این گفت‌وگوی کوتاه، نوروز امسال میان یکی از اهوازی‌ها با مسافری درگرفت که برای تجدید خاطره 9سال پیش ابتدای ورود به شهر همراه خانواده‌‌اش در کنار کارون اتراق کرد، اما کمی بعد به‌علت بوی تعفن شدید رودخانه عطای ماندن در منطقه ساحلی این رودخانه را به لقایش بخشید.
واقعا چه بر سر کارون آمده است که دیگر رمق گذشته را ندارد؟ اکنون می‌توان عرض رودخانه‌ای را که روزگاری کمتر کسی جرات تن‌به‌آب‌زدن در آن را داشت، بدون احساس خطر شنا کرد؛ البته با صرف‌نظر از بوی تعفن آب و آلودگی‌هایش. پاسخ به این پرسش را می‌توان در انواع و اقسام طرح‌های آبرسانی از سرچشمه‌های کارون جست‌وجو کرد که دیگر جانی برای این رودخانه باقی نگذاشته است؛ با این حال هنوز هم چنین طرح‌هایی تمامی ندارد.
در حالی‌که استان خوزستان برای تأمین آب شرب خود به‌شدت در مضیقه است و رودخانه خروشان آن اکنون به آبراهه‌ای آرام تبدیل شده است، مطالعات طرح‌های مختلف انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به فلات مرکزی ایران و استان‌های اصفهان، کرمان، قم و حتی سیستان و بلوچستان یکی پس از دیگری به پایان می‌رسد و برخی از آنها اجرایی می‌شوند. همان‌طور که انتظار می‌رود مسئولان استان‌هایی که قرار است از منابع آبی سرچشمه‌های کارون بهره‌مند شوند، مصرانه به‌دنبال اجرایی‌شدن این طرح‌ها هستند و از هر ابزار ممکنی از جمله رسانه‌ها و «لابی»های گوناگون در مجلس، هیأت دولت و وزارت نیرو برای تحقق یا تسریع در آنها بهره می‌گیرند.
گویا در این میان مقامات محلی استان اصفهان، بیش از دیگر همتایانشان چشم امید به آب کارون بسته‌اند. ساخت تونل انتقال آب از سد بهشت‌آباد، طرحی است که مد نظر مسئولان نصف‌جهان برای رونق‌دادن به کشاورزی استانشان قرار دارد.
طرحی نیمه‌محرمانه
انتقال آب سد بهشت‌آباد، همان‌طور که قابل پیش‌بینی بود، چندان به مذاق خوزستانی‌ها که این روزها حال و روز نامساعد کارون را نظاره می‌کنند، خوش نیامده است. به عبارت دیگر، هرقدر اصفهانی‌ها برای اجرایی‌شدن طرح لحظه‌شماری می‌کنند، به همان میزان خوزستانی‌ها اما و اگر در کار می‌آورند. گویا یکی از موضوعاتی که سوءظن را نزد خوزستانی‌ها افزایش داده، غیرعلنی نگه‌داشتن جزئیات طرح تا چندی پیش است. برخی از کارشناسان خوزستانی دلیل این پنهان‌کاری را آثار سوئی می‌دانند که ساخت تونل انتقال آب سد بهشت‌آباد بر سفره‌های آبی استان‌های چهارمحال‌وبختیاری و خوزستان برجا می‌گذارد.
حمیدرضا خدابخشی، رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی مهندسان آب خوزستان، درباره این طرح می‌گوید: «بنا براطلاعات دریافتی، وزارت نیرو بیست‌و‌یکم شهریورماه مجوز کتبی برداشت میانگین 846میلیون متر مکعب آب در سال (حداکثر میزان برداشت مشخص نشده است) از طرح انتقال آب از سرشاخه‌های کارون موسوم به سد بهشت‌آباد را به شرکت‌های آب منطقه‌ای استان‌های اصفهان، کرمان و یزد ابلاغ کرده که این حجم برداشت بیانگر استفاده از آن برای توسعه کشاورزی است».
وی می‌افزاید: «این طرح در حالی مورد تصویب قرار گرفته است که سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در سال86، مرکز پژوهش‌های مجلس در سال87 و سازمان مدیریت منابع آب ایران به‌عنوان متولی آب کشور، در تیرماه سال گذشته، در گزارش‌هایی جداگانه، اشکالات و ایراداتی را به طرح گرفته و آن را تأیید نکرده‌اند. به گفته این کارشناس حوزه آب، ادامه روند فعلی باعث تشویق سایر استان‌ها برای تخصیص آب شرب موجود در هر استان به کشاورزی و اعلام کمبود آب شرب می‌شود.
خدابخشی اضافه می‌کند: «ساخت سدها، خشکسالی‌های پیاپی و ورود پساب‌ها به رودخانه، اکنون کارون را به زوال کشانده و زندگی و معیشت ساکنان پایین‌دست این رودخانه را با مشکل مواجه کرده است. در چنین وضعی صدور مجوز برداشت آب برای سد و تونل انتقال آب بهشت‌آباد، طرحی غیرفنی و غیراقتصادی به شمار می‌رود زیرا در خوزستان که کشاورزی محور اصلی توسعه به شمار می‌رود، این فعالیت را از رونق می‌اندازد و از سوی دیگر سرمایه‌گذاری‌های ملی انجام‌شده در استان نیز از انتفاع خواهند افتاد. برای نمونه ازبین‌رفتن امکان بهره‌برداری از انرژی برقابی که با سرمایه‌گذاری زیاد ایجاد شده است، خسارت هنگفتی به منطقه و کشور وارد می‌کند».
آبی که نباید هدر برود
اما در سوی دیگر این ماجرا مقامات محلی استان اصفهان قرار دارند که از ساخت سد و تونل انتقال آب بهشت‌آباد با همه توان دفاع می‌کنند. آنان دغدغه‌های ایجادشده برای مسئولان، کارشناسان و ساکنان استان‌های چهارمحال‌وبختیاری و خوزستان را بی‌دلیل می‌دانند.محمدمهدی اسماعیلی، معاون سیاسی و امنیتی استانداری اصفهان تابستان سال گذشته که کم‌آبی در اصفهان به اوج خود رسید، در گفت‌وگو با خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی(ایرنا) گفته بود: «هیأت دولت طرح‌های خوبی برای آبرسانی به فلات مرکزی ایران دارد که ساخت تونل بهشت‌آباد یکی از این طرح‌هاست».
در حالی که کارشناسان خوزستانی از به‌مخاطره‌افتادن سفره‌های آب زیرزمینی استان‌های خوزستان و چهارمحال و بختیاری ابراز نگرانی می‌کنند، این مقام مسئول در استان اصفهان تأکید کرده بود: «اجرایی‌شدن طرح انتقال آب به فلات مرکزی نه‌تنها برای استان اصفهان بلکه برای استان چهارمحال‌وبختیاری نیز سودمند است و دلیلی وجود ندارد این حجم آب که می‌تواند مشکل کم‌آبی بسیاری از استان‌ها را رفع کند، به رودخانه کارون و پس از آن به خلیج‌فارس سرازیر شود».
به گفته معاون سیاسی و امنیتی استانداری اصفهان، بسته‌ای از سوی دولت برای استانداری ارسال شده که در آن برای اجرای پروژه‌های آبرسانی استان اصفهان از جمله طرح بهشت‌آباد به وزارت نیرو اجازه فروش 38میلیارد تومان اوراق قرضه داده شده است.
در حالی که کارشناسان حوزه مهندسی آب در استان‌های خوزستان و چهارمحال‌وبختیاری خواستار تشکیل کارگروهی مشترک با استان اصفهان برای بررسی طرح انتقال آب بهشت‌آباد هستند، استاندار اصفهان با بیان اینکه طرح متعلق به استان اصفهان است، تأکید می‌کند: «عملیات اجرایی این طرح به‌زودی با مدیریت استان آغاز می‌شود و تا حداکثر 5سال آینده به
بهره برداری خواهد رسید».
علیرضا ذاکر اصفهانی با بیان اینکه مفید‌بودن این طرح برای فلات مرکزی و به‌ویژه اصفهان اثبات شده است، می‌افزاید: «با توجه به مصوبات سفر استانی هیأت دولت همچنین وضع بحرانی فلات مرکزی، دلیلی ندارد شاهد آن باشیم که این آب به هدر می‌رود». وی تصریح می‌کند: «پروژه آبرسانی به فلات مرکزی فواید بسیار زیادی برای استان چهارمحال‌وبختیاری نیز دارد و انقلابی در منطقه ایجاد خواهد کرد». استاندار اصفهان می‌گوید که سنگ‌اندازی‌ها سد راه اجرای تونل بهشت‌آباد نمی‌شود و می‌افزاید: «ممکن است سنگ‌اندازی‌هایی شود، اما طرح بهشت‌آباد تا زمان اجرایی‌شدن با سرعت دنبال خواهد شد، زیرا به جای نگاه‌های منطقه‌ای، باید دیدی ملی داشت و منافع همه مردم را در نظر گرفت».
به گفته استاندار اصفهان، پروژه آبرسانی به فلات مرکزی به طول 65کیلومتر از بهشت‌آباد آغاز می‌شود و تا چرمهین ادامه پیدا می‌کند. این تونل آب را از سد بهشت‌آباد که در اردل واقع شده است به طرف باباشیخ‌علی و تصفیه‌خانه هدایت می‌کند تا استان‌های اصفهان، یزد و کرمان از آن استفاده کنند. وی با بیان اینکه این طرح یک میلیارد و 500 میلیون متر مکعب آب را در سال انتقال می‌دهد بار دیگر تکرار می‌کند که «اکنون این آب از راه کارون به خلیج‌فارس ریخته می‌شود و به هدر می‌رود».
نیاز احتمالی خوزستان به انتقال آب
از سوی دیگر علیرضا رضانیا، مدیرعامل شرکت سهامی سازمان آب و برق خوزستان می‌گوید: «با اجرای طرح‌های مختلف انتقال آب از سرچشمه‌های کارون ممکن است در آینده با مشکل کمبود آب مواجه شویم».
وی اضافه می‌کند: «به‌عنوان یک کارشناس اعتقاد دارم با توجه به پتانسیل مصرف آب در استان خوزستان و اجرای طرح‌های شبکه‌های آبیاری و زهکشی، همین میزان آب هم در آینده پاسخگوی نیازها نیست».رضانیا خاطرنشان می‌کند: «احتمال اینکه در آینده خود ما نیز به‌دنبال انتقال آب از حوضه‌های بالادست به استان خوزستان باشیم وجود دارد».
وی از پیگیری‌های سازمان آب و برق خوزستان برای انجام کار کارشناسی دقیق درباره طرح‌های انتقال آب از حوضه آبریز کارون خبر می‌دهد و می‌افزاید: «یک کمیته راهبردی با حضور استان‌هایی که انتقال آب به آنها ارتباط دارد، تشکیل شده است. ما توانستیم این تأثیر را در تصمیم‌گیری‌ها داشته باشیم که درباره میزان آب تخصیص‌یافته تجدید نظر شود».
لزوم تغییر شیوه انتقال
در این میان نورالله حیدری، نماینده شهرهای فارسان، اردل، کیار و کوهرنگ در مجلس می‌گوید که با ذخیره‌سازی آب در سد بهشت‌آباد موافق، اما با شیوه انتقال آب این سد مخالف است، چون منافع منطقه در آن در نظر گرفته نشده است. وی می‌افزاید: «کسی مخالف تأمین آب شرب برای مردم نیست و چنانچه مطالعات انتقال آب تکمیل و اصلاح شود، همچنین شیوه انتقال آب تغییر کند به‌طوری که حق مردم منطقه نادیده گرفته نشود، هیچ‌گونه مخالفتی برای انتقال آب وجود ندارد».
