شنبه ۳ مرداد ۱۳۸۸ - ۰۷:۳۰
۰ نفر

ترجمه - امیررضا نوری‌زاده: 40 سال قبل در چنین زمانی نیل ارمسترانگ، نخستین انسانی بود که روی ماه قدم گذاشت اما بیش از یکصد سال قبل از او افرادی بودند که در فیلم‌ها و داستان‌هایشان تصور چنین سفری را داشتند.

آنها در کشتی‌های فضایی و ارابه‌های بالدار و راکت‌هایی که از توپ‌های بزرگ شلیک می‌شدند به فضا می‌رفتند و در آنجا با غول‌ها، نازی‌ها یا انسان‌های حشره‌نما روبه‌رو می‌شدند.

گرچه اکثر داستان‌هایی که قبل از سفر سال 1969 انسان به ماه مطرح شده بودند اکثر مسخره و بی‌معنا بودند اما فردریک اوردوی، یکی از محققان اسبق ناسا خاطرنشان می‌کند که آنها در شکل‌گیری تلاش‌های دانشمندانی که قصد فرستادن انسان به ماه را داشتند نقش کلیدی ایفا می‌کردند. اوردوی در ادامه می‌گوید: همه آنها خوانندگان کتاب‌های اچ جی ولز و ژول ورن بودند و کتاب‌های علمی تخیلی دیگر، همیشه برای ما جذاب بود.

اوردوی که در منهتن به دنیا آمده و بزرگ شده است از اوایل دهه 1930 شروع به خواندن کتاب‌ها و مجلات علمی تخیلی کرد و او این اواخر 900 مجله را به کتابخانه دانشگاه هاروارد هدیه کرد.

در دهه 1940 او یکی از اعضای انجمن راکت آمریکا بود که در زمینه ساخت و آزمایش راکت‌ها در شهر‌های مختلف این کشور به‌ویژه نیویورک و نیوجرسی فعالیت داشت. او پس از فارغ‌التحصیل شدن از هاروارد در سال 1949 کار روی موشک‌هایی با موتورهای x1 وx15 را آغاز کرد و پس از آن همراه با دانشمندی چون ورنر فون براون در آژانس موشک‌های بالستیک ارتش همکاری می‌کرد و پس از آن به مرکز پروازهای فضایی ناسا منتقل شد.

در سال 1965 ارتور سی کلارک به استنلی کوبریک پیشنهاد داد که از اوردوی به‌عنوان دانشمند مشاور در ساخت فیلم ادیسه فضایی 2001 استفاده کند. اوردوی همچنین بیش از 10کتاب در مورد پرواز‌های فضایی نوشته است.

به گفته اوردوی مسافرت به ماه نخستین بار در تاریخ بشری در کتابی از لوسین ساموساتا در قرن دوم بعد از میلاد مطرح شده است. او در کتابش از سفر به ماه در کشتی فضایی می‌گوید که انرژی‌اش را از یک فواره عظیم به دست می‌آورد و در آنجا او با انسان‌هایی آشنا می‌شود که با ساکنان خورشید در جنگ هستند.

در قرن شانزدهم در شعری حماسی از اورلاندو فیوریوسو از ماه به‌عنوان مخزن تمامی چیزهای که ‌روی زمین ناپدید شده است یاد می‌کند و شوالیه‌ای به نام آستولفو، مسئول انتقال این اقلام گم شده با استفاده از ارابه‌ای است که با 4 اسب جادویی کشیده می‌شود.

در قرن هفدهم با اختراع تلسکوپ به بسیاری از شبهاتی که در مورد ماه وجود داشت پاسخ داده شد و حتی در همان دوران رقابت‌های فضایی آغاز شد و حداقل در یکی از روزنامه‌ها مدرکی وجود دارد که حاکی از تلاش یکی از میهن‌پرستان انگلیسی برای افزودن ماه به مستعمرات انگلستان قبل از اقدام سایر کشورهاست. در همان دوران در سال 1634 یکی از منجمان به نام یوهاسن کپلر یافته‌هایش درباره ماه را به‌صورت داستانی تخیلی نگاشت.

در این داستان که‌ «رؤیا» نام دارد مرد جوانی توسط اهریمن‌ها به ماه برده می‌شود ولی جالب است‌که توصیف‌های کپلر از سطح ماه تا حد زیادی با حقیقت سازگار است؛ هر چند که مارهای عظیم‌الجثه یا سایر موجودات در ماه حضور ندارند. در یکی دیگر از کتاب‌های پرفروش قرن هفدهم به نام «مردی در ماه» کشیشی به نام دومینگو گونزالس به ماه سفر می‌کند و در آنجا با نسخه دیگری از زمین مواجه می‌شود که توسط غول‌ها اداره می‌شود.

در ادامه سیرانو دوبرژاک،  نویسنده فرانسوی در نوشته هجو گونه‌‌اش به نام سفرهایی به ماه و خورشید تلاش می‌کند تا به ماه برسد اما در نخستین سفر تنها می‌تواند تا کانادا برود و در تلاش‌های بعدی با راکتی به ماه می‌رود و البته این از معدود دفعاتی است که یکی از نویسندگان قبل از قرن بیستم به سفر با راکت به ماه اشاره می‌کند.

در قرن هجدهم فرد دیگری در آلمان به نام بارون هیرونیموس کارل فردریش فون مونچ‌هاوزن داستان‌هایی را درباره سفر تخیلی به ماه می‌نویسد. او در واقع ناچار به انجام چنین سفرهایی شده است و یک بار با استفاده از ساقه عظیم‌الجثه لوبیا و بار دیگر همچون لوسیان با استفاده از کشتی فضایی که با نیروی آب کار می‌کند به فضا می‌رود. او در آنجا با پادشاهی مواجه می‌شود که سرش قابل جداشدن از تنه‌‌اش است و در فیلم تری گیلیام به نام ماجراهای بارون مونچ‌هاوزن با بازی رابین ویلیامز به تصویر کشیده شده است.

اما از زمانی که ارمسترانگ ‌روی ماه قدم گذاشت تئوری توطئه کل این ماجرا را زیر سؤال برد و البته این نخستین بار نبود که تئوری توطئه در مورد سفر به ماه شنیده می‌شد. در کتاب جدید ماه و خورشید متیو گوردون اشاره دارد که نخستین سفر تقلبی به ماه در تابستان 1835 در نشریه نیویورک سان رخ داد.

در این روزنامه در آن دوران مجموعه مقالاتی منتشر شد که در آن به خاطرات فضانوردی به نام جان هرشل اشاره شده بود که با تلسکوپ بزرگش می‌توانست تصاویری از بزهای تک شاخ و انسان‌های خفاش‌نما را ببیند. نویسنده این مطالب روزنامه‌نگاری به نام ریچارد آدامز لاک بود که با مهارت هر چه تمام‌تر واقعیت‌ و تخیل را با هم آمیخته بود که هر خواننده‌ای را جذب می‌کرد. اما هرشل واقعی که در آفریقای جنوبی زندگی می‌کرد بخشی از این سیستم نبود.

یکی از خوانندگان پروپاقرص نوشته‌های لاک، ادگار آلن‌پو بود که در همان تابستان سفر خیالی دیگری به ماه را تحت عنوان ماجراهای ناهمخوان هانس فال منتشر کرده بود اما هرگز به اندازه نوشته‌های لاک خواننده نداشت.

در اواخر قرن نوزدهم سفرهای خیالی به ماه تا حدی شبیه به یکی از ژانرهای ادبی رایج در آمریکا و انگلستان شده بود. در کتاب از ماه تا زمین نوشته ژول‌ورن در سال 1865، 3ماجراجو با استفاده از توپخانه بزرگی به ماه سفر می‌کنند و در دنباله آن به نام به دور ماه در مدار ماه قرار می‌گیرند و به زمین بازمی‌گردند.

اما سینما نیز از همان روزهای نخستین پیدایش تحت‌تأثیر این موضوع بود. فیلم کوتاه سفر به ماه از ژرژ ملیس که اقتباسی کمدی از کتاب ژول‌ورن است داستان سفر به ماه و رویارویی تعدادی ماجراجو با موجودات ساکن آنجا را به تصویر می‌کشد و البته فیلم از زمین تا ماه با بازی جوزف کاتن (1958) اقتباس دیگری از کتاب ژول‌ورن است.

یکی دیگر از کتاب‌های مشهور در این زمینه از هربرت جوج ولز، نویسنده علمی تخیلی است که در سال 1901 کتاب نخستین انسان‌ها در ماه از او منتشر شد. قهرمانان کتاب ولز در ماه با انسان‌های حشره‌نما مواجه می‌شوند و ری هری هاوزن، انیماتور استاد استاپ‌موشن در سال 1964 اقتباسی از این کتاب انجام داد. ولز در فعالیت سینمایی جدی‌‌اش در سال 1936 فیلمنامه اتفاقاتی در راه را نوشت که نگاهی به تلاش بشر برای حضور در مدار ماه در سال 2036 داشت و پرواز این سفینه با استفاده از یک سلاح فضایی یادآور کتاب ژول‌ورن بود.

با فرا رسیدن قرن بیستم فکر تسخیر ماه بیش از هر زمان دیگری ذهن بشر را به‌خود مشغول کرد و هرمان اوبرت،  طراح موشک در سال 1924 مشاور فنی فریتز لانگ برای ارائه توصیه‌های فنی در فیلم زنی روی ماه بود تا این فیلم قابل‌قبول‌تر از سایر آثار مشابهش باشد.

اما بهترین فیلم فضایی تمام دوران بی‌شک ادیسه فضایی 2001 است که در بهار 1968 و تقریبا یک سال و چندماه قبل از حضور ارمسترانگ ‌روی ماه ساخته شد و با توجه به توصیه‌های فنی اوردوی دقیق‌ترین فیلم تا پیش از حضور بشر بر ماه بود.

نیویورک‌تایمز - 17 جولای

کد خبر 86151

پر بیننده‌ترین اخبار سینما

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز