شرایط خاص توپوگرافیک موجب شده که هفت منطقه شمالی شهر از این نظر حتی شرایط نامناسب‌تری نسبت به مناطق مرکزی و جنوبی داشته باشند. این موضوع نشان‌دهنده گسترش جغرافیایی حوزه آلودگی هوای تهران در سطح شهر است. همچنانکه طی سال گذشته مکرراً اعلام شده است که آثار اقتصادی و زیست‌محیطی آلودگی هوای تهران حتی افزونتر از مقدار اعلام شده توسط گروه جایکا در طرح جامع کاهش آلودگی هوای تهران است؛ بر این اساس هم‌اکنون آلودگی هوای پایتخت سالانه عامل مرگ دست کم هشت هزار شهروند، زمینه‌ساز حدود سالانه هشت میلیارد دلار خسارت اقتصادی و عامل حجم گسترده‌ای از زیان‌های زیست‌محیطی بوده و حوزه جغرافیایی آن نیز همه پهنه شهر را دربر می‌گیرد و هیچکس از زیان‌های آن در امان نیست. برای مهار و کاهش این بلای خودساخته و پرهزینه چکار باید کرد؟ معمولاً در این باره همه نگاه‌ها متوجه شهرداری است، در حالی که اگر هم بتوان مسئولیت را متوجه شهرداری دانست، اما قطعاً در این نهاد عمومی اختیارات معتنابهی برای مهار این بحران وجود ندارد.
بیش از هشتاد درصد آلودگی هوای تهران ناشی از عبور و مرور خودروهای آلاینده‌ای است که برخلاف مصالح و منافع عمومی اجازه تردد در شهر را پیدا کرده‌اند. قاعدتاً نقطه آغاز مقابله با بحران آلودگی هوای تهران کنترل تردد این حجم خودروی آلاینده و برقراری امکان استفاده شهروندان از خودروهایی سالم‌تر است. از سوی دیگر توسعه حمل و نقل عمومی مهمترین راه برای کاهش استفاده از وسایل نقلیه عمومی انگاشته می‌شود، اما جالب است بدانیم که طی همه سالیان گذشته سهم مهمترین سامانه حمل و نقل عمومی یعنی مترو از اعتبارات مورد نیاز، کمتر از ده درصد میزان مورد تقاضا بوده است. مشکلات بخش اتوبوسرانی نیز بارها در رسانه‌های جمعی مورد اشاره قرار گرفته‌اند. موضوع آلودگی هوای تهران نکته‌ای است که دیگر بار تأکید مدیریت شهری در ایران نیازمند تمرکز بیشتر در حوزه مسئولیت‌های مرتبط و البته کسب اختیارات افزونتر در این جهت است.
*کارشناس مدیریت شهری
