این امر در واقع مولود سفرهای استانی است که گذشته از منافع آن، مشکلاتی را هم در نظام برنامهریزی کشور ایجاد کرده است. در این باره با سیدشریف حسینی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس گفت‌وگو کرده‌ایم.
- به‌نظر شما مهم‌ترین علل طولانی‌شدن پروژه‌های عمرانی چیست؟
پروژه‌های عمرانی که بعضا زمانی طولانی‌تر از میزان مصوب را برای تکمیل صرف می‌کنند، شاخصه‌های مختلفی دارند؛ یکی از مهم‌ترین شاخصه‌هایی که در این مدت شاهدیم، مصوبات زیاد سفرها و عدم‌توانمندی کافی برای اجرای تمام این مصوبات است. در واقع سفرهای استانی، سفرهای خوبی بود و موجب آشنایی هیأت دولت با مشکلات مناطق مختلف شد. اما نگاهی که به این موضوع داریم یک نگاه تخصصی است و آن این است که بعضا پروژه‌ها کلنگ‌زنی و درصدی از آن اجرایی می‌شود اما به‌دلیل عدم‌تأمین اعتبارات کافی دچار مشکل می‌شود.
موضوع بعدی بحث تعدیل‌هاست که بعضا پروژه‌ها آنقدر طولانی می‌شود که پیمانکاری که با پایین‌ترین قیمت، پروژه را برنده شده است، مابه‌التفاوت پولی که با قیمت‌های بالا داشته را در بخش تعدیل سنواتی جبران می‌کند و حتی ممکن است در نهایت قیمت اجرای پروژه بیشتر از قیمت‌های بالاتری شود که در مناقصه اعلام شده است. یکی از مشکلات پروژه‌ها که از سال‌های گذشته شروع شده، بحث کمترین قیمت است، این در حالی است که باید قیمت کارشناسی یا قیمت تمام‌شده کاری که مدنظر است محاسبه و بعد از آن مناقصه برگزار شود.
در مناقصه قیمت‌های بالاتر و پایین‌تر از قیمت کارشناسی که اختلاف زیادی با آن دارند مردود است اما در حال حاضر در بعضی پروژه‌ها کمترین قیمت درنظر گرفته می‌شود و پیمانکار براساس قیمتی که پایین‌تر از قیمت معقول ارائه می‌کند، در آینده با بیشتر و طولانی‌تر کردن پروژه، آن مابه‌التفاوت را درصورت وضعیت‌ها به‌دست می‌آورد. این یکی از دلایل طولانی شدن پروژه‌هاست. ضمن اینکه شرایط پروژه‌ها را هم باید درنظر گرفت. بعضی از پروژه‌ها به‌دلیل برخی هماهنگی‌ها دچار تعلل می‌شوند. چنانچه قسمتی از یک پروژه آماده نباشد طبیعی است که حرکت بعد از آن نمی‌تواند انجام شود تا کار ادامه پیدا کند. در واقع ضعف یک قسمت می‌تواند روی قسمت‌های دیگر هم تأثیر بگذارد.
- راهکار حل این مشکل چیست؟
پروژه‌ها باید مطالعات اولیه و برنامهریزی دقیقی داشته باشند. علاوه بر این هماهنگی‌ها و تعامل‌ها در این زمینه نقش اساسی ایفا می‌کنند. همچنین نگاه‌های اصولی باید جایگزین نگاه‌های رابطه‌ای شده و انتخاب پیمانکاران به‌صورت رابطه‌ای متوقف شود چون این مسائل باعث می‌شود که پروژه‌ها در کشور ما بسیار طولانی‌مدت شود.
- چرا با توجه به مشخص بودن دلایل و راهکارهای رفع مشکلات موجود باز هم خیلی از پروژه‌ها امکان آغاز به‌کار پیدا می‌کنند؟ آیا ابزاری برای جلوگیری از اجرای پروژه‌های غیراقتصادی وجود ندارد؟
طبیعی است که این امکان وجود دارد اما یک واقعیت تلخ دیگری هم هست و آن اینکه در مدیریت‌ها اتمام پروژه ملاک نیست بلکه همواره کلنگ‌زنی ملاک عمل قرار می‌گیرد؛ یعنی در واقع آغاز عملیات یک پروژه به‌منظور اعلام در بیلان عملکرد همواره مورد توجه است. مروری بر اخبار هم نشان می‌دهد که می‌شود‌ها بیشتر از شدن‌هاست. اما اگر به سمتی برویم که زمانی که پروژه به اتمام رسید اعلام شود، این اتفاق کاهش پیدا می‌کند. حال آنکه با توجه به عدم‌ثبات مدیریت‌ها در زمینه‌های مختلف، مدیریت برنامه‌ای در کشور کم است و مدیریت نظرات مدیران حال بر نظام برنامهریزی غالب شده است.
