به همین مناسبت نگاهی داریم به تاریخچه جشنواره بین المللی تئاتر فجر.
دوره اول؛ یک جشنواره ملی
اولین دوره جشنواره تئاتر فجر به شکل ملی و توسط مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با دبیری طاها عبدخدایی در تاریخ 12 تا 22بهمن ماه سال 1361 در تهران برپا شد. در این دوره از جشنواره 36 گروه نمایشی در بخش مسابقه و2 تعزیه در بخش ویژه نخستین جشنواره تئاتر فجر، در مجموعه تئاتر شهر، خانه نمایش، دانشکده هنرهای زیبا، تماشاخانه سنگلج، فردوسی، فرهنگسرای نوبهار (موزه آبگینه)، فرهنگسرای نیاوران، مجموعه فرهنگی آزادی، تالار محراب، موزه هنرهای معاصر، تالار مولوی و تالار وحدت به اجرا درآمدند.رضا صابری جزو هنرمندانی است که از نخستین دوره جشنواره حضوری فعال داشته و جایزه اول در بخش نمایشنامه نویسی و کارگردانی به نمایش «خانات» اثر رضا صابری اهدا شد.از چهر‌ه‌های آشنا می‌توان به حبیب دهقان‌نسب اشاره کرد که برای نمایش «دقیانوس» جایزه گرفت.
دوره دوم؛ حضور فعال شهرستانی‌ها
دومین دوره جشنواره تئاتر فجر به شکل سراسری با حضور 22 گروه نمایشی از سراسر کشور در تاریخ 13 تا 22 بهمن ماه سال 1362 توسط مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با دبیری طاها عبدخدایی در تهران برپا شد. در رقابت 22 نمایش حاضر در جشنواره 14اثر از شهرهای مختلف کشور و 8نمایش از تهران حضور داشتند که گروه‌های شهرستانی در این دوره رقابت تنگاتنگی داشتند و بیشترین جوایز جشنواره نیز به گروه‌های شهرستانی تعلق گرفت. رضا صابری هم در این دوره حضوری فعال داشت. نمایش «مظلوم پنجم» جوایز متعددی کسب کرد. زنده یاد رضا سعیدی برای بازی در نمایش«مظلوم پنجم»جایزه بهترین بازیگر را دریافت کرد.
دوره سوم؛ نخستین گام برای یک جشنواره بین‌المللی
سومین دوره جشنواره تئاتر فجر به شکل سراسری با حضور 15 گروه نمایشی در تاریخ 13 تا 22 بهمن ماه سال 1363 برگزار شد؛ جشنواره‌ای که حضور پرقدرت گروه‌های شهرستانی را به همراه داشت و تنها یک نمایش از تهران در این دوره از جشنواره به روی صحنه رفت. سومین دوره برگزاری جشنواره تئاتر فجر همچون دو دوره گذشته این جشنواره با دبیری طاها عبدخدایی برگزار شد. در این دوره رویکرد کیفیت‌گرایی بر نگاه کمیت‌گرایانه دو دوره گذشته این جشنواره غلبه داشت.از سویی دیگر در سومین جشنواره تئاتر فجر برای نخستین بار جوایز دیگر رشته‌های هنری مانند طراحی صحنه و موسیقی نیز اهدا شد. این در حالی است که می‌توان سومین جشنواره تئاتر فجر را نخستین گام برای بین‌المللی شدن این رویداد دانست؛ زیرا در این دوره یک نمایش توسط بانوان مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق به زبان عربی در بخش ویژه جشنواره به نمایش درآمد.
دوره چهارم؛ افزایش گروه‌های نمایشی
چهارمین جشنواره تئاتر فجر به‌صورت ملی با حضور43 گروه نمایشی از 12 تا 22 بهمن ماه سال 1364 برپا شد. در این دوره زنده‌یاد خسرو شکیبایی با کارگردانی نمایش«بازی‌نامه قانون» جایزه اول کارگردانی جشنواره چهارم تئاتر فجر را به‌دست آورد.چهارمین دوره برگزاری جشنواره تئاتر فجر همچون 3دوره گذشته این جشنواره با دبیری طاها عبدخدایی برگزار شد و در این دوره 43 گروه نمایشی در 3بخش مسابقه، مهمان و ویژه به روی صحنه رفتند. در بخش مسابقه چهارمین جشنواره تئاتر فجر30 گروه نمایشی حضور داشتند که در بخش‌های نمایشنامه نویسی، کارگردانی، بازیگری مرد و زن و طراحی صحنه داوری شدند. همچنین 8 نمایش در بخش ویژه و 5 نمایش در بخش مهمان جشنواره حضور داشتند.حضور گروه‌های شهرستانی نیز در بخش‌های مختلف این دوره از جشنواره چشمگیر بود و تنها از تهران 5 نمایش در این دوره حضور داشتند که تنها 2نمایش تهرانی در بخش مسابقه قرار گرفتند.
دوره پنجم؛ یک جشنواره با بخش‌های مختلف
پنجمین جشنواره تئاتر فجر به شکل سراسری با حضور37 گروه نمایشی از 12 تا 23 بهمن ماه سال 1365 در تهران برپا شد. در این دوره حضور برادران ارجمند، انوشیروان و داریوش، هنرمندان شهر مشهد قابل‌توجه بود.پنجمین دوره برگزاری جشنواره تئاتر فجر همچون 4دوره گذشته این جشنواره با دبیری طاها عبدخدایی برگزار شد. در این دوره 37 گروه نمایشی در 4بخش مسابقه، مهمان، ویژه و جنگ به روی صحنه رفتند. حضور گروه‌های شهرستانی نیز در این دوره همچون ادوار گذشته چشمگیر بود و تنها از تهران 3 نمایش در این دوره از جشنواره حضور داشتند.
دوره ششم؛ تغییرات بنیادین
ششمین جشنواره تئاتر فجر به شکل سراسری با حضور42 گروه نمایشی از 12 تا 22 بهمن ماه سال 1366 در تهران برپا شد. در این دوره پس از 5دوره دبیری طاها عبدخدایی، دومین دبیر این رویداد هنری، علی منتظری سکان هدایت این جشنواره را به‌دست گرفت. ششمین دوره جشنواره تئاتر فجر با تغییرات بنیادینی در شکل برگزاری روبه‌رو بود. در این دوره توجه به تمامی جنبه‌های هنرهای نمایشی مد نظر قرار گرفت و این دوره از جشنواره شامل بخش‌های مسابقه، مهمان، ویژه، آیینی سنتی و مسابقه کودک و نوجوان بود. البته در این جشنواره برای نخستین بار نمایشهای خیابانی با اینکه به‌صورت جدی بخشی برای آن درنظر گرفته نشده بود، مورد توجه قرار گرفتند.
از سوی دیگر در این دوره از جشنواره با توجه به جنگ تحمیلی ایران و عراق نمایش «فریاد زنان مسلمان عراق»، به نویسندگی و کارگردانی ام‌باقر زلزله از عراق در ششمین جشنواره تئاتر فجر به روی صحنه رفت تا نخستین نمایش بین‌المللی جشنواره تئاتر فجر لقب گیرد.
دوره هفتم؛ 5 شهر میزبان جشنواره
هفتمین جشنواره تئاتر فجر به شکل سراسری با حضور55 گروه نمایشی از 12 تا 22 بهمن ماه سال 1367 در 5شهر تهران، اصفهان، شاهرود، کرمان و مشهد برپا شد تا این جشنواره نخستین گام برای رسیدن به شعار «تئاتر برای همه» را محقق کند.هفتمین دوره جشنواره تئاتر فجر با دبیری علی منتظری در بخش‌های مسابقه، ویژه، نمایش آیینی و سنتی، جنبی، نمایش کودک و نوجوان، نمایش عروسکی، پرده‌خوانی و فیلم تئاتر برگزار شد.بخش فیلم تئاتر این دوره از جشنواره نیز با هدف آشنایی هنرمندان ایرانی از اجراهای نمایشهای برتر دنیا با نمایش 9 اثر از کارگردانانی همچون کوزنیتسف، یولی کاراسیک، لئونیدا تراوبگا و... برگزار شد.
دوره هشتم؛ یک جشنواره متفاوت
هشتمین جشنواره تئاتر فجر با تفاوت‌های بسیاری روبه‌رو بود. این تفاوت‌ها هم در شکل محتوایی و هم برگزاری جشنواره قابل مشاهده بود و به‌طور کلی رویکرد جشنواره هشتم، نگاه آکادمیک به هنر تئاتر بود.
هشتمین دوره جشنواره تئاتر فجر با دبیری علی منتظری از 12 تا 22 بهمن 1368 با حضور تنها 8 نمایش در تهران برگزار شد. این دوره از جشنواره مصادف با ارتحال بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران بود و هشتمین جشنواره تئاتر فجر در مرقد امام خمینی(ره) افتتاح شد.در بخش جنبی هشتمین جشنواره تئاتر فجر 2سمینار «بررسی تئاتر ایران و جهان» و «سمینار انجمن‌های نمایش» برگزار شد.
دوره نهم؛ در مکان‌های عمومی
نهمین جشنواره تئاتر فجر به شکل سراسری با دبیری علی منتظری از 24 تا30 بهمن ماه 1369 با حضور 36 گروه نمایشی برگزار شد؛ جشنواره‌ای که به شکل گسترده در ادارات، مکان‌های عمومی، کارخانه‌ها، دانشگاه‌ها و مدارس اجرا شد تا با هدف ایجاد فرهنگسازی، هنر نمایش را به عامه مردم معرفی کند.در بخش ویژه نهمین جشنواره تئاتر فجر، 14 نمایش از تهران و کارگردانان شناخته شده‌ای همچون زنده یاد هادی‌اسلامی، مریم معترف، صدر‌الدین حجازی، حسین فرخی، آتیلا پسیانی، زنده یاد پروانه مژده، فرشاد فرشته حکمت، امیر دژاکام، قطب‌الدین صادقی، جمشید جهانزاده، سهراب سلیمی، سیاوش تهمورث، جلیل فرجاد و حسین عاطفی به صحنه رفت. در سمینار تئاتر امروز که یکی از بخش‌های اصلی جشنواره نهم تئاتر فجر بود. استادانی همچون حمید سمندریان، فرهاد ناظرزاده کرمانی، محمود عزیزی، ناصر آقائی، جواد ذوالفقاری و حسین هراتی درباره تئاتر تجربی و حرفه‌ای، تئاتر روز جهان، تئاتر آماتوری، تئاتر و انقلاب و تئاتر عروسکی به سخنرانی پرداختند.
دوره دهم؛ نخستین جشنواره بین‌المللی
دهمین جشنواره تئاتر فجر برای نخستین بار به شکل بین‌المللی با دبیری علی منتظری از 22 تا 30 بهمن 1370 با حضور 28 گروه نمایشی برگزار شد. در این جشنواره نمایش «مرگ یزدگرد» به کارگردانی گلاب آدینه توانست جوایز اصلی این دوره از جشنواره را از آن خود کند.در بخش مسابقه این دوره از جشنواره 12 اثر از کارگردانی همچون انوشیروان ارجمند، رضا صابری، گلاب آدینه، مریم معترف، آتیلا پسیانی، عزت‌الله مهرآوران، حسین فرخی، حسن حامد و... به نمایش در آمد.
دوره یازدهم؛ توجه به پژوهش در تعزیه
یازدهمین جشنواره تئاتر فجر به شکل سراسری و به‌صورت غیررقابتی با حضور47 گروه نمایشی از 17 تا 23 بهمن ماه سال 1371 در تهران برگزار شد. در این دوره از جشنواره توجه به پژوهش در هنر تعزیه در اولویت برنامه‌های جشنواره قرار گرفت.یازدهمین دوره جشنواره تئاتر فجر با دبیری حسین جعفری در بخش‌های صحنه‌ای، کمدی، کودک و نوجوان، تعزیه، نقالی، شاهنامه‌خوانی، پرده‌خوانی و سمینار پژوهشی تعزیه برگزار شد.در بخش صحنه‌ای که در مجموعه تئاتر شهر و تالارهای وحدت، هنر، سنگلج، محراب، مولوی و فرهنگسرای بهمن برگزار شد 17نمایش به روی صحنه رفتند که کارگردانان شناخته شده‌ای همچون علی رفیعی با نمایش یادگار سال‌های شن، قطب‌الدین صادقی با نمایش «حقه‌های اسکاپن»، سعید سهیلی با نمایش «دریا که شرحه شرحه حکایت هاست»، حسین فرخی با نمایش «المیرا در آتش» و علی روئین تن با نمایش «امشب باید بروم»از آن جمله بودند.در بخش نمایشهای کودک و نوجوان 9 نمایش به روی صحنه رفت که می‌توان از نمایشهای «کارآگاه2» بهروز غریب پور و «جنگلبان» حسین فدایی حسین نام برد.
دوره دوازدهم؛ رقابت گروه‌های حرفه‌ای
دوازدهمین جشنواره تئاتر فجر به شکل سراسری و به‌صورت رقابتی با حضور 65 گروه نمایشی 12 تا 22 بهمن‌ماه سال 1372در تهران برگزار شد. در این دوره از جشنواره ایجاد رقابت بین گروه‌های نمایشی حرفه‌ای مورد توجه قرار گرفت و نمایش «معرکه در معرکه» به‌عنوان بهترین نمایش به مفهوم مطلق جشنواره دوازدهم تئاتر فجر انتخاب شد.دوازدهمین دوره جشنواره تئاتر فجر با دبیری حسین فرخی در بخش‌های مسابقه، جنبی، جشنواره جشنواره‌ها و خارج از مسابقه به‌صورت صحنه‌ای و خیابانی برگزار شد. در بخش مسابقه دوازدهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر 22گروه نمایشی حضور داشتند که با داوری عزت‌الله انتظامی، ایرج راد، زنده یاد خسرو شکیبایی، مصطفی مختاباد و نصرالله قادری برگزیدگان معرفی شدند. سیاوش تهمورث، عزت‌الله مهرآوران، رضا صابری، مصطفی عبداللهی، لادن طباطبایی و سپیده‌نظری‌پور از جمله هنرمندانی بودند که در این دوره جایزه گرفتند.
دوره سیزدهم؛ جوان‌گرایی
سیزدهمین جشنواره تئاتر فجر به شکل سراسری و به‌صورت رقابتی با حضور 70 گروه نمایشی از 12 تا20 اسفندماه سال 1373در تهران برگزار شد. در این دوره رویکرد جشنواره بر جوان‌گرایی معطوف بود و نسل جوانی همچون اصغر فرهادی، چیستا یثربی، امین زندگانی، سپیده نظری پور، سیروس کهوری‌نژاد، امید زندگانی، کرامت رودساز و رحمت امینی را معرفی کرد.سیزدهمین دوره جشنواره تئاتر فجر با دبیری حسین فرخی در بخش‌های مسابقه، جنبی، جشنواره جشنواره‌ها، تئاترخیابانی، مسابقه پوستر، مسابقه عکاسی و نمایشگاه عکس و پوسترهای تئاتر برگزار شد.
دوره چهاردهم؛ نقدهای نظری در هنر نمایش
چهاردهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر از 28 دی ماه تا 5 بهمن ماه سال 1374 با حضور 40 گروه نمایشی در بخش‌های مسابقه، مهمان، خیابانی، بازی‌های نمایشی، شاهنامه‌خوانی و نشست‌های بررسی هنر نمایش در ایران برگزار شد. رویکرد این جشنواره به مباحث نقدهای نظری در حوزه هنر نمایش بود که با حضور صاحب‌نظران این حوزه برگزار شد.چهاردهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر با دبیری دکتر محمود عزیزی و با حضور پژوهشگران بنام برگزار شد.اما بخش مسابقه چهاردهمین جشنواره تئاتر فجر با حضور 24نمایش و با داوری بهرام ابراهیمی، ایرج راد، حسین راضی، تاجبخش فنائیان و سعید کشن فلاح همراه بود. چیستا یثربی، امین‌زندگانی، کوروش تهامی و حسین پارسایی برگزیدگان این دوره بودند.
دوره پانزدهم؛ توجه به قصص قرآنی
پانزدهمین جشنواره تئاتر فجر به شکل سراسری و به‌صورت رقابتی با حضور86 گروه نمایشی از 3 تا10 اسفندماه سال 1375 در تهران برگزار شد. در این دوره رویکرد جشنواره توجه به قصص قرآنی و داستان‌های کهن ایرانی برای دراماتیک کردن این آثار با دبیری رحیم نجفی برزگر برگزار شد.
در بخش مسابقه پانزدهمین جشنواره سراسری تئاتر فجر 38 گروه نمایشی به رقابت پرداختند.همچنین در بخش ویژه این دوره از جشنواره 8 نمایش حضور داشتند که در این بخش حضور 2 نمایش «معرکه در معرکه» داوود میرباقری و «بینوایان» بهروز غریب‌پور بیشتر توجه‌ها را به این بخش معطوف کرده بود.
عزت‌الله انتظامی، ایرج راد، اکبرزنجانپور، محمود عزیزی، سعیدکشن‌فلاح، حمیدرضا افشار، علی پویان و حسین راضی به‌عنوان داور در این دوره شرکت کردند و نادر برهانی مرند، چیستا یثربی، آیدا کیخانی، علیرضا جعفری و شهرام حقیقت دوست برگزیدگان این دوره بودند.
دوره شانزدهم؛ 98 گروه نمایشی
شانزدهمین جشنواره تئاتر فجر به شکل سراسری و به‌صورت رقابتی با حضور98 گروه نمایشی از 17 تا 27 بهمن ماه سال 1376 در تهران برگزار شد. در این جشنواره 3نسل حرفه‌ای تئاتر از زنده یاد مهین اسکویی، بهرام بیضایی، علی رفیعی، محمد رحمانیان، حمید امجد تا جوانانی همچون محمد یعقوبی و اصغر فرهادی حضور داشتند تا جشنواره‌ای با بستر و نگاه حرفه‌ای به هنر با دبیری حسین سلیمی شکل بگیرد.در بخش مسابقه این جشنواره 31نمایش به روی صحنه رفت که هنرمندان باسابقه و جوانی همچون محمد رحمانیان با «مصاحبه»، حمید امجد با «زارون»، اصغر فرهادی با «آخرین قهرمانان زمین»، علیرضا اوسیوند با «خیجو» و محمد یعقوبی با «زمستان 66» حضور داشتند.در بخش آیینی و سنتی 6 اثر شرکت داشت که هنرمندان بنامی همچون زنده‌یاد هاشم فیاض و سعدی افشار در آنها حضور داشتند. در بخش مهمان 5 نمایش شرکت داشت که بهرام بیضایی با نمایش «بانو آئویی» در این بخش حضور داشت. در بخش جشنواره جشنواره‌ها 12 اثر شرکت داشت که گلاب آدینه با «سطان مار» و صادق عاشورپور با «واقعه در واقعه» از هنرمندان باسابقه این بخش بودند. محمد رحمانیان، محمد یعقوبی، حبیب رضایی، علیرضا اوسیوند، پانته‌آ بهرام، زنده یاد پوپک گلدره، مهتاب نصیرپور، بهرام بیضایی و ایرج راد جزو برندگان این دوره بودند.
دوره هفدهم؛ نخستین جشنواره بین‌المللی
هفدهمین جشنواره تئاتر فجر برای نخستین بار به شکل رسمی عنوان بین‌المللی به‌خود گرفت و به‌صورت رقابتی با حضور 114 گروه نمایشی با دبیری حسین سلیمی از 1 تا 15 بهمن ماه سال 1377 در تهران برگزار شد. در این جشنواره بیشتر نگاه‌ها به بخش بین‌الملل جشنواره معطوف بود و مسئولین برگزاری این جشنواره سعی داشتند با برگزاری بخش بین‌الملل به معرفی نمایشهای آیینی و تئاتر نوین دیگر کشورهای دنیا بپردازند.نمایشهای «رقص کاغذ پاره‌ها» به نویسندگی و کارگردانی محمد یعقوبی، «شکارگاه ممنوع» نوشته محمد امیر یاراحمدی به کارگردانی نادر برهانی مرند، «مجلس نامه» به نویسندگی و کارگردانی محمد رحمانیان و «نیلوفرآبی» به نویسندگی و کارگردانی علیرضا نادری نجف‌آبادی، از جمله آثار برگزیده این دوره از جشنواره بودند. محمد یعقوبی، حمید امجد، محمد رحمانیان، زنده یاد احمد آقالو، امیر جعفری، بهروز بقائی، الهام پاوه‌نژاد، پرستو گلستانی، ناصح کامکاری، رضا کیانیان، پری صابری، محمد حاتمی، گوهر خیراندیش، حسین باستانی، قطب‌الدین صادقی، فاطمه نقوی، سوادبه سالم و آتیلا پسیانی نیز از جمله هنرمندان برگزیده و تقدیر شده در این دوره بودند.
دوره هجدهم؛ نشست‌های تخصصی
هجدهمین جشنواره تئاتر فجر که برای دومین دوره به‌صورت بین‌المللی اجرا می‌شد، با حضور 135 گروه نمایشی از 7 تا 20 بهمن ماه سال 1378 در تهران برگزار شد. در این جشنواره نگاه آموزشی به هنر نمایش مدنظر قرار گرفت و با برپایی کارگاه‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی چالش‌های حوزه تئاتر بررسی شد. هجدهمین دوره جشنواره تئاتر فجر با دبیری مجید شریف خدایی با حضور نمایش‌هایی چون «اسید» امیر دژاکام، «پدر» نصرالله قادری، «پس تا فردا» محمد یعقوبی، «پنهان خانه پنج‌در» حسین کیانی، «تلخ بازی قمر در عقرب» شهره لرستانی، «خشم و هیاهو» مهرداد رایانی مخصوص، «شب‌های آوینیون» کوروش نریمانی، «قصه‌های در گوشی» امیررضا کوهستانی، «لباس برای مهمانی» محمد رحمانیان و «هشتمین سفر سندباد» کیومرث مرادی اجرا شد.با داوری عزت‌الله انتظامی، خسرو حکیم‌رابط، علی رفیعی، تاجبخش فنائیان و مهدی هاشمی هنرمندانی همچون حسین کیانی، کوروش نریمانی، امیررضا کوهستانی، ریما رامین فر و گلبرگ ابوترابیان، سیامک صفری، کوروش زارعی، داریوش موفق، علی سلیمانی، پانته‌آ بهرام و سپیده نظری پور برگزیده شدند.همچنین در هجدهمین جشنواره تئاتر فجر بزرگداشت شاهین سرکیسیان، هنرمند فرهیخته تئاتر کشور توسط انجمن ارامنه تهران با سخنرانی زنده یاد اکبر رادی و لاله تقیان برگزار شد.
دوره نوزدهم؛ بزرگداشت پیشکسوتان
نوزدهمین جشنواره تئاتر فجر که دیگر عنوان بین‌المللی را با خود به همراه داشت، با حضور 166 گروه نمایشی از 2 تا 14 بهمن ماه سال 1379 در تهران برگزار شد. در این جشنواره برای نخستین بار به شکل جدی بخشی برای پاسداشت هنرمندان عرصه تئاتر درنظر گرفته شد. از همین رو نوزدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر بزرگداشت سیمین دانشور و زنده یادان اکبر رادی، هوشنگ گلشیری و هوشنگ حسامی را برگزار کرد. نوزدهمین دوره جشنواره تئاتر فجر با دبیری مجید شریف‌خدایی برگزار شد و نمایشهای «خروس» محمد رحمانیان، «این قصه را ایرانیان نبشته‌‌اند» علیرضا نادری، «سرگذشت عجیب و باور نکردنی بر دار شدن سنساره» نصرالله قادری، «یک دقیقه سکوت»محمد یعقوبی، «رژیسورها نمی‌میرند» حسین کیانی، «تولد» نادر برهانی مرند، «افسون معبد سوخته» کیومرث مرادی و «هتل عروس» سیما تیرانداز، بیشترین توجهات را به‌خود جلب کردند.برگزیدگان نوزدهمین جشنواره تئاتر فجر با داوری زنده یاد اکبر رادی، حمید سمندریان، امین تارخ، رؤیا تیموریان و سعید کشن‌فلاح به شرح زیر معرفی شدند: نغمه ثمینی، حسین کیانی، علیرضا نادری، محمد یعقوبی، کیومرث مرادی، احمد مهرانفر، امیر جعفری، فروغ قجابگلی، رؤیا میرعلمی، ریما رامین‌فر، ستاره اسکندری و از زنده یاد احمد آقالو، هوشنگ حسامی، حسن دادشکر، منیژه محامدی، علی رفیعی و هرمز هدایت تقدیر شد.
دوره بیستم، حضور 175 گروه نمایشی
بیستمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با حضور 175 گروه نمایشی دربهمن ماه سال 1380 در تهران برگزار شد. مجید شریف‌خدایی دبیری این جشنواره را برعهده داشت و فرشید ابراهیمیان، ایرج راد، داوود رشیدی، پری صابری و محمود عزیزی، داوران بخش مسابقه این جشنواره بودند. محمدرضا خاکی، حسین راضی و سید عظیم موسوی، بخش خیابانی را داوری کردند. عباس جوانمرد، جمشید لایق، علی نصیریان، رضا کرم‌رضایی، سعید پورصمیمی، عنایت‌‌الله شهیدی، خسرو خورشیدی، فرهاد آئیش و محمد چرمشیر هنرمندان پیشکسوتی بودند که در این دوره از جشنواره، بزرگداشت آنها برگزار شد. در این دوره محمدباقر بنایی‌مقدم جایزه اول نمایشنامه نویسی برای نمایش «سبز سهراب سرخ» را از آن خود کرد. ندا هنگامی، جایزه کارگردانی را به دست آورد و داور فرمانی و سیما تیرانداز جایزه‌های اول بازیگری مرد و زن را از آن خود کردند. جایزه طراحی صحنه به خاطر نمایش «شب‌نشینی در جهنم» به سیامک احصایی رسید و بیتا قریشی جایزه موسیقی جشنواره را از آن خود کرد. نمایش «شهادت‌خوانی قدمشاد مطرب در طهران» به‌عنوان نمایش منتخب تماشاگران معرفی شد.
دوره بیست‌ویکم؛ نگاه به بخش‌های تکمیلی تئاتر
بیست‌ویکمین دوره جشنواره تئاتر فجر با حضور 170 گروه نمایشی و به دبیری مجید شریف‌خدایی از اول تا 11 بهمن سال 1381 در تهران برگزار شد. این دوره از جشنواره علاوه بر بخش‌های اجرایی مانند بخش مسابقه، خیابانی، بخش دانشگاهی (مسابقه، جنبی و بین‌الملل)، خارج از مسابقه، بین‌الملل، مروری بر نمایشهای سال 81، تعزیه علوی، دانشگاهی و نمایشنامهخوانی، بخش‌های دیگری هم داشت. علاوه بر نشست‌های نقد و بررسی که در دوره پیش هم سابقه داشت در این دوره چند کارگاه و چند نمایشگاه از عکاسی در تئاتر، ماکت‌های طراحی صحنه و نقاشی هم برگزار شد. مسابقه پوستر و مسابقه عکاسی هم در کنار دیگر بخش‌های رقابتی این جشنواره برگزار شد تا همه اینها دلیلی باشد بر توجه برگزارکنندگان جشنواره به بخش‌های تکمیلی تئاتر. داوری بخش مسابقه این دوره از جشنواره را سعید پورصمیمی، ایرج راد، محمد رحمانیان، حسین سلیمی و فرهاد ناظرزاده‌کرمانی برعهده داشتند. بیست‌ویکمین دوره جشنواره تئاتر فجر به بزرگداشت مهدی فتحی و فخری خوروش اختصاص داشت. نغمه ثمینی و چیستا یثربی جایزه نمایشنامه نویسی را از آن خود کردند، کیومرث مرادی جایزه کارگردانی را به خانه برد، احمد مهرانفر و ریما رامین‌فر هم بهترین بازیگران جشنواره معرفی شدند.در بیست‌ویکمین جشنواره تئاتر فجر به انتخاب تماشاگران هم توجه شد و به این ترتیب نمایش «خاتون غصه‌دار» به‌عنوان بهترین اثر از نگاه تماشاگران معرفی شد.
دوره بیست‌ودوم؛ جذب مشارکت
بیست‌ودومین دوره، دوشنبه سوم بهمن سال 1382 با حضور 131گروه نمایشی آغاز به کار کرد و تا سیزدهم همین ماه ادامه داشت. دبیری این دوره از جشنواره نیز برعهده مجید شریف خدایی بود. در این دوره از جشنواره ITI به‌عنوان همیار در برگزاری جشنواره سهم داشت.
این جشنواره در بخش‌های مسابقه، خیابانی، خارج از مسابقه، بین‌الملل، مرور، نمایشنامهخوانی، تعزیه، کارگاه و مسابقه عکاسی تئاتر برگزار شد. فرهاد آئیش، رضا بابک، داوود رشیدی، حسن فتحی و بهزاد فراهانی داوری بخش صحنه‌ای را برعهده داشتند. مجید جعفری، مسلم قاسمی و داوود کیانیان بخش خیابانی را داوری کردند و بخش مسابقه عکاسی تئاتر توسط حمید جبلی، بهمن جلالی و ابراهیم حقیقی داوری شد. مانند دوره قبل در این دوره هم نشست‌ها و کارگاه‌های مختلفی با حضور کارشناسان و علاقه‌مندان برگزار شد و نمایشگاه مسابقه عکاسی تئاتر هم پذیرای علاقه‌مندان بود. بیست‌ودومین جشنواره تئاتر فجر به بزرگداشت خسرو خورشیدی، فهیمه راستکار، حسین مسافرآستانه و امیر دژاکام اختصاص داشت. جایزه اول نمایشنامه‌نویسی این دوره از جشنواره به نغمه ثمینی رسید، جایزه اول کارگردانی از آن محمد عاقبتی شد و پیام دهکردی هم جایزه بازیگر اول مرد را از آن خود کرد. جایزه طراحی صحنه را سیامک احصایی از آن خود کرد و جایزه اول طراحی لباس به هما بهجتی رسید.
دوره بیست‌وسوم؛ جشنواره غیررقابتی
بیست‌وسومین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر از اول تا دهم بهمن سال 1383 در تهران برگزار شد. در این دوره 163 گروه نمایشی حضور داشتند و دبیری جشنواره به فرهاد مهندس‌پور سپرده شد.
در این دوره بخش ویدئو آرت و نمایشنامهخوانی هم به بخش‌های مختلف جشنواره اضافه شد و به این ترتیب جشنواره بیست‌وسوم در بخش‌های خیابانی، مرور نمایشهای سال گذشته، صحنه‌ای ایرانی، صحنه‌ای خارجی، تمرین - اجرا، نمایشنامهخوانی، ویدئو آرت و شبیه‌خوانی برگزار شد. نشست‌ها و کارگاه‌های تئاتر نیز همچون دوره‌های قبل برپا بودند. نمایشگاه عکس تئاتر در این دوره به عکس‌های نمایش «شب خواهران برونته» اختصاص داشت.
این دوره از جشنواره به‌صورت غیررقابتی برگزار شده بود و نه اثر برگزیده داشت و نه هنرمند برگزیده. بزرگداشت مهین اسکویی، رضا کرم‌رضایی، ایرج راد، علی منتظری مقدم، محمد جمالپور، مهدی متوسلی و حسین نوری هنرمندانی بودند که بزرگداشت آنها در این دوره برگزار شد.
دوره بیست‌وچهارم؛ یک جشنواره شهری
از آنجا که مشارکت در برگزاری جشنواره تئاتر فجر از دوره‌های پیشین مورد توجه قرار گرفته بود، بنابراین بیست‌وچهارمین دوره این جشنواره با همکاری انجمن نمایش و سازمان فرهنگی- هنری شهرداری تهران برگزار شد. همین مسئله سبب شد این دوره از جشنواره در سالن‌های متعدد شهر تهران و در چند فرهنگسرا برگزار شود و اجرای نمایش‌ها به چند سالن محدود خلاصه نشود. بیست‌وچهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با حضور 102گروه نمایشی و به دبیری حسین مسافرآستانه از 30 دی ماه تا 9 بهمن سال 1384 برگزار شد. بیست‌وچهارمین دوره جشنواره تئاتر فجر نیز مانند دوره پیشین به‌صورت غیررقابتی برگزار شد اما انجمن نمایش، انجمن تئاتر خیابانی خانه تئاتر و مجمع هنرمندان خراسان برگزیدگان خود را معرفی کردند. این دوره جشنواره به بزرگداشت جابر عناصری، حسین کسبیان، سعید کشن‌فلاح و محمد چرمشیر اختصاص داشت.
دوره بیست‌وپنجم؛ بزرگداشت بسیار
بیست‌وپنجمین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر از 18 تا 27دی‌ماه سال 1385 در تهران برگزار شد. در این دوره خانه هنرمندان ایران، حوزه هنری، انجمن نمایش، ITI، سازمان فرهنگی - هنری شهرداری و اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همکاری داشتند. دبیری این دوره از جشنواره را سعید کشن‌فلاح برعهده داشت و چند بخش تازه نیز در این جشنواره ایجاد شد. یکی از نکات جالب این دوره از جشنواره، برگزاری بزرگداشت برای تعداد زیادی از هنرمندان و پیشکسوتان تئاتر بود. فرشید ابراهیمیان، سیاوش تهمورث، داوود رشیدی، تاجبخش فنائیان، جواد افشین‌نژاد، فاتح بادپروا، علی تفضلیان، علی حاج علی‌عسگری، عبدالرضا حیاتی، حسن دادشکر، حسین راضی، علی‌نقی رزاقی، علی رضایی، رضا صابری، اردشیر صالح‌پور، ایرج صغیری، صادق عاشورپور، همایون علی‌آبادی، محمد غیاثوند، داوود فتحعلی بیگی، حسین فدایی حسین، محمود فرهنگ، ابراهیم کریمی، داوود کیانیان، محمود گبرلو، مهدی لزیری، مریم معترف، عظیم موسوی و محمدهادی نامور هنرمندانی بودند که در این دوره تجلیل شدند. در این دوره نمایش «عشقه» به نویسندگی محمد رحمانیان و کارگردانی حبیب رضایی و محمد رحمانیان به مناسبت سال پیامبر اعظم برگزار شد.
دوره بیست‌وششم؛ چند بخش جدید
بیست‌وششمین دوره جشنواره تئاتر فجر از 17 تا 26 بهمن سال 1386 برگزار شد. در این دوره 197 گروه نمایشی حضور داشتند و مجید سرسنگی دبیر جشنواره بود. خانه هنرمندان ایران، سازمان فرهنگی- هنری شهرداری تهران، فرهنگستان هنر، انجمن نمایش و ITI در برگزاری جشنواره سهم داشتند. مرور تئاتر ایران در سال 86-1385 (تهران)، منتخبان جشنواره‌های نمایشی کشور، تجربه‌های دانشجویی، تئاتر خیابانی، مسابقه بین‌الملل، نمایشهای رادیویی و تلویزیونی، چشم‌انداز تئاتر ایران در سال 1387، تولید متون نمایشی و نمایشنامهخوانی، تئاتر دانش‌آموزی، مرور تئاتر ایران در سال 86-1385 و نشست‌ها و کارگاه‌های آموزشی از بخش‌های مختلف این جشنواره بود.
رحمت امینی، محمدرضا خاکی و دکتر محمدباقر قهرمانی داوری بخش تجربه‌های دانشجویی را برعهده داشتند. بخش مسابقه بین‌الملل تئاتر را نادر القنه، الکساندر ساشا دانجروویچ، سعید کشن‌فلاح، فرهاد ناظرزاده کرمانی و ویلسون هرنیکو داوری کردند. داوری بخش نمایشهای رادیویی و تلویزیونی توسط جهانشاه آل‌محمود، شمسی فضل‌اللهی و مهتاج نجومی انجام شد و بخش تئاتر دانش‌آموزی را محسن شرافتی، حسین علی‌کرمی و مرضیه طلایی داوری کردند.
دوره بیست‌وهفتم؛یادمان، پاسداشت و بزرگداشت
بیست‌وهفتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر از 2 تا 11بهمن سال 1387 در تهران برگزار شد. دبیری این دوره را حسین مسافرآستانه برعهده داشت و خانه هنرمندان ایران، ITI، انجمن هنرهای نمایشی وحوزه هنری نیز در برگزاری آن مشارکت داشتند. در این دوره 181 گروه نمایشی در جشنواره حضور داشت و آثارشان در بخش‌های مختلف به اجرا درآمد. چشم‌انداز تئاتر در سال 1388، مسابقه بین‌الملل، تجربه‌های نو، مرور تئاتر ایران در سال 1387 و برگزیدگان مناطق، تئاتر ملل و کشورهای اسلامی، جشنواره مناطق، بخش موضوعی، تولید متون نمایشی و نمایشنامهخوانی، بخش خیابانی، نمایشهای رادیویی و تلویزیونی، بخش پژوهش و مسابقه عکاسی از جمله بخش‌های مختلف این دوره از جشنواره بود. حمید سمندریان، دنیل بروکس، میکه کوک و ساندرو لونین بخش مسابقه بین‌الملل را داوری کردند و بزرگداشت پرویز پورحسینی، هما روستا، رضا صابری و منصور ابراهیمی هم در این دوره برگزار شد. در بیست و هفتمین جشنواره تئاتر فجر علاوه بر بزرگداشت، پاسداشت برخی از هنرمندان تئاتر هم مد نظر قرار گرفت. یادمان احمد آقالو، رضا ارحام‌صدر، رامین سلیمان‌پور، خسرو شکیبایی و جواد خدادادی نیز از دیگر برنامه‌های این دوره بود.
دوره بیست‌وهشتم، چشم‌انداز تئاتر
بیست‌وهشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر از 2 تا 11بهمن 1388 در تهران برگزار شد. این دوره از جشنواره به دبیری
حسین پارسایی در بخش‌های چشم‌انداز تئاتر در سال 1389، مسابقه بین‌الملل، تجربه‌های نو، مرور تئاتر ایران در سال 1388 و برگزیدگان مناطق، تئاتر ملل و کشورهای اسلامی، جشنواره مناطق، بخش موضوعی، تولید متون نمایشی و نمایشنامهخوانی، بخش خیابانی، نمایشهای رادیویی و تلویزیونی، بخش پژوهش و مسابقه عکاسی برگزار شد.
لوان ختاگوری، برایان دلی، داوود رشیدی، داوود باقری و هیلدا هاویگ بخش مسابقه بین‌الملل را داوری کردند. بزرگداشت آتیلا پسیانی، محمدرضا خاکی، بهروز غریب‌پور، مریم معترف و محمدهادی نامور نیز در این دوره برگزار شد.
جایزه بهترین موسیقی این دوره از جشنواره به فرشاد فزونی تعلق گرفت. جایزه بهترین طراح صحنه را منوچهر شجاع از آن خود کرد. جایزه بهترین بازیگری زن به ستاره پسیانی و جایزه بهترین بازیگران مرد نیز به فابریزیو تعلق گرفت. جایزه بهترین نمایشنامه‌نویس را حمیدرضا آذرنگ از آن خود کرد و جایزه بهترین کارگردان هم به نیما دهقان رسید.
دوره بیست‌ونهم، شورای سیاستگذاری
بیست‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر 16 بهمن تا یک اسفند 1389 با حضور 122 گروه نمایشی در تهران برگزار شد. محمد حیدری دبیری این دوره از جشنواره را برعهده داشت. از ویژگی‌های این دوره از جشنواره می‌توان به شکل‌گیری شورای سیاستگذاری این جشنواره اشاره کرد. بزرگداشت محمدعلی کشاورزی، دکتر علی رفیعی، دکتر محمود عزیزی، فریده سپاه‌منصور، خانم تانیا جوهری، محمدعلی لطفی‌مقدم از مشهد و خسرو حکیم‌رابط در این دوره برگزار شد.
