به گزارش همشهری آنلاین، این روزها خبرهای تلخ بحران آب، خشکسالی و آلودگی هوا جای خود را به خبرهای خوب دادهاند؛ زمستان پربارش در راه است و موج بارشها شاید مرهمی بر خاک تفتیده ایران باشد. کارشناسان هواشناسی از ورود سامانههای بارشی در ۶ هفته آینده خبر دادهاند که اولینشان از همین یکشنبه فعال شد. اما این سامانهها چقدر میتوانند به تامین منابع آبی کمک کنند و چه سهمی در رفع بحران کمآبی کشور خواهند داشت؟ این، سوالی است که صادق ضیائیان، رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا با حضور در تلویزیون اینترنتی همشهری به آن پاسخ داد.
۶ هفته پربارش پیش روی ایران
رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا در برنامه تلویزیون اینترنتی همشهری با اشاره به سامانه گسترده بارشی که از روز یکشنبه (۱۶ آذر) در کشور فعال شده است، گفت: فعالیت این سامانه با پیشبینیهای ما مطابقت داشت. این سامانه همچنان در کشور فعال است و طی روزهای آینده بخشهای وسیعتری از کشور را در برمیگیرد. حتی پیشبینی شده است در یکی دو روز آینده در بسیاری از نقاط کشور شاهد وقوع روانآب و آبگرفتگی گسترده در معابر و جاری شدن سیلاب در مسیلها باشیم. در طی فعالیت این سامانه، ایلام، لرستان، شمال خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد استانهای پرمخاطره هستند.
صادق ضیائیان با بیان اینکه در ادامه فعالیت این سامانه از دوشنبه هفته آینده جبهه سرد وارد کشور میشود و شاهد بارش برف خواهیم بود، افزود: فعالیت جبهه سرد به گونهای خواهد بود که در مناطقی از جمله چهارمحال و بختیاری و شرق لرستان انسداد جادههای روستایی با برف سنگین را شاهد خواهیم بود و مناطقی از کردستان و جنوب آذربایجان غربی هم درگیر خواهند بود.
او با تاکید بر اینکه پیشبینی بلندمدت برای حداقل ۶ هفته آینده بارشهای خوبی را نشان میدهد، اظهار کرد: در این ۶ هفته سامانههای بارشی متناوبی از روی کشور عبور میکنند که بارشهای زیادی را رقم میزنند. توقع ما این است که این بارشها سهم زمستان را از بارشهای سالانه تامین کنند.
ضیائیان البته تاکید کرد که قدرت سامانه فعال نسبت سامانهای که هفته دیگر وارد کشور میشود بیشتر است، گفت: سامانه هفته آینده از سامانه فعال در هفته جاری بارش کمتری خواهد داشت، اما استانهایی را درگیر میکند که در سامانه فعلی کمتر تحت تاثیر قرار گرفته بودند مانند مرکز، جنوب شرق و شرق بارش بیشتری خواهند داشت. خوشبختانه توزیع بارشی خوبی با این دو سامانه اتفاق میافتد.
رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا نکته مهم دیگر در پیشبینیهای هواشناسی برای روزهای آتی را کاهش محسوس دما دانست و افزود: از روز جمع روند کاهشی دما را خواهیم داشت. انتظار میرود این کاهش دما از نیمههای هفته به ویژه در نیمه غربی بیشتر شود. پیشبینیها نشان میدهد دمای تهران هم کاهش قابل توجهی داشته باشد و حتی به صفر درجه برسد. هرچند بهتر است اوایل هفته آینده دقیقتر در این باره صحبت کنیم.
بارندگی زمستان کمآبی گذشته را جبران نمیکند
رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا در بخش دیگری از صحبتهای خود و درباره این سوال که بارندگیهای زمستان تا چه اندازه از فشار کمآبی کشور کم خواهد کرد، اظهار کرد: ما ۴ سال پیاپی کم بارشی داشتیم و حتی زمستان سال گذشته ۴۰ درصد کاهش بارش را تجربه کردیم. این کاهش بارش در شرایطی است که مصرف را هم کاهش ندادیم و به جای کاهش مصرف، از منابع زیرزمینی و ذخایر استفاده کردیم و طبیعی است که جبران آن کار سادهای نیست. پس نباید امیدوارم باشیم بارش خوب زمستان پیش رو ۴ سال کم بارشی را جبران کند. اما جای امیدواری است که وضع بدتر نشد.
صادق ضیائیان با بیان اینکه در فصل پیش رو برخی نقاط میتوانند بارشی بیشتر از معمول دریافت کنند و حتی برخی مناطق ممکن است بارشی بالاتر از میانگین ۳۰ سال داشته باشند، افزود: با وجود این، در اغلب نقاط بارش نرمال خواهد بود.
او همچنین ادامه داد: از آنجایی که انتظار داریم زمستان امسال یکی دو درجه گرمتر باشد، باید منتظر بمانیم و ببینیم سهم آبی که دریافت میکنیم چقدر است. به این نکته باید توجه داشته باشیم که بارشهای زمستان عمدتا به صورت برف است یعنی بلافاصله به صورت آب جاری نمیشود و پشت سدها نمیرود. در واقع عمده بارش در بالادست اتفاق میافتد و بخش کمی در پاییندست جاری میشود. بیشتر باید به این فکر کنیم که آیا بارشها به قدری خواهد بود که بتوانیم تابستان بعد را سپری کنیم؟ آنچه پیداست این است که از شرایط بغرنج نجات پیدا میکنیم، اما این نجات یافتن به این معنا نیست که بیمهابا مصرف کنیم و تصور کنیم از بحران عبور کردهایم.
صحت پیشبینیهای ایران؛ ۸۳ درصد
رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا در بخش دیگری از صحبتهای خود درباره پیشبینیهای بلندمدت و قطعیت آنها صحبت کرد و گفت: پیشبینیهای بلندمدت از قطعیت کمتری نسبت به پیشبینیهای کوتاهمدت برخوردار هستند و این مساله در همه جهان وجود دارد. پیشبینی ما این بود که پاییز کمبارش باشد که خوشبختانه یا متاسفانه پیشبینی محقق شد و درست بود. حالا امیدواریم پیشبینی زمستان با بارش نرمال یا خوب هم محقق شود.
صادق ضیائیان با بیان اینکه پیشبینیهای هواشناسی در بازه یک ماهه تا ۷۰ درصد قابل اتکا هستند، افزود: کشورهای مختلف در حوزه پایشهای هواشناسی شرایط متفاوتی دارند. اگر بخواهم ایران را با کشورهای توسعهیافته مقایسه کنم شرایط خوبی دارم. EMEP اتحادیه اروپا درصد صحت مدلهای خود را تا ۸۰ درصد عنوان کرده است. برآورد ما نشان میدهد در پایان ۱۴۰۳ درصد صحت پیشبینیهایمان بیش از ۸۳ درصد بوده است. پس از نظر صحت متفاوت نیستیم، اما اگر تجهیزات بهتری داشته باشیم، پیشبینیها با دقت مکانی بهتری صورت میگیرد.
او با بیان اینکه جو مرز سیاسی نمیشناسد، تاکید کرد: علاوه بر ما باید کشورهای همسایه هم تجهیزات خوبی داشته باشند تا خطای کمتری وارد مدلها و پیشبینیها شود. در مرزهای غربی، شرقی و شمالی کشورهای همسایه ما تجهیزات خوبی ندارند و و اینها باعث میشود خطا وارد مدلها شود. فقط ترکیه پایش خوبی دارد.
او ادامه داد: ما بر اساس اعتباری که وجود دارد هر سال در حد توان تجهیزاتی خریداری و وارد سیستم پایش کشورمان میکنیم.
النینو متغیر تعیینکنندهای برای بارشها نیست
پدیده دور پیوند انسو حاصل اندرکنش اتمسفر و اقیانوس است که باعث سرد و گرم شدن آب سطح دریاها در اقیانوس آرام حارهای به صورت دورهای میشود و آثار اقلیمی جهانی دارد. دورپیوند انسو یا نوسان جنوبگان با ۳ فاز النینو، لانینو و خنثی در خط استوا اتفاق میافتد و همبستگی آن با بارشهای ایران حدود ۶۰ درصد است.
این توضیح را رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا داد و گفت: سالهایی بوده که پدیده النینو داشتیم و خشکسالی اتفاق افتاد و سالهایی بوده که لانینو اتفاق افتاده و بارش داشتیم. پس نمیتوانیم بگوییم این فازهای انسو روی هوای ایران تاثیر قابلتوجهی دارد. در واقع این پدیده، یک عامل از دهها عامل و متغیر است که میتواند منجر به بارش یا کمبارشی در کشور شود.
صادق ضیائیان با بیان اینکه بسیاری از کشورها چون آمریکا بسیار تاثیرگذار است و به همین دلیل در دنیا مورد توجه قرار گرفته، افزود: شاخصهای مهمتری روی اقلیم و بارش ما تاثیر دارد. با یک شاخص نمیتوان درباره زمستان خوب یا بد تصمیم گرفت. این پدیده البته روی بارشهای بهاری هم اثر نگذارد.
باید تغییر اقلیم را باور کنیم
رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا در ادامه با بیان اینکه تغییر اقلیم در کشور ما جدی است، تصریح کرد: پیشبینیهای بلندمدت نشان میدهد تا سال ۲۱۰۰ تعداد سالهای خشک ما بیش از تعداد سالهای تر خواهد بود و این در حالی است که افزایش دما هم خواهیم داشت که منجر به تبخیر و از دست دادن منابع آبی میشود. بنابراین باید تصمیم جدی و طولانیمدت برای سازگاری با تغییر اقلیم بگیریم تا به نحو احسن در این کشور زندگی کنیم. در این میان، زنان و کودکان نقش مهمی دارند. زنان به این جهت که سهم مهمی در مصرف بخش آشامیدنی دارند و همچنین سهم مهمی در صنایعدستی جایگزین صنایع آببر دارند. و کودکان از این جهت که تغییر باور آنها میتواند نسلی با سازگاری بیشتر و تصمیمگیری بهتر نسبت به اقلیم تربیت کند.
صادق ضیائیان همچنین افزود: مشکل آبی کشور هزاران سال وجود داشته است و تاریخ ما با خشکسالی و کمآبی رقم خورده. مردم این مرز و بوم باید بدانند مصرف آب در بخشهای مختلف آشامیدنی، کشاورزی و ... باید متعادل و با صرفهجویی باشد به صورتی که بتوانیم هر سال این منابع را برای خودمان حفظ کنیم.
او تاکید کرد: مردم و سیاستگذاران باید در جریان باشند که در فصلهای بعدی ممکن است کم بارشی تکرار شود، زیرا هنوز درباره بهار نمیدانیم چه اتفاقی رخ میدهد. اگرچه نقشهها میگوید احتمالا بارش بهار هم نرمال است، اما این پیشبینی هنوز دقیق نیست. خیلی از مناطق ۴۰ درصد سهم بارش سالانه خود را بهار دریافت میکنند و برای اینکه بگوییم وضعیت منابع آبیمان در چه شرایطی است باید منتطر بهار باشیم.
رئیس مرکز ملی پیشبینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا همچنین درباره بارورسازی ابرها توضیح داد: معمولا ابرهایی که بارش دارند خیلی از شرایط باروری را دارند. در واقع باروری ابری ایجاد نمیکند و باید ابری باشد و بارندگی داشته باشد که با بارورسازی میزان بارش افزایش یابد. میانگین جهانی نشان میدهد در بهترین حالت تاثیر بارورسازی ۲۰ درصد است. تصور ما نباید این باشد که با بارورسازی ابرها بارش اتفاق میافتد و نباید تصور کنیم تغییر گسترده ایجاد میشود.
صادق ضیائیان همچنین درباره دریاچه ارومیه گفت: وضعیت دریاچه ارومیه خیلی حاد شده بود و قدری بهبود مییابد، اما نه آنچنان که بتوان گفت دریاچه احیا میشود. مشکل مهم دریاچه برداشت قبل از رسیدن به دریاچه برای کشاورزی است در شرایطی که دریاچه خیلی تشنه است و از طرفی تبخیر بالاست.
نظر شما