هدف از تنظیم بازار ایجاد تعادل در نظام عرضه و تقاضا برای مقابله با نوسان قیمتی کالاها و جلوگیری از برخی تخلفات مانند گرانفروشی، احتکار، کم‌فروشی و... است. همچنین تنظیم بازار، دغدغه حمایت از تولید داخل هنگام کاهش شدید قیمت‌ها در بازار مصرف داخلی را دارد؛ سیاستی که با خرید و ذخیره‌سازی برخی کالاهای مصرفی هنگام کاهش قیمت و افزایش عرضه با رشد تقاضا طی چند سال اخیر دنبال شده است. از سوی دیگر متولیان تنظیم بازار هنگام افزایش تقاضا و کاهش عرضه تلاش دارند تا با اتخاذ سیاست‌هایی که افزایش عرضه و تشدید نظارت و بازرسی را محور قرار داده، از زیان مصرف‌کنندگان جلوگیری کنند.
با وجود این شاید بتوان گفت که طی بیش از یک دهه اخیر سیاست‌های تنظیم بازار برای حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان با محوریت عرضه مستقیم کالا در قالب نمایشگاه‌های فصلی دنبال شده است اما این سیاست به‌دلیل حجم و کم و کیف کالاهای عرضه شده در این چارچوب نه تنها قادر به جلب رضایت مصرف‌کنندگان نبوده بلکه تأثیر مشهودی بر سا‌ماندهی نظام عرضه و مقابله با نوسانات قیمتی اقلام پرمصرف در بازار نداشته است. درواقع این نمایشگاه‌ها بستری را برای عرضه کالاهای هدف برای برخی اصناف فراهم کرده که با اجرای آن باز هم حلقه مفقوده حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان وجود دارد. بررسی 2نمونه از این سیاست‌ها بیانگر نکات دیگری است. گزارش زیر به بررسی عملکرد نمایشگاه‌های ضیافت و نمایشگاه‌های پاییزه بر اساس دو نظرسنجی انجام شده توسط مرکز آموزش همشهری می‌پردازد.
عــرضه مستقیم کـالا در قـالب نمایشگاه‌های فصلی شیوه‌ای است که امسال نیز محور اصلی سیاست‌های تنظیم بازار قرار گرفته است، با این تفاوت که پس از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها مسئولان ناچار شده‌اند به برخی تغییرات قیمتی ناشی از افزایش هزینه تمام شده تولید تن در دهند. امسال نیز در آستانه فصل بازگشایی مدارس، دست‌اندرکاران تنظیم بازار با برپایی نمایشگاه‌های فروش پاییزه، وعده تأمین مایحتاج دانش‌آموزان را دادند.
پرسش مطرح در زمینه برپایی نمایشگاه‌های پاییزه سهم این شیوه تنظیم بازار در تأمین مایحتاج مصرف‌کنندگان و کم و کیف وعده‌های مطرح شده برای تأمین کالاهایی با قیمت و کیفیت مناسب است. کالاهایی که اعلام شده بود، ایرانی بوده و از عرضه اجناس خارجی در این نمایشگاه‌ها جلوگیری می‌شود.
کدام نوشت‌افزار داخلی
پیش از آغاز به کار نمایشگاه‌های فروش پاییزه امسال بازهم مسئولان تنظیم بازار وعده جلوگیری از عرضه نوشت‌افزار، کیف و کفش و پوشاک وارداتی را مطرح کردند؛ وعده‌ای که از همان آغاز از ضمانت اجرایی چندانی برخوردار نبود، چرا که وقتی بازار کشور به تسخیر نوشت‌افزار و کیف و کفش چینی درآمده و سهم تولید داخل در تأمین این نیاز مصرف‌کنندگان داخلی بسیار اندک است، نمی‌توان انتظار داشت تا نمایشگاه‌های فروش پاییزه به محلی برای عرضه محصولات تولید داخل که از کیفیت و قیمت مناسبی برخوردار باشند تبدیل شوند.
با این روند نمایشگاه‌های فروش پاییزه امسال نیز تبدیل به مراکزی برای عرضه کالاهای بی‌کیفیت و بنجل وارداتی، به ویژه کالاهای چینی شد، به نحوی که انواع نوشت افزار چینی با مارک و آرم‌های مختلف در حالی به شهروندان عرضه می‌شد که خبری از تولیدات داخلی نبود. کالاهای وارداتی با برچسب‌های رنگارنگ در معرض دید دانش‌آموزان و اولیای آنان قرار گرفته بود و به‌جز دفترچه‌های تحصیلی عرضه‌شده در چارچوب طرح تنظیم بازار، خبری از عرضه سایر نوشت‌افزارهای داخلی نبود.
نمایشگاهی برای همه کالاها
علاوه بر کیفیت پایین نوشت‌افزار عرضه شده در این نمایشگاه، بسیاری از اقلام مصرفی مردم که ارتباط چندانی با فصل بازگشایی مدارس نداشت در چارچوب نمایشگاه‌های فروش پاییزه به مصرف‌کنندگان عرضه می‌شد. همچنین خبری از پوشاک و کیف و کفش تولید داخل نبود و انواع کالاهای چینی با تغییر مارک در نمایشگاه‌های مذکور با قیمتهایی که تفاوت چندانی نسبت به قیمت عرضه این محصولات در فروشگاه‌های سطح شهر نداشت به مشتریان عرضه می‌شد. نکته دیگر سهم این نمایشگاه‌ها در تأمین مایحتاج مورد نیاز دانش‌آموزان است. گزارش همشهری بیانگر سهم ناچیز این نمایشگاه‌ها در تأمین مایحتاج مردم است؛ گرچه مصرف‌کنندگان این جامعه آماری رضایت نسبی از قیمت کالاهای عرضه شده در این نمایشگاه‌ها داشته‌اند.
نمایشگاه‌های ضیافت
برپایی نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا، رویکردی است که مسئولان تنظیم بازار همزمان با افزایش تقاضا و نوسان قیمت برخی اقلام طی چند سال گذشته دنبال کرده‌اند.
امسال نیز با فرارسیدن ماه مبارک رمضان دست‌اندرکاران تنظیم بازار از برپایی نمایشگاه‌های عرضه مستقیم مواد پروتئینی(گوشت، مرغ، تخم‌مرغ) خرما، زولبیا و بامیه و برخی دیگر از اقلام مصرفی مردم خبر دادند اما برپایی این نمایشگاه‌ها قادر به جلب رضایت مردم و جلوگیری از نوسان قیمت اقلام مصرفی در این ماه نبود و از نارضایتی مردم از قیمت، کیفیت و برندهای نامعتبری که نسبت به عرضه کالا در نمایشگاه ضیافت تهران اقدام می‌کردند حکایت داشت.
نظرسنجی همشهری از مشتریان نمایشگاه‌های طرح ضیافت، نشان‌دهنده عدم‌رضایت مردم از برپایی این نمایشگاه‌هاست.با وجود این تجربه برپایی نمایشگاه‌های ضیافت در ماه مبارک رمضان امسال نیز چندان موفقیت‌آمیز نبود و بسیاری از اقلام پروتئینی مانند گوشت، مرغ و... از کیفیت پایینی برخوردار بوده و به صورت منجمد به مصرف‌کنندگان عرضه شد.عدم‌عرضه گوشت و مرغ تازه در این نمایشگاه‌ها گلایه‌های بسیاری از مصرف‌کنندگان را به همراه داشت.
نابسامانی قیمت‌ها
علاوه بر مشکلات کیفی کالاهای عرضه‌شده در این نمایشگاه‌ها، قیمت بسیاری از اقلام عرضه شده در نمایشگاه‌های مذکور نیز رضایت مشتریان را جلب نکرد و حتی در برخی اقلام نظیر لوبیاچیتی و عدس، قیمت‌ها از بیرون کمی گران‌تر از سطح شهر بود؛ گرچه برخی اقلام مانند تن ماهی، لوازم بهداشتی، روغن مایع، روغن زیتون ارزان‌تر از سطح شهر عرضه شد. درواقع قیمتهایی که در این نمایشگاه‌ها برای عرضه کالا تبلیغ شده بود قیمت‌های عمده‌فروشی بود که در نمایشگاه‌های مذکور عینیت نداشت و تفاوت قیمت اندک برخی کالاها رضایت خاطر مشتریان را جلب نکرد.امسال بسیاری از تولید‌کنندگان ناشناس و برندهای ناشناخته و نامعتبر در نمایشگاه ضیافت اقدام به عرضه کالا کردند که خود زمینه بی‌اعتمادی مردم در خرید مایحتاج این ایام را فراهم کرده بود. همچنین گوشت و مرغ عرضه شده در این نمایشگاه‌ها منجمد و وارداتی بود که زمینه عدم‌اقبال مصرف‌کنندگان را فراهم کرده بود.
