوم است این است که عطار پس از این قضیه مرید شیخ رکن الدین اکاف نیشابوری می‌گردد و تا پایان عمر (حدود ۷۰ سال) با بسیاری از عارفان زمان خویش همصحبت گشته و به گردآوری حکایات صوفیه و اهل سلوک پرداخته‌است.

و بنا بر روایتی وی بیش از ۱۸۰ اثر مختلف به جای گذاشته که حدود ۴۰ عدد از آنان به شعر و مابقی نثر است. عطار در سال ۶۱۸ یا ۶۱۹ و یا ۶۲۶ در حملهٔ مغولان شهید گشت

جانا، حدیث حسنت، در داستان نگنجد           رمزی ز راز عشقت، در صد زبان نگنجد
سودای زلف و خالت، در هر خیال ناید          انـدیشهٔ وصالت، جـز در گمـان نگنجـد
هرگز نشان ندادند، از کوی تو کسی را           زیرا کـه راه کویت، انـدر نشان نگنجد
آهی که عاشقانت، از حلق جـان برآرند          هم در زمان نیاید، هم در مکان نگنجــد
آنجا که عاشقانت، یک دم حضور یابند          دل در حساب ناید، جان در میان نگنجـد
انـدر ضمیر دلها، گنجـی نهـان نهـادی           از دل اگــر بـرآیـد، در آسمـان  نگنجد
عطّار وصف عشقت، چون در عبارت آر‌د         زیرا که وصف عشقت، اندر بیان نگنجد

نام برخی از آثار به جا مانده ازعطار بدین شرح است:

• منطق‌الطیر )شعر)
• مصیبت نامه )شعر)
• الهی‌نامه) شعر)
• اسرارنامه (شعر(
• مختارنامه )شعر)
• خسرونامه (شعر)
• جواهرنامه
• شرح القلب
• تذکرة الاولیا (نثر)
• دیوان قصاید و غزلیات (شعر)

کلیات تحقیق

در این گزارش با به کارگیری نظرسنجی تلفنی و بدست آوردن آمارها، پردازش و تحلیل علمی آنها، به مناسبت سال روز بزرگداشت عطار نیشابوری سعی شده است تا به میزان شناخت پاسخگویان  از این شخصیت بزرگ ادبی عرفانی ایران دست یافت.

این گزارش حاصل جمع آوری پاسخ 1201نفر از مردم تهران به پرسشنامه تهیه شده توسط واحد نظرسنجی تلفنی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای موسسه همشهری است. این افراد به صورت تصادفی و بر اساس مراجعه به فهرست شماره تلفن ها (از 22000000 الی 88999999) انتخاب شدند. در این گزارش نظر کسانی که تمایل به پاسخگویی به تمام پرسش های تحقیق را داشته اند، منعکس شده است.

اهداف  تحقیق
هدف کلی این تحقیق دستیابی به مجموعه اطلاعات و پاسخ هایی است که پاسخگویان در مورد شناخت از این عارف نامی ، بیان نموده اند.

روش نظرسنجی
در این پژوهش، از نظرات عامه مردم به صورت تلفنی (نظرسنجی تلفنی) به روش پیمایشی و نمونه گیری تصادفی استفاده شده است. عددهای داخل جدول گرد شده است.

 جامعه نمونه
در این تحقیق نمونه آماری شامل  1201 نفر از مردم تهران است لازم به ذکر است که از این تعداد 34 درصد مرد و66 درصد زن هستند.

زمان اجرای نظرسنجی
این نظرسنجی از تاریخ 18تا 21 فروردین ماه 1386 توسط گروه نظرسنجی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری انجام شده است.

پرسشنامه نظرسنجی
1. جنس         
2. سن           
3. تحصیلات
4. روز بزرگداشت عطار چه روزی است؟
5. عطار نیشابوری کیست؟
6. مشهور ترین اثر عطار چیست؟
7. مقبره عطار کجاست؟
8- شما تا به حال به آرامگاه عطار رفته اید ؟
9- در بین شاعران به عطار چه رتبه ای می دهید؟

چکیده:
طرح نظرسنجی حاضر، ‌به منظور دست یافتن به شناخت پاسخگویان از عطار نیشابوری در میان تهرانی ها انجام گرفته است. مهمترین یافته های این طرح به قرار زیر است.

1. 66 درصد از پاسخگویان را زنان و 34درصد را مردان تشکیل می دهند.

2. 18 درصد بین   25-20 سال  و 6 درصد 60سال به بالا سن دارند.

3. از میان پاسخگویان تنها 1% از تاریخ بزرگداشت عطار نیشابوری اطلاع داشته اند.

4. 58% از پاسخگویان عطار را شاعر می دانند و 42% وی را نمی شناسند. 

5.  از میان 691 نفر پاسخگو که عطار را به عنوان شاعر  می شناخته اند13% منطق الطیر، 7% دیوان اشعار و 2% تذکره الاولیا را از آثار مشهور عطار  بر شمرده اند..

6. 28%  ازپاسخگویان از آرامگاه عطار بازدید کرده اند.

7. 25% از مخاطبان عطار را به عنوان سومین شاعر نامی ایران می دانند.

جنس پاسخگویان   
بر اساس جدول شماره 1، از میان 1201 نفر پاسخگو  66درصد  زن  و 34درصد مرد  هستند.

جدول شماره  1- توزیع پاسخگویان بر اساس جنس

نمودار شماره  1

 
سن پاسخگویان
بر اساس جدول شماره 2، از میان 1201نفر پاسخگو 18 درصد بین   25-20 سال  و 6 درصد 60سال به بالا سن دارند.

جدول شماره 2- توزیع پاسخگویان بر اساس سن

نمودار شماره  2

سطح تحصیلات  پاسخگویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 3، از میان 1201 نفر پاسخگو40% دیپلمه، 15% دارای مدرک لیسانس و بالاترو 7%بی سواد هستند. 

جدول شماره 3- توزیع پاسخگویان بر اساس سطح تحصیلات

نمودار شماره 3

آگاهی پاسخگویان از سالروز بزرگداشت عطار
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره4، از میان1201 نفر پاسخگو تنها 1% از تاریخ بزرگداشت عطار نیشابوری اطلاع داشته اند.

جدول شماره 4- توزیع پاسخگویان بر اساس آگاهی از سالروز بزرگداشت عطار

نمودار شماره 4

 از نظر پاسخگویان عطار نیشابوری کیست؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 5، از میان 1201 نفر پاسخگو 58% عطار را شاعر می دانند و 42% وی را نمی شناسند.

جدول شماره 5-  توزیع پاسخگویان بر اساس شناخت از عطار نیشابوری

نمودار شماره  5  

مشهورترین اثر عطار نیشابوری از نظر پاسخگویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 6،از میان 691 نفر پاسخگو که عطار را به عنوان شاعر می شناختهاند13% منطق الطیر، 7% دیوان اشعار و 2% تذکره الاولیا را از آثار مشهور عطار بر شمرده اند. 78% از آنان نیز از آثار این عارف نامی ایران بی اطلاع بوده اند.

جدول شماره 6-  توزیع پاسخگویان بر اساس آگاهی از مشهور ترین آثار عطار

نمودار شماره  6 

از نظر پاسخگویان آرامگاه عطار کجاست
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 7 ،از میان 691 نفر پاسخگو که عطار را به عنوان شاعر می شناخته اندَ، 84% نیشابور را به عنوان محل آرامگاه عطار معرفی کرده اند.

جدول شماره 7-  توزیع پاسخگویان بر اساس اطلاع از محل آرامگاه عطار

نمودار شماره  7

بازدید پاسخگویان از آرامگاه عطار نیشابوری
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 8 ، از میان 691 نفر پاسخگو که عطار را به عنوان شاعر می شناخته اند 72% به آرامگاه عطار نرفته و28% نیز از آرامگاه عطار بازدید کرده اند .

جدول شماره 8- توزیع پاسخگویان بر اساس بازدید از آرامگاه عطار

نمودار شماره 8

رتبه عطار نیشابوری در میان شاعران نامی ایران از نظر پاسخگویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 9 از میان 691 نفر پاسخگو که عطار را بعنوان شاعر می شناختند ، بیشترین فراوانی در بین افرادی است که عطار را بعنوان سومین شاعر مشهور ایران بیان کرده اند (25%)

جدول شماره 9- توزیع پاسخگویان بر اساس رتبه عطار در بین شاعران ایرانی

نمودار شماره 9

مدیر طرح: سیامک کفایی

همکاران: شبنم چهره ، فریده درفشی، فریده حیدرنژاد ، سمیه گایکانی و سرورالسادات هاشمی

مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری