یکی از محور‌های اصلی مورد طرح در این اجلاس بحران سوریه به‌عنوان یکی از کشورهای عضو جنبش عدم‌تعهد است. درخصوص راهکار‌های مطرح شده درخصوص حل بحران سوریه و پیشنهاد مرسی، رئیس‌جمهور مصر و تشکیل گروه تماس با رضا امیری مقدم، کارشناس ارشد خاورمیانه گفت‌وگو کرده‌ایم.
- اجلاس تهران چه نقشی در حل بحران سوریه خواهد داشت؟
در میان کشورهای عضو جنبش عدم‌تعهد کشورهای مستقل فراوانی وجود دارند که در مسئله بحران سوریه بی‌طرف هستند و این فرصت بسیار مناسبی به‌دست می‌دهد تا خارج از چارچوب قدرت‌های فرامنطقه‌ای در جهت حل بحران در یکی از کشورهای عضو جنبش گام بردارند. امروز جنبش عدم‌تعهد در معرض آزمون بسیار بزرگی قرار دارد و درحالی‌که یکی از کشورهای عضو آن گرفتار بحران جنگ داخلی است چنانچه بتواند در این بحران به نفع مردم و دولت سوریه و نیز به نفع آرامش و امنیت منطقه‌ای نقش مثبتی ایفا کند، یکی از مؤثر‌ترین و مهم‌ترین نقش آفرینی‌های جنبش از تاریخ تأسیس آن تا‌کنون خواهد بود. جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان میزبان این اجلاس طرح بسیار مناسبی برای حل بحران سوریه ارائه کرده که درصورت همکاری کشورهای عضو جنبش می‌تواند راهگشای حل بحران سوریه باشد.
- نظر شما درخصوص پیشنهاد آقای مرسی چیست؟
این پیشنهاد درکنار پیشنهاد شش ماده‌ای کوفی عنان و پیشنهاد چهار ماده‌ای ایران در جهت کمک به حل بحران در سوریه مطرح شده‌اند و مکمل هم هستند. البته پیشنهاد آقای مرسی بند و ماده خاصی ندارد و فقط گفته شده که چهار کشور ایران، مصر، ترکیه و عربستان یک گروه تماس در جهت حل بحران سوریه تشکیل دهند. مهم‌ترین نکته در پیشنهاد آقای مرسی که در چین هم روی آن تأکید کرده‌اند این است که بحران سوریه راه‌حل سیاسی دارد. اگر کشورها بپذیرند که بحران سوریه راه‌حل سیاسی دارد نه راه‌حل نظامی و کمک به گروه‌های نظامی، این یک موفقیت و یک گام بزرگ در جهت حل بحران سوریه خواهد بود و به‌نظر می‌رسد پیشنهاد آقای مرسی به‌عنوان رئیس‌جمهور کشوری که تازه انقلاب کرده می‌تواند در تثبیت این موضوع تا حد زیادی مؤثر باشد.
- مواضع مصر و ایران در موضوع سوریه به هم نزدیک است یا دور؟
از آنجایی که مصر یک کشور انقلابی است که هنوز فضای انقلابی در آن حاکم است و دولت جدیدی هم که در مصر بر سر کارآمده اخوانی است و گروه‌های معارض در سوریه هم اخوانی هستند، به‌طور طبیعی مقداری با ما تفاوت دیدگاه دارند و معتقد هستند که دولت کنونی سوریه یک دولت سرکوبگر است و باید ساقط شود. منتها الان با گذشت 18ماه از شروع بحران سوریه برای دنیا و حتی برای خود آقای مرسی و مصر ثابت شده که مسئله سوریه متفاوت از مسئله مصر و تونس و یمن و سایر کشورهای بیداری اسلامی است و همین که آقای مرسی اعلام می‌کند که راه‌حل بحران سوریه سیاسی است به‌نظر می‌رسد که تا حد زیادی با مواضع جمهوری اسلامی ایران نزدیک شده است.
- با توجه به اینکه در میان چهار کشور مطرح شده در پیشنهاد آقای مرسی غیر از ایران سه کشور دیگر خواهان سقوط دولت اسد هستند فکر می‌کنید تشکیل این گروه بتواند گره‌ای از بحران سوریه باز کند؟
مسئله این است که اولا برخلاف ترکیه و عربستان که معتقد بودند ایران تنها از دولت سوریه حمایت می‌کند و حضورش در نشست‌های حل بحران سوریه نمی‌تواند مؤثر باشد، آقای مرسی ایران را به‌عنوان بخشی از راه‌حل مطرح می‌کند و می‌گوید راه‌حل بحران سوریه سیاسی است. بنابراین الان دو کشور از چهار کشور عضو این گروه معتقد به راه‌حل سیاسی هستند.
از طرف دیگر مسئله مهمی که آقای مرسی مطرح کرد این است که حضور برخی کشور‌هایی که در موضوع سوریه با ارسال کمک‌های مالی و نظامی دخالت داشتند را در این گروه مؤثر ندانست و از آن کشورها دعوت نکرده و در ضمن به صراحت گویای این نکته است که موضوعات منطقه‌ای باید توسط خود کشورهای منطقه حل شود.
نفس اینکه رئیس‌جمهور یک کشور تازه انقلاب کرده که قدرت‌های غربی تلاش می‌کردند او را به‌عنوان چهره‌ای نزدیک به غرب معرفی کنند امروز معتقد است که مشکلات منطقه‌ای نه از راه متوسل شدن به قدرت‌های غربی و سازمان ملل و استمداد از ناتو برای مداخله نظامی به شکلی که اتحادیه عرب انجام داد؛ بلکه از طریق همکاری کشورهای منطقه قابل حل است و امنیت منطقه از طریق کشورهای منطقه تامین می‌شود صرف‌نظر از هر نتیجه‌ای یک اتفاق مثبت است و جمهوری اسلامی از آن حمایت می‌کند.
ضمن آنکه به‌طور طبیعی درصورتی که این کشورها گروه تماس را تشکیل دهند ترکیه و عربستان هم چاره‌ای ندارند جز اینکه به واقعیت‌های سوریه توجه کنند و در این صورت کشورهای دیگر مانند عراق و سایر کشورهای منطقه که به راه‌حل سیاسی برای بحران سوریه پایبند هستند نیز به آن خواهند پیوست.
- آیا احتمال برگزاری جلسات این گروه در تهران و در حاشیه اجلاس نم وجود دارد؟
بله این کار از مدت‌ها قبل شروع شده است و خود کشور مصر از ابتدا پیگیر تشکیل این گروه بوده و بلافاصله بعد از اجلاس مکه وزیر امور خارجه مصر تماس‌هایی را با هر سه کشور دیگر عضو این گروه آغاز کرده است. ضمن اینکه یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد بحث در اجلاس تهران مسئله سوریه است و این احتمال وجود دارد که نشست‌های این گروه حداقل در سطح وزرای امور خارجه یا کارشناسان ارشد این چهار کشور آغاز شود و گام‌های ابتدایی تشکیل آن در تهران برداشته شود.
- نشست کشورهای دوست سوریه که چندی پیش در تهران برگزار شده بود چه نتایجی داشت؟
آن اجلاس هم بسیار موفق بود و در یک فضای بسیار منفی که هرگونه راهکار مسالمت‌آمیز سیاسی را منتفی می‌ساخت این اجلاس توانست جو موجود را بشکند و جمهوری اسلامی ایران طرح خودش را برای حل بحران سوریه ارائه داد. در آن طرح پیشنهاد شده بود که ابتدا خشونت‌ها از جانب دو طرف متوقف شود و بعد در مرحله دوم گفت‌وگوهای ملی میان دولت و معارضین آغاز شود و در این گفت‌وگو‌ها همه موضوعات مورد اختلاف، مورد بحث قرار گیرد.
موضوعاتی مانند تشکیل دولت، پارلمان، تغییر قانون اساسی، فعالیت‌های احزاب و در نهایت چگونگی انتقال قدرت به این معنا که احزاب چگونه در روند انتخابات مشارکت کنند و دولت براساس رأی مردم شکل بگیرد. ایران می‌گوید، هر کس از صندوق‌های انتخابات بیرون آمد دولت را تشکیل دهد. همه کشورهای حاضر این پیشنهاد را پذیرفتند و از ایران درخواست کردند تا خودش بانی تشکیل گروه تماس شود و با گروه‌های معارض گفت‌وگو کند. این گروه در حال تشکیل است و می‌تواند با گروه تماسی که در طرح آقای مرسی پیشنهاد شده تلفیق شود.
