ایران بی‌نیاز از واردات گازوییل ؛ عددهایی که باید ببینید

دی‌ماه سال گذشته بود که روزنامه همشهری به استناد گفته‌های سران سه قوه از گم شدن روزانه حدود ۳۰ میلیون لیتر سوخت کشور شامل بنزین و گازوئیل خبر داد؛ رقمی تکان‌دهنده که نشان می‌داد بخش قابل‌توجهی از یارانه پنهان انرژی، به‌جای مصرف واقعی، سر از شبکه‌های قاچاق در می‌آورد.

به گزارش همشهری آنلاین، اکنون با گذشت نزدیک به ۱۰ ماه و در پی برخورد جدی و هماهنگ با قاچاق سوخت، آمارها حاکی از آن است که تولید و مصرف گازوئیل در کشور به تعادل رسیده و ایران از واردات این فرآورده نفتی بی‌نیاز شده است.

عزم و اراده جدی سران قوا و تلاش دستگاه‌های متولی برای مقابله با قاچاق سوخت، در صورت تداوم، نه‌تنها می‌تواند وابستگی ایران به واردات فرآورده‌های نفتی را به‌طور پایدار از بین ببرد، بلکه بخشی از کسری سنگین بودجه دولت و آثار تورمی ناشی از آن را نیز مهار کند.

تجربه ۱۰ ماه گذشته نشان می‌دهد که مقابله هدفمند با قاچاق، یکی از کم‌هزینه‌ترین و در عین حال مؤثرترین راهکارها برای صیانت از منابع ملی است.

قاچاق روزانه ده‌ها میلیون لیتر سوخت

برآوردها نشان می‌دهد روزانه بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون لیتر فرآورده نفتی در کشور یا گم می‌شود یا به‌صورت سازمان‌یافته قاچاق می‌شود. با توجه به قیمت بالای بنزین و گازوئیل در کشورهای همسایه ــ که در برخی مناطق به بیش از ۵۰ هزار تومان در هر لیتر می‌رسد ــ ارزش سالانه قاچاق سوخت از ایران بیش از ۴۵۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود؛ رقمی که معادل پرداخت ماهانه یارانه ۴۶۰ هزار تومانی به هر ایرانی است.

به بیان دیگر، قاچاق سوخت نه‌تنها منابع انرژی کشور را هدر می‌دهد، بلکه فشار مضاعفی بر بودجه عمومی و معیشت مردم وارد می‌کند.

سابقه هشدار سران قوا

در ۲۷ آذر ۱۴۰۳ مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، در بازدید از سازمان برنامه و بودجه با طرح پرسشی صریح گفت: «چگونه روزانه ۲۰ میلیون لیتر سوخت گم می‌شود، در حالی که تولیدکننده و عرضه‌کننده خودمان هستیم؟»

حدود سه هفته پیش از آن نیز محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، اعلام کرده بود: «روزانه بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون لیتر فرآورده از کشور قاچاق می‌شود و تردیدی نیست که این قاچاق سازمان‌یافته است.»

غلامحسین محسنی‌اژه‌ای، رئیس قوه قضاییه، هم قاچاق سوخت را یکی از مشکلات اساسی کشور دانسته و بر ضرورت رفع هم‌زمان ناترازی تولید و مصرف و جلوگیری از خروج غیرقانونی سوخت تأکید کرده بود.

گازوئیل؛ محور اصلی قاچاق

گازوئیل برخلاف بنزین، فرآورده‌ای است که تولید و مصرف آن در کشور به‌طور نسبی به یکدیگر نزدیک است. با این حال، بخش عمده قاچاق سوخت مربوط به همین فرآورده است.

بر اساس برآورد کارشناسان، روزانه حدود ۲۰ میلیون لیتر گازوئیل از کشور قاچاق می‌شود. همین موضوع سبب شده بود که در مقاطعی، ایران با وجود ظرفیت بالای پالایشی، ناچار به واردات گازوئیل شود.

تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد هر زمان برخورد با قاچاق تشدید شده، خودکفایی در این فرآورده محقق شده و هرگاه نظارت‌ها سست شده، دوباره واردات از سر گرفته شده است.

توقف واردات با برخورد قاطع

در تازه‌ترین اظهارات، فرمانده کل انتظامی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که کشور تا همین گذشته نزدیک واردکننده گازوئیل بوده، اما با برخوردهای قاطع با قاچاق، این واردات متوقف شده و حتی ظرفیت تبدیل‌شدن به صادرکننده گازوئیل نیز فراهم آمده است.

سردار احمدرضا رادان در سفر به استان بوشهر، با اشاره به دستاوردهای پلیس در مبارزه با قاچاق سوخت، از تمرکز پلیس امنیت اقتصادی بر بنیان‌های مالی شبکه‌های قاچاق خبر داد و تأکید کرد که تداوم این روند می‌تواند نتایج بزرگ‌تری تا پایان سال به همراه داشته باشد.

سیاست‌های مکمل برای بستن مسیر قاچاق

مقابله با قاچاق گازوئیل تنها به اقدامات انتظامی محدود نمانده است. در سطح سیاست‌گذاری کلان نیز تصمیم‌هایی برای بستن مجاری قاچاق اتخاذ شده است.

بنا بر اعلام شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، در سال جاری با اجرای سیاست‌های مدیریت مصرف و تشدید نظارت‌ها، مصرف گازوئیل در بخش غیرنیروگاهی نسبت به سال گذشته حدود ۵ میلیون لیتر در روز کاهش یافته و همین کاهش، نیاز به واردات گازوئیل را به صفر رسانده است.

تولید، مصرف و نقش قیمت

تولید روزانه گازوئیل در کشور بین ۱۱۵ تا ۱۲۰ میلیون لیتر است. اگر قاچاق روزانه حدود ۲۰ میلیون لیتر مهار شود، نه‌تنها نیازی به واردات باقی نمی‌ماند، بلکه امکان صادرات این فرآورده نیز فراهم می‌شود. ریشه اصلی قاچاق گسترده گازوئیل، اختلاف شدید قیمت آن با کشورهای همسایه است؛ به‌گونه‌ای که گازوئیل در داخل کشور با قیمتی کمتر از هزار تومان عرضه می‌شود، در حالی که در آن سوی مرزها ده‌ها برابر این رقم قیمت دارد.

با توجه به نقش گازوئیل در هزینه حمل‌ونقل و تولید، افزایش ناگهانی قیمت آن می‌تواند تبعات تورمی گسترده‌ای داشته باشد. از این رو، راهکار اصلی نه گران‌سازی، بلکه هدایت دقیق سوخت به مجاری مصرف واقعی، هوشمندسازی سامانه‌ها و تداوم برخورد قاطع با شبکه‌های قاچاق است.

تجربه ۱۰ ماه گذشته نشان می‌دهد که اگر این مسیر با جدیت ادامه یابد، ایران می‌تواند برای نخستین‌بار در سال‌های اخیر، مسئله واردات گازوئیل را به‌طور پایدار حل کند و از یک چالش مزمن، فرصتی برای تقویت اقتصاد و بودجه کشور بسازد.