شاید مهم‌ترین نتیجه مذاکرات استانبول2 این بود که دیپلماسی و مذاکره رو در رو برای حل مسئله هسته‌ای ایران مورد توافق طرفین قرار گرفت و به راحتی درخصوص تداوم مذاکرات به توافق رسیدند.
اگر چه پس از مذاکرات رسانه‌های غربی تلاش کردند تا متفاوت بودن فضای این دور از مذاکرات را به مواضع نسبتا مایل و انعطاف پذیر ایران نسبت دهند و اینگونه وانمود کنند که تحریم‌ها و فشارها اثر خود را بر ایران گذاشته و بنابراین ایران با موضع مسالمت جویانه همراه با تعامل به مذاکرات قدم گذاشته بود اما واقعیت این است که شرایط ایران نسبت به 15 ماه قبل در مذاکرات استانبول 1 تا حد زیادی تفاوت کرده بود، زیرا ایران در طول این مدت به پیشرفت‌های بزرگی از جمله غنی‌سازی 20 درصد دست یافته بود لذا ایران در مذاکرات از یک موقعیت برتر نسبت به قبل برخوردار بود و طرف‌های مقابل نیز به نوعی مجبور بودند حق ایران برای دستیابی به انرژی صلح آمیز را به رسمیت بشناسند در حالی که در مذاکرات قبلی نخستین شرط خود را تعلیق کامل برنامه‌های غنی‌سازی ایران می‌دانستند.
به هر حال اینکه کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در جلسه پایانی مذاکرات تصریح کرده که مبنای مباحث هسته‌ای ایران از این پس مفاد معاهده NPT خواهد بود موفقیت بزرگی برای ایران تلقی می‌شود، زیرا این مهم‌ترین خواسته‌ای بود که همواره ایران تقاضای آن را داشت که مباحث مربوط به برنامه هسته‌ای باید از سیاسی و چارچوب شورای امنیت خارج و به فاز حقوقی و فنی در چارچوب NPT بازگردد. اینکه چرا گروه 1+5 سیاست تاکید و پا فشاری بر قطعنامه‌های شورای امنیت را رها کرد و به چارچوب معاهده NPT بازگشت دلایل متعددی دارد که مهم‌ترین آنها تلاش برای کم کردن دامنه اختلافات و زمینه‌سازی برای موفقیت مذاکرات با ایران و همچنین واکنش منطقی به تحولات جدید منطقه از جمله بیداری اسلامی بود.
اما پذیرش مبنای معاهده NPT فرصت مغتنمی برای ایران فراهم آورد که تا پیش از شروع مذاکرات بغداد اعتماد‌سازی و مذاکره با آژانس را شروع نماید، در واقع ابتکار جدید ایران درخصوص مکاتبه با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و درخواست از سر‌گیری گفت‌وگوها حرکتی در جهت تقویت مبنا قراردادن معاهده NPT است.
در واقع ایران با این ابتکار و حرکت در این مسیر می‌تواند اهرم فشار غربی‌ها را در مذاکرات بغداد کمرنگ نماید و همچنین می‌تواند با نهادینه‌کردن نقش آفرینی مثبت خود در منطقه خاورمیانه حرکت خود به سوی یک قدرت بزرگ در حال ظهور را در عرصه مذاکره با قدرت‌های بزرگ جهانی به نمایش بگذارد.
* استاد روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی
