این جمله مشترک سفرنامه بیشتر گردشگرانی است که ایران، کشور تمدن‌های چندهزارساله را به‌عنوان مقصد سفر انتخاب کرده‌اند.
حل معضل سرویس‌های بهداشتی بین راهی پس از ایجاد موج خبری از سال87 آغاز شد؛ وعده‌ای که در سال88 تحقق نیافت و در نوروز 89 هم مشکلات آن ادامه داشت. مشایی، رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور، وعده داده بود که تا قبل از سال1390 در هر 25کیلومتر از راه‌های کشور یک سرویس بهداشتی ساخته شود؛ لازمه‌ای که سالیان سال است به آرزوی محال همه گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شده است!
در لابه‌لای اخبار سال87 که جست‌وجو می‌کنیم غالبا با این گفته بقایی، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور، روبه‌رو می‌شویم؛ «ساخت یک هزار سرویس بهداشتی بین‌راهی در اولویت برنامه‌های سازمان میراث قرار دارد که امید است تا پایان سال،600 واحد از آنها راه‌اندازی شود.» وی در بیشتر گفت‌وگو‌ها با خبرگزاری‌ها، سایت‌های خبری و نشریات با اعلام این خبر خاطرنشان کرده بود: طبق برنامه‌های در دست اجرا، قرار است از مجموع یک‌هزار سرویس بهداشتی بین راهی در کشور، 300واحد توسط سازمان میراث فرهنگی و مابقی نیز توسط بخش خصوصی ساخته شود. این سرویس‌ها شامل سرویس‌های بهداشتی، نمازخانه و اقامتگاه برای گردشگران داخلی و خارجی است و از مهم‌ترین و اساسی‌ترین امور برای توسعه و جذب گردشگر محسوب می‌شود. در اردیبهشت سال87 هم خبر داده شد که این بار اسپانیایی‌ها برای ساخت سرویس‌های بهداشتی در ایران پیشقدم شده‌اند.
طبق طرح شرکت اسپانیایی «معماران گینجر و بونو» قرار بود ساخت یک‌هزار مجموعه سرویس بهداشتی ظرف 8ماه به اتمام برسد اما با وجود همه این خبرها، مشاهدات در کنار آمارها خبر می‌دهند که پروژه ساخت یک‌هزار سرویس بهداشتی در راه‌های مواصلاتی کشور تنها 10درصد پیشرفت داشته و دلیل این ادعا هم، گفته‌های مشاور فنی و عمرانی معاونت سرمایه‌گذاری سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری است.
طبق پیگیری‌های ایسنا درخصوص تحقق وعده ساخت هزار سرویس بهداشتی در کشور - که با عنوان «سناریوی آمارهای چشمگیر پروژه‌های ناتمام» تیتر خورد- علی عباسپور درباره این پیشرفت 10درصدی گفته بود که ساخت هزار سرویس بهداشتی در یک سال ممکن نیست و البته در توجیه این عدم‌پیشرفت نیز تصریح کرده بود که دلایل عدم‌موفقیت این پروژه زیاد است؛ از همکاری‌نکردن سازمان‌ها و مسئولان گرفته تا کمبود بودجه و وجود قوانین موازی و متناقض!
مشاور فنی و عمرانی معاونت سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اذعان کرده بود: نتوانسته‌ایم به تعهدهای خود برای ارائه 80درصد تسهیلات به بخش خصوصی عمل کنیم. قرار بود سرمایه‌گذاران 20درصد سرمایه اولیه را برای احداث مجتمع‌های بهداشتی بین راهی بیاورند ولی ما نتوانسته‌ایم به تعهدات خود عمل کنیم، بنابراین بخشی از سرمایه‌گذاران ناامید شدند و رفتند.
آبرویی که اهمیت ندارد
قطعا مسئله بهداشت چیزی نیست که بشود به‌عنوان یک درخواست لوکس از آن یاد کرد. مدتی پیش مشکل کمبود سرویس‌های بهداشتی در جاده‌های بین شهری آن‌قدر جدی شد که کار به مجلس کشید اما باز هم نتیجه‌ای دربرنداشت.
دوستی که راهنمای تور است نقل می‌کرد که همیشه نبود سرویس‌های بهداشتی در مکان‌های توریستی و تاریخی از معضل راهنمایان تور در ایران است که گاه آبروی ملی را هم به خطر می‌اندازد؛ کمبود چنین زیرساختی در عرصه گردشگری در کنار عدم‌رعایت نظافت، نبود مواد شوینده بهداشتی، بوی نامطبوع و حتی نبود آب در توالت‌های عمومی از کابوس‌های یک گردشگر داخلی و به‌ویژه خارجی محسوب می‌شود. رضا دامن دریا، راهنمای تور استان یزد در این باره به همشهری می‌گوید: متأسفانه این مسئله، همیشه برای راهنمایان تور مشکل ساز می‌شود.
گاه پیش آمده که مسافران میانسال و حتی سالخورده در تورها ثبت نام می‌کنند ولی نبود سرویس‌های بهداشتی در مراکز توریستی باعث می‌شود که لذت سفر تحت‌الشعاع این معضل قرار گیرد. وی ادامه می‌دهد: در بعضی از مراکز باستانی یا گردشگری استان یزد، توالت عمومی‌های سیار- کانتینر- نصب شده اما در آنها همیشه قفل است!یک راهنمای تورهای ورودی هم در وصف مصایب عجیب و غریب سفر در جاده‌ها و مراکز توریستی در گفت‌وگو با همشهری به این نکته اشاره می‌کند که متأسفانه در کنار کمبودها و مسائل بهداشتی از یک نکته نیز غفلت کرده‌ایم. علائم راهنمای بین‌المللی در همه کشورها یکسان است ولی در ایران، این‌طور نیست.
آذر صادقی خیاط اضافه می‌کند: مثلا در تخت‌جمشید، سرویس‌های بهداشتی بدون علائم راهنمای تفکیک جنسیتی و فقط با نوشته فارسی «بانوان و آقایان» از هم جدا شده‌اند که این مورد همیشه برای گردشگران خارجی مسئله‌ساز است. صادقی در مورد عکس‌العمل گردشگران خارجی به این مسئله نیز تصریح می‌کند: اکثر آنها در دفترچه‌های خاطرات خود اینگونه می‌نویسند: «طی سفر در ایران، ترجیحا از نوشیدنی استفاده نکنید تا مجبور به استفاده از دستشویی‌های بین راه نشوید!»
نقص پکیج سفر
رئیس هیأت‌مدیره جامعه تورگردانان ایران نیز معتقد است: سال‌هاست که معضل سرویس‌های بهداشتی بین راهی یکی از نقایص مجموعه سفر است. ما در بحث گردشگری، فرهنگ، طبیعت و بناهای باستانی آثار قابل توجهی داریم اما متأسفانه به زیرساخت‌های ساده گردشگری توجه نکرده‌ایم. ابراهیم پورفرج به همشهری می‌گوید: ما نمی‌دانیم که مثلا 20 یا 30 توریست را به کدام رستوران خوب بین‌شهری ببریم و کجا می‌توانیم امکان استفاده از سرویس بهداشتی مناسب را برایشان فراهم کنیم. این مشکل فقط مختص گردشگران خارجی نیست، هموطنان نیز در طول سفرهای جاده‌ای همواره با آن درگیر بوده‌اند. وی تصریح می‌کند: تا به حال طرح‌های زیادی در رابطه با حل این مسئله ارائه شده، حتی طرح‌هایی هم در جامعه تورگردانان لحاظ شده تا به حل این معضل کمک کند. اداره‌های میراث فرهنگی استان‌ها باید به فکر چاره‌ای باشند؛ هم در ساخت وهم در نگهداری.
گزینه‌ای برای تأسف
با وجود همه فعالیت‌هایی که برای حل این معضل زیرساختی در کشور صورت گرفته اما متأسفانه در کشوری که مردم آن به پاکیزگی شهره‌اند و در دین آنها، پاکیزگی نشانی از ایمان شمرده می‌شود، توالت‌ها و بهداشت محیط آن معضل اساسی محسوب می‌شود. توالت‌هایی که در اماکن تفریحی و گردشگری وجود دارند، غالبا از بهداشت، عاری هستند و صد البته مشکل توالت‌های عمومی به توالت‌های جنگل‌ها، رستوران‌ها و اماکن تفریحی محدود نمی‌شود. در شهرهای بزرگ توریستی نیز مشکل توالت عمومی جدی است؛ معضلی که سالیان سال است به کابوسی برای مسافران تبدیل شده تا آنها همان جمله ابتدای گزارش را حتما در میان خاطرات سفرشان بنویسند!
