تاسیسات هسته ای عمق ۸۰۰ متری ایران | آزمون دشوار برای بمب‌های سنگرشکن و راهبردهای نظامی غرب

همشهری آنلاین - گروه سیاسی: اظهارات اخیر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، درباره موقعیت فیزیکی تاسیسات هسته‌ای ایران، بار دیگر چشم‌انداز وقوع یک عملیات نظامی علیه ایران را وارد مرحله‌ای تازه‌ای کرده است. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا از ابتدای دوره جدید ریاست‌جمهوری خود بارها ایران را تهدید به حمله علیه تاسیسات اتمی‌ کرده است. صحبت‌های اخیر گروسی گویای اشتباه محاسباتی ترامپ در عملی ساختن چنین تهدیدهایی است، چون بمب‌های سنگرشکن آمریکایی قابلیت نفوذ به تاسیسات اتمی ایران در عمق ۸۰۰ متری زمین را ندارند.

گروسی در گفت‌وگو با فایننشال تایمز گفته حساس‌ترین بخش‌های برنامه هسته‌ای ایران «در عمق نیم‌مایلی زمین» قرار دارند؛ اظهاراتی که در اوج مذاکرات هسته‌ای و همزمان با تهدیدهای لفظی برخی قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، بازتاب زیادی یافته است.

او گفته ایران در حال حاضر سلاح هسته‌ای ندارد، اما مواد لازم برای آن را در اختیار دارد و اگر مذاکرات به شکست منجر شود به احتمال زیاد شاهد اقدام نظامی از سوی اسرائیل خواهیم بود.

به گفته گروسی، ساختار زیرزمینی تاسیسات هسته‌ای ایران به‌گونه‌ای است که «برای رسیدن به آنها باید از تونلی مارپیچ و طولانی به عمق زمین رفت». این ساختار پیچیده و مستحکم دفاعی، بدون شک برای دفع حملات احتمالی طراحی شده است. نیم‌مایل معادل تقریبا ۸۰۰ متر است، که فراتر از توان نفوذ بسیاری از بمب‌های متعارف است.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فراتر از حوزه مسئولیت شرح مباحث فنی پرونده هسته‌ای ایران، صراحتا این اظهارنظر سیاسی را مطرح کرد که معتقد است قابلیت‌های هسته‌ای ایران با یک حمله جراحی‌گونه قابل تخریب نیست. او گفت: «حساس‌ترین بخش‌های برنامه هسته‌ای ایران در عمق نیم‌مایلی زیر زمین قرار دارند. من بارها آنجا بوده‌ام. برای رسیدن به این تاسیسات باید از یک تونل مارپیچ به سمت پایین حرکت کنید.»

توان واقعی بمب‌های سنگرشکن آمریکا

آمریکا از دو نوع بمب پیشرفته برای نفوذ به تاسیسات زیرزمینی استفاده می‌کند:

GBU-۵۷A/B MOP (Massive Ordnance Penetrator): بزرگترین بمب سنگرشکن متعارف جهان با وزن ۱۳.۶ تن، که می‌تواند تا عمق حدود ۶۰ متر بتن مسلح یا حدود ۶۰ تا ۷۰ متر خاک فشرده نفوذ کند. با این حال، اگر اطلاعات گروسی درباره عمق تاسیسات ایران درست باشد، این بمب حتی اگر چندین بار استفاده شود، ممکن است نتواند به تأسیسات کلیدی برسد.

GBU-۴۳/B MOAB (Mother of All Bombs): این بمب برای انفجارهای هوایی طراحی شده و اساسا قابلیت نفوذ عمیق ندارد. کارکرد آن بیشتر در اهداف سطحی و ایجاد شوک است.

GBU-31: اسرائیل ۶ مهرماه ۱۴۰۳ با استفاده از حدود ۸۰ بمب سنگرشکن ۲ هزار پوندی به مقر سید حسن نصرالله و سایر فرماندهان ارشد حزب‌الله لبنان حمله کرد. محل اختفای نصرالله حدود ۱۸ متر زیر زمین بود. با وجود این، او به‌واسطه گاز و فشار ناشی از انفجار و مسدود شدن راه‌های تنفس، از بین رفت. این نمونه نشان می‌دهد که حتی با ده‌ها بمب، انهدام مستقیم یک هدف در اعماق زمین تضمین‌شده نیست.

در سال ۱۹۸۱ اسرائیل با عملیات «اپرا» رآکتور اوسیراک عراق را از بین برد. در ۲۰۰۷ نیز حمله‌ای مخفیانه به تاسیسات احتمالی هسته‌ای سوریه در دیرالزور صورت گرفت. در هر دو مورد، ساختارهای هدف در سطح یا عمق کم بودند و امکان هدف‌گیری دقیق وجود داشت. اما تاسیسات ایران با عمق، پراکندگی و استتار بسیار، سناریوی متفاوتی را رقم زده‌اند.

با توجه به عمق زیاد تاسیسات هسته‌ای ایران و محدودیت‌های بمب‌های سنگرشکن موجود، حمله نظامی برای انهدام کامل این تاسیسات با چالش‌های جدی مواجه است. اظهارات گروسی تاکیدی بر این واقعیت است که راه‌حل‌های دیپلماتیک و مذاکرات بین‌المللی همچنان بهترین گزینه برای رسیدگی به نگرانی‌های مربوط به برنامه هسته‌ای ایران هستند.